Η Αυγή online ...
TΗΣ Βικυς Καραφουλιδου*
Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2011. Μέρες Χριστουγέννων, γιορτινές μέρες. Για όλους. Και όμως. Μέρες διαφορετικές από άλλες, αντίστοιχες, στο πρόσφατο παρελθόν. Η χαρά, το νεύμα προς την ευτυχία, την ανάπαυλα, στο γέλιο των παιδιών, πράγματα απλά και αυτονόητα, αλλάζουν, παίρνουν πια καινούργιο νόημα, άλλες πρωτόγνωρες σημασίες. Γίνονται μικρές, εσωτερικές πράξεις αντίστασης στη δημόσια βία της οικονομικής απόγνωσης, της ανασφάλειας, της τρομοκρατίας. Γίνονται συνώνυμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε καιρούς σκοτεινούς. Κανείς, απολύτως κανείς, δεν μπορεί να αμφισβητήσει το δικαίωμα στη γαλήνη.
Αυτήν ακριβώς την κοινή ανθρωπολογία της ψυχικής και υλικής επιβίωσης διαχειριζόμαστε σήμερα όλοι. Ο καθένας επιστρατεύοντας τη γλώσσα που διαθέτει. Ο επίσημος, “εθνικός” δημόσιος λόγος, με την τελετουργία των γιορτινών ενδυμάτων της αστικής γεωγραφίας, προσφέρει αδέξια την ύστατη απόκρυψη της αποτυχίας του. Χωρίς τις έξαλλες υπερβολές του παρελθόντος, οι μετριοπαθείς στολισμοί της “κρίσης” και της “υπευθυνότητας” υπαγορεύουν τη μοιρολατρία της ευταξίας. Έτσι βλέπουμε ξανά τα καρουζέλ και τους τροχούς στην πλατεία Αριστοτέλους, την πεζοδρόμηση στην Αγίας Σοφίας ή πλωτά χριστουγεννιάτικα δέντρα που βουλιάζουν στην προκυμαία σε μία συμβολική, ειρωνική, αποτύπωση της ήττας. Σε ποιους απευθύνεται και ποιους πείθει η αισθητική της “μετρημένης” παρηγοριάς του “περιούσιου έθνους”, η ιδεολογική χειραγώγηση του δημόσιου πένθους, ο εκβιασμός της καλής, αξιοπρεπούς πρόσοψης;
Μέχρι πρότινος, η υποκειμενική αυτοπραγμάτωση περνούσε μέσα από τον καταναλωτικό βίο, η ατομική ιδιαιτερότητα μέσα από τη διαχείριση του πλουραλισμού των αγαθών· για να φτάσουμε τώρα, απότομα και οδυνηρά, στην επιστροφή στο στοιχειώδες, στο λίγο, στο απολύτως αναγκαίο. Όμως εδώ δεν πρόκειται για την τιμωρία του ηδονιστή καταναλωτή, αλλά για τη συρρίκνωση των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων, μαζί με το αξιακό κενό που την ακολουθεί. Ολοένα και περισσότεροι αντιμετωπίζουν το φάσμα της νέας φτώχειας μπροστά στις λαμπερές βιτρίνες των άδειων καταστημάτων, θαυμάζοντας τον υπερμεγέθη, προκλητικό μοντερνισμό του αρτοζαχαροπλαστείου “Blé”, όπου το ψωμί και το γλύκισμα εκτίθενται ως έργα τέχνης και κοστολογούνται στο απλησίαστο, και χυδαίο, πέντε - δεκαπέντε - είκοσι ευρώ το κιλό. Αλαζονεία.
Από την άλλη, εμείς αναζητούμε τη δική μας αλήθεια. Ελπίδα μας, μια δειλή, άτσαλη ευαισθησία που πάει να αναδυθεί μέσα στον διαλυμένο κοινωνικό ιστό. Ένα κοινωνικό ιατρείο, ένα εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης, το alterthess, που εκδίδει στο τυπογραφείο του ΚΕΘΕΑ το ημερολόγιο του νέου έτους. Με ιστορικές φωτογραφίες που μιλούν για την κάποτε πολυεθνοτική πόλη, για τους εργατικούς και αντιδικτατορικούς αγώνες της. Ελπίδα μας, επίσης, και πράγματα ακόμη πιο μικρά, που όμως ζητούν να οικοδομήσουν την αλληλεγγύη. Μια ταμπέλα στην “Πυξίδα”, το μικρό βιβλιοπωλείο που φωνάζει ενάντια στον αλώβητο “Ιανό”: “Στηρίξτε μας. Δεν ξέρουμε από κέρδη. Ξέρουμε όμως από καλά βιβλία”.
