Technocracy ...

//ΠαραλληλοΓράφος//...
by Jaquou Utopie

Josef Koudelka, Rocket, Spain 1971

“Αρκεί ένας εξειδικευμένος επιστήμονας να πάρει τη θέση του κυβερνήτη…”

Η πρόταση θα πρέπει να έχει τις ιδιότητες “αλήθειας”, και να φέρει μια πειστική αφήγηση. Ειδικά όταν οι καταστάσεις δυσκολεύουν, χωρίς να ορίζεται η δυσκολία, χωρίς να προσδιορίζονται λάθη και παραλείψεις, χωρίς να γίνεται ουσιώδης κριτική στην προϋπάρχουσα κατάσταση, χωρίς να τολμά κανείς να αμφισβητήσει το κυρίαρχο μοντέλο, χωρίς να διαγράφεται καμία λύση για μια επόμενη μέρα , χωρίς να ρωτά κανείς τι ακριβώς πιστεύεις εσύ… η λύση έρχεται εύκολα. Ο άξιος, ο ικανός, ο γνώστης, ο γκουρού, ο απολυτος κάτοχος της τεχνικής, ο σοφός μπορεί να σε σώσει. Αυτός ξέρει.

Χτίζεται χρόνια η νέα θρησκεία. Έτσι κι αλλιώς σε έχουν ήδη προσηλυτίσει με εφυολογήματα όπως η αξιοκρατία και η αξιολόγηση. Έχουν ήδη εμπεδωθεί οι διαχωρισμοί ανάμεσα στον ανώτερο “πνευματικό άνθρωπο” και σε όλους τους υπόλοιπους, τους χειρωνάκτες, τους αμαθείς, τους απλοϊκούς, τους μη φιλόδοξους, τους sans papiers. Αυτούς που δεν έχουν πτυχία, δεν είναι περιζήτητοι, δεν μπορούν να διαχειριστούν εργαλειακά την εικόνα τους και να μετατρέψουν τον εαυτό τους σε επιτυχημένο προϊόν. Αυτούς που δεν είναι παρά καταναλωτές του θεάματος επιζητώντας να μοιάσουν στους λίγους, τους ξεχωριστούς. Έχεις ήδη πιστέψει στον “υγιή” ανταγωνισμό και στην “ευγενή” άμιλλα. Και αφού εμπεδώσεις τον βαθύ διαχωρισμό που έρχεται μέσω των επίκτητων ικανοτήτων, ακολουθεί ο νέος ρατσισμός. Όλοι όσων οι διαστάσεις δεν εφαρμόζουν στην εικόνα του ικανού, θα είναι και στα δικά σου μάτια κατώτεροι, ανάξιοι λόγου και σημασίας, αναλώσιμοι.

Η οικονομική κρίση των πρώτων δεκαετιών το προηγούμενου αιώνα έφερε μαζί της την ανάγκη για ανάπτυξη. Πριν αυτή η ανάγκη εκφραστεί σαν πόλεμος, ο Robert Moses είχε ήδη τα απαραίτητα ακαδημαϊκά προσόντα. Όταν το New Deal έφερε μαζί του ζεστό χρήμα είχε ήδη ετοιμάσει τις δομές για να το υποδεχτεί και να γίνει ο άνθρωπος που κατασκέυασε τη Νέα Υόρκη όπως την ξέρουμε σήμερα. Σε όλα τα επίπεδα αποτέλεσε πρότυπο ανθρώπου που κατέχει την τεχνική μαζί και την τέχνη, όπως ορίστηκε στον Μεσαίωνα. Όχι τεχνίτης, μικρή είναι αυτή η λέξη για να περιγράψαι τον “αρχιτέκτονα” των σύγχρονων μεγαλουπόλεων. Αυτός ήταν ο εμπνευστής και κατασκευαστής δέκα γιγαντιαίων δημόσιων πισίνων στη Νέα Υόρκη, το πάθος του για το κολύμπι αποτέλεσε κίνητρο. Και παρά το γεγονός ότι κατασκεύασε μεγάλο αριθμό παιδικών πάρκων, κανένα τους δεν κατασκευάστηκε στο Χάρλεμ. Κίνητρο βέβαια αποτέλεσε και το όραμά του για το ποιος θα έπρεπε να είναι ο κυρίαρχος των νέων λεωφόρων. Αυτός μπορούσε να είναι μόνο το αυτοκίνητο, και κατ’ επέκταση όποιος είχε τη δυνατότητα να έχει ένα και να παίζει μέσω της οικονομικής του επιφάνειας ρόλο στη διακίνηση εμπορευμάτων. Κι έτσι οι προδιαγραφές του ύψους των γεφυρών στους ανισόπεδους κόμβους που κατασκεύασε στο Long Island ήταν τέτοιες ώστε να μην επιτρέπουν τη διέλευση λεωφορείου, δυσκολεύοντας την πρόσβαση στην περιοχή τών χρηστών δημοσίων συγκοινωνιών. Αντικατοπτρίζοντας την εποχή τους τα “αξιοθαύμαστα” έργα απέκλειαν ανθρώπους με βάση την οκοινομική τους κατάσταση και τη φυλετική τους καταγωγή. Κατέστρεψαν υπάρχουσε κοινωνικές δομές, όπως είχαν εκφραστεί με τη δημιουργία γειτονιών και δημιούργησαν άλλες, μαζί με νέες ανάγκες. Υπήρχε κανείς να τον ελέγξει; Όμορφη τεχνοκρατία… Και δεν είχε φτάσει ακόμα η στιγμή να είσαι κυβέρνηση…

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα στην Ελλάδα ο πρώτος πολιτικός που προέβαλε τον χαρακτηριστικό “τεχνοκράτης” σαν το κυριότερο του προσόν, ήταν εκλεγμένος πρωθυπουργός. Μαζί του έφερνε και την εδραίωση του θαυμασμού στην ιδιότητάς. Ήταν η ώρα να ξεπεραστεί ο καιρός που η πολιτική σαν διαδικασία κατανόησης και παρέμβασης στις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις αποτελούσε κριτήριο, τώρα οι ικανότητες μετριούνται με βάση την αρτιότητα των τεχνικών γνώσεων επί συγκεκριμένων τομέων. Η επιστήμη άλλωστε είναι “ουδέτερη” και “αδιαμφισβήτητη”. Μαζί του έφερε έναν αέρα “ορθολογισμού” . Και με αυτόν τον αέρα πόζαρε δίπλα στον επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος την μέρα που η χώρα έμπαινε στην Ευρωζώνη, με χαμόγελα και νέα νομίσματα. Η “επιστημονική γνώση και η αποτελεσματικότητα” έφεραν την άνοδο των οικονομικών δεικτών μαζί με την “άνοιξη του χρηματιστηρίου”. Και εσύ, που ψήφισες αυτή τη φορά με βάση τη “λογική” , το “συμφέρον” και επιτέλους μακριά από το παραμύθι των ιδεολογιών, έπαιξες τα πάντα σε μετοχές που σου πρότειναν οι τεχνοκράτες μύστες της επιστήμης και έχασες.

Λίγα χρόνια μετά, η πίστη σου στην ουδετερότητα της επιστήμης και των μαθηματικών τύπων σε φέρνει αντιμέτωπο με τον πρώτο μη εκλεγμένο πρωθυπουργό μιας χρεοκωπημένης χώρας. Η τεχνοκρατία πατάει στη λογική. Έτσι δεν είναι; Άλλωστε η ειδίκευση είναι χρήσιμη στον κυκεώνα πληροφοριών και την απέραντη γνώση της ανθρωπότητας. Δεν πειράζει που μπορεί να καταλήξει στο πατεντάρισμα του γονιδιώματος, στα πλασματικά οικονομικά εργαλεία ή στην ατομική βόμβα. Οι επιτυχημένοι της γης κρατούν τα κλειδιά της εξέλιξης στα χέρια τους. Η φιλοσοφία δεν είναι πια απαραίτητη, η ιστορία δεν έχει τίποτα να μας πει, η ομορφία κρύβεται κάτω απο ένα νυστέρι, η δημοκρατία είχε υπερεκτιμηθεί και οι ιδεολογίες έχουν πεθάνει. Δεν ωφελεί να έχεις γνώμη, δεν ωφελεί να την εκφράζεις, δεν ωφελεί να θέλεις να ασκείς έλεγχο στην εξουσία. Δεν ξέρεις. Και βέβαια όσο δεν πιστοποιείται η επάρκειά σου ωφείλεις να ακούς προσεκτικά αυτούς που μιλούν με θαυμαστή ορολογία. Και κυρίως να μη φέρνεις αντίρρηση. Ακόμα και κρυμμένη από την γλώσσα της οικονομίας η αποτυχία του σχεδίου δεν εξηγείται, στην πίστη και τη θρησκεία της τεχνοκρατίας όμως δεν χωρά αμφισβήτηση. Κι από τον διαφωτισμό ήρθε η ώρα να κρατήσουμε μόνο ότι οφελεί τις αγορές.

(Το κείμενο ταξιδεύει και σε έντυπη μορφή στις σελίδες του μπαχάρ* )

Jaquou Utopie