Φρόνημα...

του Αριστειδη Μπαλτα, απο την Αυγη...
Γράφει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: "Ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ' επί παντί ρήματι εκπορευομένω διά στόματος Θεού". Ας αφήσουμε στην άκρη τα θεολογικά ζητήματα. Όπως το πού ακριβώς θέλει να παραπέμψει η ανθρωπομορφική μεταφορά ("στόμα Θεού") ή το ποια "ρήματα" όντως "εκπορεύονται" από τον Θεό, ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς μπορούν οι θνητοί να τα διακρίνουν. Ας μείνουμε μόνο στον πυρήνα της ευαγγελικής ρήσης: η ανθρώπινη ζωή δεν μπορεί να αρκείται στα υλικά αγαθά. Απαιτούνται παράλληλα πράγματα του νου και του λόγου ("ρήματα"), δηλαδή πράγματα που συγκροτούν ήθος και βούληση.

Το θέμα δεν αφορά μόνον την απλή διεκπεραίωση της ζωής. Ο Σπινόζα διαπιστώνει θαυμάζοντας ότι κανένας δεν έχει κατορθώσει να αποτιμήσει το τι είναι ικανό να πραγματοποιήσει το ανθρώπινο σώμα. Το πόσα πολλά και απίστευτα μπορεί να επιτελέσει όσο κινείται με το κατάλληλο ήθος και την αντίστοιχη ισχυρή βούληση.
Ας πάμε αλλού. "Ηθικόν;" ρωτάει ο επιλοχίας. "Ηθικόν ακμαιότατον", αποκρίνεται με στεντόρεια φωνή σύσσωμος ο λόχος. Το ηθικό είναι ικανότητα του νου. Εμπλέκει ήθος και βούληση. Η φωνή είναι ικανότητα του σώματος και η δυνατή φωνή έκφραση της ισχύος του. Η ερώτηση του επιλοχία απευθύνεται ταυτόχρονα σε νου και σώμα και κάθε στρατιώτης αποκρίνεται ταυτόχρονα ως νους και σώμα. Ο επιλοχίας δεν ρωτά για να μάθει. Ρωτά για να παροτρύνει. Και ο λόχος δεν απαντά για να μεταδώσει γνώση ή πληροφορία. Απαντά για να επιτελέσει, δηλαδή για να διαπλάσει εδώ και τώρα το ηθικό του. Με τη στεντόρεια απόκριση του λόχου ο νους και το σώμα κάθε στρατιώτη χωριστά, αλλά και ο λόχος ολόκληρος, ενοποιούνται ενόσω επιτελούν το αντίστοιχο περιεχόμενο, το ακμαιότατο ηθικό.

Ας έρθουμε στα δικά μας. Ο Μαρξ ισχυρίζεται ότι οι ιδέες γίνονται υλική δύναμη όταν εισχωρούν στις μάζες. Υλική δύναμη σημαίνει δύναμη σωμάτων. Μάζες σημαίνει πλήθος ανθρώπων που κινούνται ομότροπα. Οι ιδέες που γίνονται υλική δύναμη είναι εδώ ιδέες απελευθέρωσης που συγκροτούν το αντίστοιχο κοινό ήθος και την αντίστοιχη ενιαία βούληση ενόσω διαποτίζουν και επειδή διαποτίζουν τα σώματα των πολλών που κινούνται ομότροπα σαν ένα σώμα. Ας αποκαλέσουμε το κοινό αυτό ήθος και την ενιαία αυτή βούληση αριστερό φρόνημα. Ο Μαρξ μας λέει ότι το αριστερό φρόνημα γίνεται υλική δύναμη. Και υπονοεί πως κάποιες φορές αυτή η δύναμη είναι ακατανίκητη. Μπορεί να ανατρέψει υλικές δυνάμεις ασύγκριτα υπέρτερες. Ή, όπως διδάσκει ο Κοσμάς ο Αιτωλός στο δικό του πλαίσιο σκέψης, η θερμή πίστη μετακινεί όρη.
Προς τι οι πολλές και ετερόκλητες αναφορές; Απλούστατα γιατί το φρόνημα έχει περιπέσει στα αζήτητα. Όσοι νομίζουν ότι η οικονομία διέπεται από σιδερένιες νομοτέλειες κι ότι ήθος και βούληση δεν σημαίνουν τίποτε, όσοι εκλαμβάνουν τις κενές ταυτολογίες τους ως γδούπο σκέψης, όσοι έχουν εμπεδώσει ότι η διατήρηση της καθεστωτικής τους θέσης επιβάλλει το να προσθέτουν αριθμούς και να αφαιρούν συνειδήσεις, απεχθάνονται το φρόνημα. Δεν θέλουν να καταλάβουν τι είναι. Να καταλάβουν καν τι είναι ανθρώπινη ζωή και ποια μπορεί να είναι η δύναμη της αξιοπρέπειας. Αλλά Αριστερά χωρίς ακμαίο φρόνημα δεν νοείται. Ούτε, βέβαια, κυβέρνηση της Αριστεράς.-

Αριστείδης Μπαλτάς