Τρόμος μας, οι μεγάλες αδράνειες στο πλατύ συλλογικό φαντασιακό. Η αποδοχή του καταποντισμού με τους όρους που υπαγορεύει η θεολογία του μνημονιακού αυταρχισμού, οι προσωπικές, τραγικές, διαδρομές των πολλών στα βαθιά νερά μιας “φυσικής” οικονομικής καταστροφής. Γιατί οι άνθρωποι τείνουν να ζουν τη μοίρα τους όπως τους έρχεται, γιατί οι νοοτροπίες και οι αντιλήψεις, η θέαση του κόσμου δεν αλλάζουν ευθύγραμμα με τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς, οσοδήποτε οξείς. Η δικτατορία των αγορών θριαμβεύει έχοντας ήδη πλάσει τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο με τα δικά της μέτρα και σταθμά. Και αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα είναι να “ξεμάθουμε” αυτόν τον τρόπο κατανόησης της ατομικής ελευθερίας ή, αλλιώς, να υποβοηθήσουμε μια καινούρια σύνδεση του υποκειμενικού βιώματος με τo πολιτικό.
Μέχρι τότε, η όμορφη πόλη θα βυθίζεται ήσυχα στην υγρασία, την κούραση και τη φθορά της. Και η πολυπρόσωπη, θορυβώδης σιωπή των γιορτινών ημερών, αυτή η εκκωφαντική σιωπή που αφουγκράζεται τον κόσμο και τον προετοιμάζει, θα παραμείνει αινιγματική ως προς το τι πραγματικά κυοφορεί.
* Η Β. Καραφουλίδου είναι ιστορικός.
TΗΣ Βικυς Καραφουλιδου*
Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2011. Μέρες Χριστουγέννων, γιορτινές μέρες. Για όλους. Και όμως. Μέρες διαφορετικές από άλλες, αντίστοιχες, στο πρόσφατο παρελθόν. Η χαρά, το νεύμα προς την ευτυχία, την ανάπαυλα, στο γέλιο των παιδιών, πράγματα απλά και αυτονόητα, αλλάζουν, παίρνουν πια καινούργιο νόημα, άλλες πρωτόγνωρες σημασίες. Γίνονται μικρές, εσωτερικές πράξεις αντίστασης στη δημόσια βία της οικονομικής απόγνωσης, της ανασφάλειας, της τρομοκρατίας. Γίνονται συνώνυμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε καιρούς σκοτεινούς. Κανείς, απολύτως κανείς, δεν μπορεί να αμφισβητήσει το δικαίωμα στη γαλήνη.
