Παναγιώτης Σκευοφύλακας, REDNotebook...
Η προηγούμενη εβδομάδα προσέφερε μία από τις πλέον αξιοσημείωτες πολιτικές εκπλήξεις στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Το ταξίδι της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, ίσως αποτελέσει την αφετηρία πρωτότυπων διεργασιών για την ελληνική Αριστερά, αναμφίβολα όμως αποτυπώνει τη ρήξη της με μία από τις μεταπολεμικές σταθερές της, την αποδοκιμασία εκείνου που η ίδια αποκαλούσε «ατλαντισμό».
Στον «αστερισμό του πρωτόγνωρου»
Η αλήθεια είναι ότι οι πρωτόγνωρες καταστάσεις «γεννούν» και ασυνήθιστα γεγονότα, οπότε υπ’ αυτό το πρίσμα μπορεί να καταστεί πιο κατανοητή η, μέχρι πρότινος αδιανόητη, παρουσία φορέα της ριζοσπαστικής Αριστεράς -δη δε της ελληνικής- στην «κοιλιά του κήτους», για να χρησιμοποιηθεί και η πολιτική αργκό των ημερών. Ακόμη κι έτσι όμως, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη ότι ενίοτε οι εξαιρετικές περιστάσεις ενεργοποιούν απροσδόκητες δράσεις, τόσο η διαχείριση της επίσκεψης στις ΗΠΑ εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ όσο και η αντίστοιχη υποδοχή που επεφύλαξε η αμερικανική πλευρά (βλ. κυβέρνηση, ΜΜΕ, think tanks, κοινή γνώμη κλπ) στο γεγονός, δεν παύουν να εκπλήσσουν τους περισσότερους (με όσες νοηματικές παραλλαγές μπορεί να λαμβάνει εν προκειμένω το ρήμα), αν μη τι άλλο δε να δημιουργούν ένα ιστορικό προηγούμενο, είτε αυτό το «αμερικανικό οδοιπορικό» του ΣΥΡΙΖΑ αποτελέσει «στιγμή» είτε σηματοδοτήσει την εγκαινίαση και την εδραίωση δεσμών -εκ των πραγμάτων «πειραματικού»- πολιτικού διαλόγου.
Αμοιβαίως αναγνωριζόμενοι
Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που δύσκολα αποκρούεται είναι η πραγματικότητα της μετακίνησης από τη θέση της παραδοσιακής διαπίστωσης περί «ηγεμονίας των ΗΠΑ» στο πλαίσιο της εξελισσόμενης «νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης». Πιο αναλυτικά, ναι μεν ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να στέκεται κριτικά απέναντι στην εν λόγω διαδικασία, αρνούμενος τη νεοφιλελεύθερη κατεύθυνσή της, προβάλλοντας μάλιστα το δικό του σχέδιο το οποίο προοπτικά αμφισβητεί το ίδιο το καπιταλιστικό σύμπαν, αλλά στο πλαίσιο της ανακαινισμένης ανάγνωσής του για τη διεθνή συγκυρία, απαλλάσσει την Ουάσινγκτον από την κατηγορία της ανάληψης ρόλου ηγήτορά των σχετικών διεργασιών. Προχωρώντας ένα βήμα ακόμη, ο Αλέξης Τσίπρας και το επιτελείο του αναγνώρισαν στο πρόσωπο του Barack Obama το «αντίπαλο» δέος σε αυτό που η αξιωματική αντιπολίτευση αποκαλεί, grosso modo, «μερκελισμό», εννοώντας μία ιδεολογικά αρτηριοσκληρωτική, οικονομικά καταστροφική και πολιτικά επιζήμια εμμονή σε αγκυλωτικές μονεταριστικές πολιτικές, καθώς και πολιτικές βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής.
Παράλληλα με αυτή τη μετατόπιση, παρατηρείται μία ακόμη, αντίστροφη, αυτή τη φορά εντοπιζόμενη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα της αμερικανικής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής, με προνομιακή μάλιστα πρόσβαση στη δημόσια σφαίρα, αρχίζει να «γεύεται το εξωτικό φρούτο του… ριζοσπαστισμού». Στο πλαίσιο μίας κλασικά ρεαλιστικής ανάγνωσης, η συνειδητοποίηση της εσωτερικής δυναμικής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της διεθνούς, πλέον, αναγνωρισιμότητας του επικεφαλής του, κινητοποίησε διεργασίες στις ΗΠΑ, με σκοπό την πληρέστερη κατανόηση του πολιτικού φορέα που, για τα πολιτικά δεδομένα της χώρας, ανακαλεί μνήμες από την εποχή της… Emma Goldman. Άλλωστε, ένα ακαταμάχητο αξίωμα σημειώνει πως η άγνοια για τον παίκτη που έχεις απέναντί σου είναι το ισχυρότερο χαρτί του, και κανείς δεν επιθυμεί να ξεκινά την παρτίδα με τέτοιο μειονέκτημα.
Η ευρωπαϊκή εμπλοκή των ΗΠΑ
Την ώρα πάντως που ποικίλλων αποχρώσεων εκφραστές δημόσιου λόγου στις ΗΠΑ επιχειρούν να καταδείξουν τον «ευπροσήγορο ριζοσπαστισμό και τη μετριοπαθή ορμητικότητα» του Αλέξη Τσίπρα, ο ΣΥΡΙΖΑ αποπειράται, τρόπον τινά, να «εξαμερικανίσει» την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Με τις ευθείες θετικές αναφορές στους Barack Obama και Ben Bernanke, συγκριτικά με τον κόλαφο που επιφυλάσσεται για την Angela Merkel και την ΕΚΤ, η ριζοσπαστική Αριστερά στην Ελλάδα, αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας κάτι που άλλοτε ίσως και να γινόταν αντιληπτό ως «ύβρις», δηλαδή να εμπλέξει με άμεσο τρόπο την Ουάσινγκτον στα των Βρυξελλών. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η θεωρία περί «πολυδιάστατης και ενεργητικής» εξωτερικής πολιτικής έχει κάνει από καιρό την εμφάνισή της στις αναλύσεις του ΣΥΡΙΖΑ, συνδεόμενη ευθέως με την ερμηνεία της πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ωστόσο, μία διαγώνια ανάγνωση της επίσημης σχετικής επιχειρηματολογίας, μέχρι και πολύ πρόσφατα τουλάχιστον, δεν άφηνε περιθώρια για αναζήτηση συμμαχιών πέραν του Ατλαντικού.
Αν λοιπόν οι επαφές στη Λατινική Αμερική, παρά τον ελλειμματικό τρόπο με τον οποίο επικοινωνήθηκαν, κατέδειξαν τη δεδομένη προθυμία για διερεύνηση νέων προοπτικών, οι προσεκτικά μελετημένες συνομιλίες στο βόρειο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου, λαμβανομένης υπόψη και της ξεχωριστής βαρύτητας των ΗΠΑ σε διεθνές επίπεδο, ενδεχομένως προμηνύουν ενδιαφέροντες δομικούς αναπροσανατολισμούς, οι οποίοι βέβαια, πέραν των ωφελειών που μπορεί να προσφέρουν σ’ ένα «πολυπαραγοντικό και ασυμμετρικό παίγνιο», εγκυμονούν και τους απρόβλεπτους κινδύνους που κρύβει κάθε αχαρτογράφητη διαδρομή.
Ισορροπώντας στην πρόκληση
Πάνε δύο αιώνες από τότε που ο Alexis de Tocqueville εντυπωσιαζόταν από την αμερικανική πραγματικότητα, γεμίζοντας παράλληλα με αμφιβολίες και ανησυχία για την εξέλιξή της, καταφέρνοντας εν τέλει να αποδειχθεί σε ακριβολόγο ανατόμο των φαινομένων που αντίκριζε. Αντίθετα, ήταν πριν από κάποια χρόνια, όταν ο -άλλοτε «Νέος Φιλόσοφος»- Bernard Henri Lévy «θαμπωνόταν» από το δικό του οδοιπορικό στο «αμερικανικό όνειρο», καταλήγοντας, απροετοίμαστος, στο διανοητικό ίλιγγο του «American Vertigo» του. Προς το παρόν, πέρα από τις πρωτόλειες διαπιστώσεις, είναι ακόμη νωρίς για να καταστεί σαφές αφενός αν ο ενθουσιασμός του επιτελείου του ΣΥΡΙΖΑ για τον «αμερικανικό τρόπο» θα διαρκέσει αφετέρου εάν αυτός έχει στρατηγικό χαρακτήρα, εδραιωμένος σε στιβαρές αναλύσεις.
Στο «χέρι» του ΣΥΡΙΖΑ είναι να αποδείξει, τόσο «εντός των τειχών» όσο και στο διεθνές ακροατήριο ότι το «radical» στην ταυτότητά του δεν αφορά στον, αρνητικά φορτισμένο, «εξτρεμισμό» αλλά στη δυνατότητα καταβύθισης στη ρίζα των φαινομένων, κατανόησής τους και ερμηνείας τους. Η αντιστοίχιση ορθών ερωτήσεων και απαντήσεων προϋποθέτει το προηγούμενο και θέτει τις βάσεις για το δημιουργικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.
ΥΓ. Συγκυριακά, η άφιξη της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, συνέπεσε με την ελληνική πρεμιέρα της ταινίας «Lincoln», στην οποία, μέσα από την απαραίτητη δραματουργία, καταγράφεται, χωρίς περιστροφές, ότι η «ηθική του σκοπού» (βλ. εν προκειμένω «Ένωση») υπερείχε κάθε άλλης αξίας. Για την ικανοποίηση των επιταγών της αξιοποιήθηκε μία «υψηλή αξία» (βλ. ανθρώπινη ισότητα ως κατάργηση της δουλείας), αλλά χρησιμοποιούμενη κυρίως ως μέσον, κατόπιν επιστράτευσης μεθόδων δολοπλοκίας και διαφθοράς. Εν τέλει, «ο σκοπός επετεύχθη», αφού πρώτα οι εμπλεκόμενοι χρειάστηκε να διέλθουν «δια πυρός και σιδήρου», σε μία μάχη αδυσώπητη, που σκόρπισε πόνο και οδύνη, ώστε να καταστεί δυνατή η απόλαυση εκείνου που γινόταν αντιληπτό ως -πολιτική- ηδονή.
Ο Αλέξης Τσίπρας, λίγο αφότου επέστρεψε από τις ΗΠΑ, διακήρυξε σε κάθε τόνο πως εάν χρειαστεί «θα συμμαχήσει ακόμη και με το διάβολο» για να ικανοποιήσει τις «αγαθές» πολιτικές επιδιώξεις του. Όπως και στην ταινία, ο Σκοπός και τα -έως και ανίερα- μέσα έχουν εντοπιστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το… σενάριο όμως προβλέπει, ακόμη, «ατσάλινη αποφασιστικότητα», καθώς και «καμένη από το μπαρούτι σάρκα»∙ οι ρόλοι συνεχίζουν να διανέμονται…
Η προηγούμενη εβδομάδα προσέφερε μία από τις πλέον αξιοσημείωτες πολιτικές εκπλήξεις στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Το ταξίδι της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, ίσως αποτελέσει την αφετηρία πρωτότυπων διεργασιών για την ελληνική Αριστερά, αναμφίβολα όμως αποτυπώνει τη ρήξη της με μία από τις μεταπολεμικές σταθερές της, την αποδοκιμασία εκείνου που η ίδια αποκαλούσε «ατλαντισμό».Στον «αστερισμό του πρωτόγνωρου»
Η αλήθεια είναι ότι οι πρωτόγνωρες καταστάσεις «γεννούν» και ασυνήθιστα γεγονότα, οπότε υπ’ αυτό το πρίσμα μπορεί να καταστεί πιο κατανοητή η, μέχρι πρότινος αδιανόητη, παρουσία φορέα της ριζοσπαστικής Αριστεράς -δη δε της ελληνικής- στην «κοιλιά του κήτους», για να χρησιμοποιηθεί και η πολιτική αργκό των ημερών. Ακόμη κι έτσι όμως, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη ότι ενίοτε οι εξαιρετικές περιστάσεις ενεργοποιούν απροσδόκητες δράσεις, τόσο η διαχείριση της επίσκεψης στις ΗΠΑ εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ όσο και η αντίστοιχη υποδοχή που επεφύλαξε η αμερικανική πλευρά (βλ. κυβέρνηση, ΜΜΕ, think tanks, κοινή γνώμη κλπ) στο γεγονός, δεν παύουν να εκπλήσσουν τους περισσότερους (με όσες νοηματικές παραλλαγές μπορεί να λαμβάνει εν προκειμένω το ρήμα), αν μη τι άλλο δε να δημιουργούν ένα ιστορικό προηγούμενο, είτε αυτό το «αμερικανικό οδοιπορικό» του ΣΥΡΙΖΑ αποτελέσει «στιγμή» είτε σηματοδοτήσει την εγκαινίαση και την εδραίωση δεσμών -εκ των πραγμάτων «πειραματικού»- πολιτικού διαλόγου.
Αμοιβαίως αναγνωριζόμενοι
Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που δύσκολα αποκρούεται είναι η πραγματικότητα της μετακίνησης από τη θέση της παραδοσιακής διαπίστωσης περί «ηγεμονίας των ΗΠΑ» στο πλαίσιο της εξελισσόμενης «νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης». Πιο αναλυτικά, ναι μεν ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να στέκεται κριτικά απέναντι στην εν λόγω διαδικασία, αρνούμενος τη νεοφιλελεύθερη κατεύθυνσή της, προβάλλοντας μάλιστα το δικό του σχέδιο το οποίο προοπτικά αμφισβητεί το ίδιο το καπιταλιστικό σύμπαν, αλλά στο πλαίσιο της ανακαινισμένης ανάγνωσής του για τη διεθνή συγκυρία, απαλλάσσει την Ουάσινγκτον από την κατηγορία της ανάληψης ρόλου ηγήτορά των σχετικών διεργασιών. Προχωρώντας ένα βήμα ακόμη, ο Αλέξης Τσίπρας και το επιτελείο του αναγνώρισαν στο πρόσωπο του Barack Obama το «αντίπαλο» δέος σε αυτό που η αξιωματική αντιπολίτευση αποκαλεί, grosso modo, «μερκελισμό», εννοώντας μία ιδεολογικά αρτηριοσκληρωτική, οικονομικά καταστροφική και πολιτικά επιζήμια εμμονή σε αγκυλωτικές μονεταριστικές πολιτικές, καθώς και πολιτικές βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής.
Παράλληλα με αυτή τη μετατόπιση, παρατηρείται μία ακόμη, αντίστροφη, αυτή τη φορά εντοπιζόμενη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα της αμερικανικής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής, με προνομιακή μάλιστα πρόσβαση στη δημόσια σφαίρα, αρχίζει να «γεύεται το εξωτικό φρούτο του… ριζοσπαστισμού». Στο πλαίσιο μίας κλασικά ρεαλιστικής ανάγνωσης, η συνειδητοποίηση της εσωτερικής δυναμικής του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της διεθνούς, πλέον, αναγνωρισιμότητας του επικεφαλής του, κινητοποίησε διεργασίες στις ΗΠΑ, με σκοπό την πληρέστερη κατανόηση του πολιτικού φορέα που, για τα πολιτικά δεδομένα της χώρας, ανακαλεί μνήμες από την εποχή της… Emma Goldman. Άλλωστε, ένα ακαταμάχητο αξίωμα σημειώνει πως η άγνοια για τον παίκτη που έχεις απέναντί σου είναι το ισχυρότερο χαρτί του, και κανείς δεν επιθυμεί να ξεκινά την παρτίδα με τέτοιο μειονέκτημα.
Η ευρωπαϊκή εμπλοκή των ΗΠΑ
Την ώρα πάντως που ποικίλλων αποχρώσεων εκφραστές δημόσιου λόγου στις ΗΠΑ επιχειρούν να καταδείξουν τον «ευπροσήγορο ριζοσπαστισμό και τη μετριοπαθή ορμητικότητα» του Αλέξη Τσίπρα, ο ΣΥΡΙΖΑ αποπειράται, τρόπον τινά, να «εξαμερικανίσει» την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Με τις ευθείες θετικές αναφορές στους Barack Obama και Ben Bernanke, συγκριτικά με τον κόλαφο που επιφυλάσσεται για την Angela Merkel και την ΕΚΤ, η ριζοσπαστική Αριστερά στην Ελλάδα, αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας κάτι που άλλοτε ίσως και να γινόταν αντιληπτό ως «ύβρις», δηλαδή να εμπλέξει με άμεσο τρόπο την Ουάσινγκτον στα των Βρυξελλών. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η θεωρία περί «πολυδιάστατης και ενεργητικής» εξωτερικής πολιτικής έχει κάνει από καιρό την εμφάνισή της στις αναλύσεις του ΣΥΡΙΖΑ, συνδεόμενη ευθέως με την ερμηνεία της πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ωστόσο, μία διαγώνια ανάγνωση της επίσημης σχετικής επιχειρηματολογίας, μέχρι και πολύ πρόσφατα τουλάχιστον, δεν άφηνε περιθώρια για αναζήτηση συμμαχιών πέραν του Ατλαντικού.
Αν λοιπόν οι επαφές στη Λατινική Αμερική, παρά τον ελλειμματικό τρόπο με τον οποίο επικοινωνήθηκαν, κατέδειξαν τη δεδομένη προθυμία για διερεύνηση νέων προοπτικών, οι προσεκτικά μελετημένες συνομιλίες στο βόρειο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου, λαμβανομένης υπόψη και της ξεχωριστής βαρύτητας των ΗΠΑ σε διεθνές επίπεδο, ενδεχομένως προμηνύουν ενδιαφέροντες δομικούς αναπροσανατολισμούς, οι οποίοι βέβαια, πέραν των ωφελειών που μπορεί να προσφέρουν σ’ ένα «πολυπαραγοντικό και ασυμμετρικό παίγνιο», εγκυμονούν και τους απρόβλεπτους κινδύνους που κρύβει κάθε αχαρτογράφητη διαδρομή.
Ισορροπώντας στην πρόκληση
Πάνε δύο αιώνες από τότε που ο Alexis de Tocqueville εντυπωσιαζόταν από την αμερικανική πραγματικότητα, γεμίζοντας παράλληλα με αμφιβολίες και ανησυχία για την εξέλιξή της, καταφέρνοντας εν τέλει να αποδειχθεί σε ακριβολόγο ανατόμο των φαινομένων που αντίκριζε. Αντίθετα, ήταν πριν από κάποια χρόνια, όταν ο -άλλοτε «Νέος Φιλόσοφος»- Bernard Henri Lévy «θαμπωνόταν» από το δικό του οδοιπορικό στο «αμερικανικό όνειρο», καταλήγοντας, απροετοίμαστος, στο διανοητικό ίλιγγο του «American Vertigo» του. Προς το παρόν, πέρα από τις πρωτόλειες διαπιστώσεις, είναι ακόμη νωρίς για να καταστεί σαφές αφενός αν ο ενθουσιασμός του επιτελείου του ΣΥΡΙΖΑ για τον «αμερικανικό τρόπο» θα διαρκέσει αφετέρου εάν αυτός έχει στρατηγικό χαρακτήρα, εδραιωμένος σε στιβαρές αναλύσεις.
Στο «χέρι» του ΣΥΡΙΖΑ είναι να αποδείξει, τόσο «εντός των τειχών» όσο και στο διεθνές ακροατήριο ότι το «radical» στην ταυτότητά του δεν αφορά στον, αρνητικά φορτισμένο, «εξτρεμισμό» αλλά στη δυνατότητα καταβύθισης στη ρίζα των φαινομένων, κατανόησής τους και ερμηνείας τους. Η αντιστοίχιση ορθών ερωτήσεων και απαντήσεων προϋποθέτει το προηγούμενο και θέτει τις βάσεις για το δημιουργικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.
ΥΓ. Συγκυριακά, η άφιξη της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, συνέπεσε με την ελληνική πρεμιέρα της ταινίας «Lincoln», στην οποία, μέσα από την απαραίτητη δραματουργία, καταγράφεται, χωρίς περιστροφές, ότι η «ηθική του σκοπού» (βλ. εν προκειμένω «Ένωση») υπερείχε κάθε άλλης αξίας. Για την ικανοποίηση των επιταγών της αξιοποιήθηκε μία «υψηλή αξία» (βλ. ανθρώπινη ισότητα ως κατάργηση της δουλείας), αλλά χρησιμοποιούμενη κυρίως ως μέσον, κατόπιν επιστράτευσης μεθόδων δολοπλοκίας και διαφθοράς. Εν τέλει, «ο σκοπός επετεύχθη», αφού πρώτα οι εμπλεκόμενοι χρειάστηκε να διέλθουν «δια πυρός και σιδήρου», σε μία μάχη αδυσώπητη, που σκόρπισε πόνο και οδύνη, ώστε να καταστεί δυνατή η απόλαυση εκείνου που γινόταν αντιληπτό ως -πολιτική- ηδονή.
Ο Αλέξης Τσίπρας, λίγο αφότου επέστρεψε από τις ΗΠΑ, διακήρυξε σε κάθε τόνο πως εάν χρειαστεί «θα συμμαχήσει ακόμη και με το διάβολο» για να ικανοποιήσει τις «αγαθές» πολιτικές επιδιώξεις του. Όπως και στην ταινία, ο Σκοπός και τα -έως και ανίερα- μέσα έχουν εντοπιστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το… σενάριο όμως προβλέπει, ακόμη, «ατσάλινη αποφασιστικότητα», καθώς και «καμένη από το μπαρούτι σάρκα»∙ οι ρόλοι συνεχίζουν να διανέμονται…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου