Τρίτη 28 Αυγούστου 2012

Το μέλλον της Πληροφορικής στο Δημόσιο...

Η Αυγή online...

Του Ιάσονα Νίκα
Στόχος του άρθρου αυτού είναι να αναδείξει τον κρίσιμο ρόλο που μπορεί να παίξει η Πληροφορική στην εξυγίανση και ουσιαστική αναδιοργάνωση του Δημοσίου και στην αναβάθμιση των υπηρεσιών προς τους πολίτες. Γιατί η Πληροφορική μπορεί να γίνει το κατ’ εξοχήν όπλο κατά της κύριας πηγής διάλυσης του Δημόσιου: τον συνδυασμό των διάτρητων διαδικασιών προμηθειών με την προσοδοφόρα γραφειοκρατία / συνεργασία με τους προμηθευτές.
Τα προηγούμενα τριάντα χρόνια διοχετεύθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ και ανυπολόγιστος ανθρώπινος χρόνος στα έργα Πληροφορικής του Δημοσίου. Γιατί τα αποτελέσματα είναι από πενιχρά έως ανύπαρκτα; Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό πρέπει να ανατρέξουμε στα ίδια τα έργα, εξετάζοντας τους λόγους που αποτυγχάνουν. Δύο είναι οι καθοριστικές παράμετροι για την έκβαση ενός έργου, οι διαδικασίες προμήθειάς του και το περιεχόμενό του.
Όλες οι διαδικασίες προμήθειας ξεκινούν από τον καθορισμό του στόχου του έργου, που είναι η υποστήριξη του δημοσίου συμφέροντος με κάποιο τρόπο. Ο στόχος αυτός προσδιορίζει τις εκάστοτε προδιαγραφές, οι οποίες καταλήγουν να αποτελούν το απτό μέρος ενός διαγωνισμού. Ο διαγωνισμός γίνεται, καταθέτουν τις προσφορές οι προμηθευτές και ο καλύτερος, σύμφωνα με τα κριτήρια του εκάστοτε διαγωνισμού, κερδίζει το έργο. Αυτή είναι η «μαγική εικόνα» των έργων του Δημοσίου.
Στην πράξη τίποτε από αυτά δεν λειτουργεί με τον τρόπο που παρουσιάζεται, τα έργα προκηρύσσονται με βάση το συμφέρον των προμηθευτών και όχι του Δημοσίου, δηλαδή του πολίτη: Για κάθε έργο ο στόχος, οι προδιαγραφές, ο διαγωνισμός, η αξιολόγηση των προσφορών από την επιτροπή, καθώς και η παραλαβή του, είναι κατ’ εξοχήν πεδία συναλλαγής των εταιρειών με το Δημόσιο. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι οι διαγωνισμοί του Δημοσίου, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι «στημένοι», άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. Μέχρι σήμερα που γράφονται αυτά δεν έχει αλλάξει τίποτα, απλώς τα έργα έχουν μειωθεί δραματικά, λόγω «κρίσης».
Βέβαια οι διάτρητες διαδικασίες προμηθειών δεν αποτελούν προνόμιο της Πληροφορικής. Αποτελούν τη μάστιγα που διαιωνίζει τη λεηλασία του δημοσίου χρήματος σε όλους τους τύπους έργων. Ειδικά όμως στην Πληροφορική είναι ευκολότερο να ξεπεραστούν «τα εμπόδια», καθώς ο πολίτης έχει επιφανειακή γνώση του αντικειμένου.
Εάν π.χ. η γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου οδηγούσε στη θάλασσα ή η Εθνική Οδός Αθηνών - Θεσ/νίκης παραδιδόταν η μισή χωματόδρομος, η συναλλαγή θα φαινόταν. Όταν ένα έργο Πληροφορικής παραλαμβάνεται και πληρώνεται ενώ καλύπτει μόνο το 40% των αρχικών προδιαγραφών, ποιος το καταλαβαίνει; Τελικά η άγνοια για τη λειτουργία και τις δυνατότητες της Πληροφορικής αφήνει πεδίο δόξης λαμπρό για τη συναλλαγή. Πότε επιτέλους θα τελειώσει αυτή η omerta;
Η δεύτερη παράμετρος που καθορίζει την έκβαση ενός έργου Πληροφορικής είναι το περιεχόμενό του. Είναι απαραίτητο να διαχωριστεί η έννοια του έργου από την απλή προμήθεια1. Ένα είναι το κρίσιμο στοιχείο για να ονομαστεί μια προμήθεια «έργο Πληροφορικής»: θα πρέπει να περιλαμβάνει εφαρμογές2. Ο λόγος ύπαρξης των εφαρμογών είναι να διαχειρίζονται, βάζοντας σε τάξη, μια σειρά από διαδικασίες και να παρέχουν πληροφορίες για τα περιεχόμενα αυτών των διαδικασιών. Δηλαδή να δίνουν τη δυνατότητα ελέγχου των πεπραγμένων, τόσο του απλού υπαλλήλου όσο και της διοίκησης ενός δημοσίου φορέα.
Ένα καλό παράδειγμα είναι η μηχανοργάνωση μιας διαδικασίας έγκρισης προμήθειας: Ο προϊστάμενος μπορεί -εύκολα πλέον- να θέσει το ερώτημα: «Γιατί χρειαζόμαστε νέα προμήθεια αφού είχαμε 500 κουτιά γάζες; Για να δούμε, από το υποσύστημα διαχείρισης αποθήκης, ποιος τις πήρε;». Εδώ δεν χωράνε δικαιολογίες του τύπου «δεν βρίσκω το έγγραφο», «τα πετάξαμε μετά από τόσον καιρό» ή το μεγαλοπρεπές «χάθηκαν τα στοιχεία». Ο προϊστάμενος θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη, ακόμη και εάν δεν θέλει, τόσο για τις πράξεις των υφισταμένων του όσο και για τη δική του υπογραφή.
Να λοιπόν γιατί παραπαίει η Πληροφορική στο Δημόσιο: διότι από τη φύση της προωθεί τη διαφάνεια3: Δεν νοείται μηχανοργάνωση «στο περίπου». Τα θολά νερά, που λιμνάζουν, ξαφνικά κινούνται γρήγορα και γίνονται διάφανα! Και φαίνονται τα μεγάλα ψάρια που θέριευαν τόσα χρόνια στον βούρκο απομυζώντας τα χρήματα του ελληνικού λαού. Γιατί παραπαίουν και δεν παραλαμβάνονται π.χ. τα έργα στις Πολεοδομίες ή τα έργα των ΠΕΣΥΠ (νοσοκομεία); Ο κυριότερος λόγος είναι η διατήρηση του προσοδοφόρου γραφειοκρατικού χάους, το οποίο προσφέρει από τη μια τη δυνατότητα για το «κάτι τις παραπάνω» σε κάποιους υπαλλήλους, διευθυντές, διοικητές κ.λπ. και από την άλλη τη δυνατότητα για το «πολύ παραπάνω» στους προμηθευτές.
Με αυτή την αγαστή συνεργασία Δημοσίου - προμηθευτών απομύζησαν μέχρι τελικής εξοντώσεως τα Ταμεία, έχτισαν μέγαρα μέσα στα δάση και ξενοδοχεία με άδειες για καφενεία. Τώρα που η κυβέρνηση θέλει να διαλύσει την κοινωνική ασφάλιση ανακάλυψε το υπ. Υγείας την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Τα τριάντα προηγούμενα χρόνια, που οι προμηθευτές φαρμάκων «έγδερναν» τα Ταμεία, δεν αντιλαμβανόταν το πρόβλημα!
Σημειωτέον ότι οι μόνοι φορείς που έχουν αξιόλογη μηχανογράφηση είναι αυτοί που εισπράττουν χρήματα από τον πολίτη: Η εφορία, τα τελωνεία, τα μεγάλα Ταμεία όπως το ΙΚΑ και οι ΔΕΚΟ. Δεδομένου δε του τρέχοντος κυβερνητικού στόχου για μείωση δαπανών και αύξηση εσόδων, πρόκειται να δούμε την προκήρυξη νέων έργων Πληροφορικής, τα οποία θα διαφημιστούν ως «έργα για την εξυπηρέτηση του πολίτη», ενώ θα εξυπηρετούν την περαιτέρω αφαίμαξη του.
Ο καταστροφικός συνδυασμός των διάτρητων διαδικασιών προμηθειών και της καθολικής αντίστασης του Δημοσίου να περιορίσει την προσοδοφόρα γραφειοκρατία / συνεργασία με προμηθευτές οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Ο συνδυασμός τους καταλήγει στην προκήρυξη και την παραλαβή έργων «ανάπηρων», δυσλειτουργικών, που μόνο τον πολίτη δεν εξυπηρετούν. Σημειωτέον ότι για την επιτυχή έκβαση της συναλλαγής είναι απαραίτητη η εμπλοκή του εκάστοτε πολιτικού προσωπικού ή και των κυβερνώντων, με μοναδικό -προς το παρόν- παράδειγμα τις πολλές υποθέσεις Τσοχατζόπουλου.
Δυστυχώς όμως ζούμε πάλι ένα θέατρο σκιών, καθώς οι πραγματικοί παίκτες -οι επιχειρηματίες- κρύβονται πίσω από τις φιγούρες των πολιτικών. Θα πρέπει κάποτε να βγουν και αυτοί στη σκηνή. Η Πληροφορική είναι ένα από τα διαθέσιμα όπλα για να επιτευχθεί αυτό.
Επομένως η στήριξη του δημόσιου τομέα -και όχι του πελατειακού κράτους- πρέπει να βασίζεται σε ριζική αλλαγή των αρχών της περί προμηθειών νομοθεσίας, που να οδηγεί σε διαφορετικές διαδικασίες. Η δε κατάργηση της προσοδοφόρας γραφειοκρατίας μπορεί να προχωρήσει μόνο με τον δημόσιο έλεγχο των διοικήσεων των φορέων του Δημοσίου. Όταν μια διοίκηση έχει ξεκάθαρους στόχους και αναλαμβάνει πραγματικά την ευθύνη να τους διεκπεραιώσει, επιλέγει, προσλαμβάνει, εκπαιδεύει στελέχη ικανά να στηρίξουν τη μηχανογράφηση και επομένως τη διαφανή διεκπεραίωση των εργασιών του φορέα.
Ίσως αυτή να είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση για την αναδιοργάνωση του Δημοσίου. Ποιος έχει την τελική ευθύνη της μηχανογράφησής του; Θα είναι τελικά υπεύθυνο το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και «Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης» ή θα παραμείνει ακόμη μια διακοσμητική ΠΑΣΟΚική βαρύγδουπη μετονομασία;
Σε κάθε περίπτωση, για να πετύχει αυτή η προσπάθεια, είναι καθοριστική η συμβολή αγωνιστών και ανθρώπων με ήθος και ακεραιότητα, που θα αναδείξουν τους συγκεκριμένους τρόπους που γίνονται οι «μεθοδεύσεις» σε κάθε φορέα και θα προτείνουν τις κατάλληλες αλλαγές. Έτσι ο κάθε πολίτης που συμπορεύεται με τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να βοηθήσει στην εξυγίανση του χώρου επαγγελματικής δραστηριότητάς του, όχι καταδίδοντας τους συναδέλφους του, αλλά αναδεικνύοντας τα κενά στους κανονισμούς που επιτρέπουν τον χρηματισμό και τη χειραγώγηση των διαδικασιών.
Γιατί τελικά ο στόχος της σωστής αναδιοργάνωσης του Δημοσίου μάς οδηγεί αναγκαστικά να επανεξετάσουμε τον ρόλο της Πληροφορικής, ώστε να γίνει μοχλός για την εξυγίανση και την ανάπτυξη της χώρας. Έτσι θα κάνουμε σύμμαχό μας τόσο το ίδιο το Δημόσιο, που θα δει τον ρόλο του να αναβαθμίζεται, όσο και τους πολίτες, που θα εκτιμήσουν αυτόν τον ρόλο και θα στηρίξουν τις επιλογές μας.


1. Σκοπίμως βαφτίζονται οι προμήθειες εξοπλισμού (κυρίως PCs) «έργα Πληροφορικής», γιατί έτσι αποκρύπτεται ο πραγματικός στόχος τους. Ένα καλό παράδειγμα είναι οι σχολικοί υπολογιστές: Επί υπουργού Παιδείας Γεωργίου Α. Παπανδρέου, το Δημόσιο αγόρασε χιλιάδες PCs που προορίζονταν για τα σχολεία όλης της χώρας; Ήταν ένα από τα ακριβότερα «έργα Πληροφορικής» της εποχής. Χρησίμευσαν τα PCs αυτά για να μάθει κανείς πληροφορική στα σχολεία; Αφού δεν υπήρχαν καλά - καλά καθηγητές πληροφορικής. Όμως οι εμπλεκόμενες εταιρείες πληρώθηκαν, αφού παρέδωσαν το «έργο». Επί πρωθυπουργού Γεωργίου Α. Παπανδρέου έγινε διανομή χιλιάδων laptop σε μαθητές της 1ης Γυμνασίου. Αυτό το «έργο» απορρόφησε περίπου 68 εκατομμύρια ευρώ του ΕΣΠΑ. Ήταν μια «ευγενική προσφορά» του Γεωργίου Α. Παπανδρέου στις εταιρείες εμπορίας εξοπλισμού. Τα κονδύλια «απορροφήθηκαν», οι εταιρείες ανέβασαν -χωρίς ρίσκο- τα κέρδη τους και η πληροφορική έμεινε, άλλη μια φορά, στο ράφι.
2. Οι παλαιότερες και πιο γνωστές είναι οι εφαρμογές διαχείρισης λογιστηρίου, τα λογιστικά πακέτα.
3. Παρεμπιπτόντως δεν αποτελεί διαφάνεια να ανακοινώνουν τις αποφάσεις τους οι φορείς του Δημοσίου στο πολυδιαφημισμένο “www.diafaneia.gr”. Είναι ένα από τα πολλά ΠΑΣΟΚικά επικοινωνιακά εργαλεία, όπως και οι Δημόσιες Διαβουλεύσεις: τι νόημα έχει να αναρτώνται οι αποφάσεις αφού έχουν παρθεί; Τι νόημα έχει να ξεσπάει ο κάθε πικραμένος στην όποια Διαβούλευση, όταν δεν υπάρχει καμία διαδικασία για να ληφθούν υπ’ όψιν οι προτάσεις του;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ροη αρθρων