Αυτήν ακριβώς την κοινή ανθρωπολογία της ψυχικής και υλικής επιβίωσης διαχειριζόμαστε σήμερα όλοι. Ο καθένας επιστρατεύοντας τη γλώσσα που διαθέτει. Ο επίσημος, “εθνικός” δημόσιος λόγος, με την τελετουργία των γιορτινών ενδυμάτων της αστικής γεωγραφίας, προσφέρει αδέξια την ύστατη απόκρυψη της αποτυχίας του. Χωρίς τις έξαλλες υπερβολές του παρελθόντος, οι μετριοπαθείς στολισμοί της “κρίσης” και της “υπευθυνότητας” υπαγορεύουν τη μοιρολατρία της ευταξίας. Έτσι βλέπουμε ξανά τα καρουζέλ και τους τροχούς στην πλατεία Αριστοτέλους, την πεζοδρόμηση στην Αγίας Σοφίας ή πλωτά χριστουγεννιάτικα δέντρα που βουλιάζουν στην προκυμαία σε μία συμβολική, ειρωνική, αποτύπωση της ήττας. Σε ποιους απευθύνεται και ποιους πείθει η αισθητική της “μετρημένης” παρηγοριάς του “περιούσιου έθνους”, η ιδεολογική χειραγώγηση του δημόσιου πένθους, ο εκβιασμός της καλής, αξιοπρεπούς πρόσοψης;
Μέχρι πρότινος, η υποκειμενική αυτοπραγμάτωση περνούσε μέσα από τον καταναλωτικό βίο, η ατομική ιδιαιτερότητα μέσα από τη διαχείριση του πλουραλισμού των αγαθών· για να φτάσουμε τώρα, απότομα και οδυνηρά, στην επιστροφή στο στοιχειώδες, στο λίγο, στο απολύτως αναγκαίο. Όμως εδώ δεν πρόκειται για την τιμωρία του ηδονιστή καταναλωτή, αλλά για τη συρρίκνωση των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων, μαζί με το αξιακό κενό που την ακολουθεί. Ολοένα και περισσότεροι αντιμετωπίζουν το φάσμα της νέας φτώχειας μπροστά στις λαμπερές βιτρίνες των άδειων καταστημάτων, θαυμάζοντας τον υπερμεγέθη, προκλητικό μοντερνισμό του αρτοζαχαροπλαστείου “Blé”, όπου το ψωμί και το γλύκισμα εκτίθενται ως έργα τέχνης και κοστολογούνται στο απλησίαστο, και χυδαίο, πέντε - δεκαπέντε - είκοσι ευρώ το κιλό. Αλαζονεία.
Από την άλλη, εμείς αναζητούμε τη δική μας αλήθεια. Ελπίδα μας, μια δειλή, άτσαλη ευαισθησία που πάει να αναδυθεί μέσα στον διαλυμένο κοινωνικό ιστό. Ένα κοινωνικό ιατρείο, ένα εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης, το alterthess, που εκδίδει στο τυπογραφείο του ΚΕΘΕΑ το ημερολόγιο του νέου έτους. Με ιστορικές φωτογραφίες που μιλούν για την κάποτε πολυεθνοτική πόλη, για τους εργατικούς και αντιδικτατορικούς αγώνες της. Ελπίδα μας, επίσης, και πράγματα ακόμη πιο μικρά, που όμως ζητούν να οικοδομήσουν την αλληλεγγύη. Μια ταμπέλα στην “Πυξίδα”, το μικρό βιβλιοπωλείο που φωνάζει ενάντια στον αλώβητο “Ιανό”: “Στηρίξτε μας. Δεν ξέρουμε από κέρδη. Ξέρουμε όμως από καλά βιβλία”.
Τρόμος μας, οι μεγάλες αδράνειες στο πλατύ συλλογικό φαντασιακό. Η αποδοχή του καταποντισμού με τους όρους που υπαγορεύει η θεολογία του μνημονιακού αυταρχισμού, οι προσωπικές, τραγικές, διαδρομές των πολλών στα βαθιά νερά μιας “φυσικής” οικονομικής καταστροφής. Γιατί οι άνθρωποι τείνουν να ζουν τη μοίρα τους όπως τους έρχεται, γιατί οι νοοτροπίες και οι αντιλήψεις, η θέαση του κόσμου δεν αλλάζουν ευθύγραμμα με τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς, οσοδήποτε οξείς. Η δικτατορία των αγορών θριαμβεύει έχοντας ήδη πλάσει τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο με τα δικά της μέτρα και σταθμά. Και αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα είναι να “ξεμάθουμε” αυτόν τον τρόπο κατανόησης της ατομικής ελευθερίας ή, αλλιώς, να υποβοηθήσουμε μια καινούρια σύνδεση του υποκειμενικού βιώματος με τo πολιτικό.
Μέχρι τότε, η όμορφη πόλη θα βυθίζεται ήσυχα στην υγρασία, την κούραση και τη φθορά της. Και η πολυπρόσωπη, θορυβώδης σιωπή των γιορτινών ημερών, αυτή η εκκωφαντική σιωπή που αφουγκράζεται τον κόσμο και τον προετοιμάζει, θα παραμείνει αινιγματική ως προς το τι πραγματικά κυοφορεί.
* Η Β. Καραφουλίδου είναι ιστορικός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου