In a body...
Προφανώς δεν αναφέρομαι στην ανεργία, την ύφεση, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους και σε ό,τι άλλο ζούμε τα τελευταία χρόνια - όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτά είναι πλέον προφανή και αποτελούν το βασικό αντικείμενο της αντιπαράθεσης σε όλη την Ευρώπη.
Ωστόσο, παρακολουθώντας τις συζητήσεις μετά τις εκλογές, και βλέποντας τη συσπείρωση τόσο ΝΔ, ΠΑΣΟΚ αλλά και ΔΗΜΑΡ εναντίον της στάσης του ΣΥΡΙΖΑ, άρχισα να συνειδητοποιώ κάτι περισσότερο.
Να εξηγήσω πρώτα όμως πως βλέπω τα πράγματα (αν και πολύ συμπυκνωμένα).
Η "ηπειρωτική εκδοχή"[1] του δημοκρατικού πολιτεύματος, έχει καταλήξει σε μια κοινωνία διαφοροποιημένων συστημάτων [2]. Π.χ. πολιτικό σύστημα, οικονομικό σύστημα, εκπαιδευτικό σύστημα, στρατιωτικό σύστημα, σύστημα υγείας, νομικό σύστημα κ.ο.κ. Τα συστήματα αυτά, απαντώνται σε κάθε δυτική δημοκρατία τέτοιου τύπου και είναι αυτόνομα. Δηλαδή, λειτουργούν με τις δικές τους, εσωτερικές νοηματουργούς διεργασίες - παράγουν το δικό τους νόημα κι έχουν τα δικά τους ενδιαφέροντα.
Μια τέτοια θεώρηση ωστόσο, κάνει καταρχήν την κοινωνία αδύνατη: πως είναι δυνατόν να υπάρχει κοινωνία, όταν κάθε σύστημα παράγει το δικό του νόημα; Κι αφού η κοινωνία υπάρχει de facto, πως λύνεται το πρόβλημα;
Αποφεύγω την μακροσκελή και περίπλοκη απάντηση περί διπλής ενδεχομενικότητας (double contingency) κλπ. και μένω σε μια πιο επιφανειακή, αλλά εξίσου σημαντική- ο ρόλος του πολιτικού συστήματος είναι αυτός ακριβώς: να αποτελεί το δηλαδή το σύστημα που αναλαμβάνει το συντονισμό μεταξύ των άλλων συστημάτων[3,4].
Σ' αυτό το πλαίσιο λοιπόν, βλέπουμε εύκολα ότι ένα νέο παγκόσμιο σύστημα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα [5] δηλαδή, έχει τα τελευταία χρόνια πετύχει το εξής: αρνείται να αναλάβει το επενδυτικό ρίσκο, και το μετακυλίει έντεχνα στην πλάτη του πολιτικού συστήματος. Έτσι το επενδυτικό ρίσκο γίνεται πολιτικό (μια εκδοχή του όρου «πολιτικό κόστος»). Αντί ο επενδυτής να διακινδυνεύσει τα χρήματα του (αν και γι' αυτό δραστηριοποιείται καταρχήν και γι' αυτό πληρώνεται), διακινδυνεύει το πολιτικό σύστημα τη νομιμοποίησή του. Οι τελευταίες εξελίξεις στη χώρα, είναι νομίζω ένα τρανό παράδειγμα και εξόχως αποδεικτικό του προηγούμενου ισχυρισμού. Τότε λοιπόν, το πολιτικό σύστημα καταφέρνει να απολέσει το λόγο ύπαρξής του, εκχωρώντας τον - συντονιστικό της κοινωνίας - ρόλο του σε δομές που δεν δεσμεύονται από το πλαίσιο του μοντερνισμού και παραπέμπουν μάλλον σε φεουδαρχικές νοοτροπίες (που στην πράξη έχουν εφαρμοστεί ιστορικά και καταρρεύσει).
Πολύ πρακτικά λοιπόν...
Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ μετά βδελυγμίας αρνείται να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση που θα εμφορείται από τη διάθεση «να τα βρούμε βρε παιδί μου με τους δανειστές μας», στυλώνει τα πόδια σ' αυτή ακριβώς την εξέλιξη. Λέει δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ: «Προτεραιότητα έχει πάντα το πολιτικό σύστημα, που κάνει την κοινωνία, κοινωνία». Στην αντίπερα όχθη, βρίσκονται ξεκάθαρα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ που θεωρούν ότι το πολιτικό σύστημα, πρέπει «να τα βρει» με κάποιον τρόπο με το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Καθόλου τυχαία βέβαια, αυτή είναι η άποψη και της ΕΕ, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ - και φυσικά του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος (αυτό δα έλειπε!). Η ΔΗΜ.ΑΡ. φαίνεται να ψελλίζει το ...χαριτωμένο «προτεραιότητα στο πολιτικό σύστημα μεν, αλλά αφού έτσι έχουν τώρα τα πράγματα, βλέποντας και κάνοντας».
Αλλά η θέση και η εμμονή (όπως εκδηλώνεται κάποιες στιγμές) του ΣΥΡΙΖΑ να μην συναινεί σε μια τέτοια κυβέρνηση, κάνει κάτι περισσότερο από το να διαφυλάττει τις κομματικές του δεσμεύσεις. Πρακτικά λέει: «είμαι μέρος του πολιτικού συστήματος, κι αυτό το σύστημα δεν εκχωρεί το ρόλο του - τελεία».
Κάτω απ' αυτή την οπτική, η προτροπή Τσίπρα προς Βενιζέλο και Σαμαρά να αναιρέσουν τις υπογραφές τους προς την τρόικα, αποκτά άλλη διάσταση: γίνεται προτροπή προς ΠΑΣΟΚ και ΝΔ να αναλάβουν ανοικτά το ρόλο τους ως παράγοντες του πολιτικού συστήματος και ν' αρνηθούν το ρόλο του ιμάντα μεταβίβασης αποφάσεων του χρηματοπιστωτικού συστήματος προς την κοινωνία. Δεν προσπαθεί να τους ταπεινώσει δηλαδή, αλλά μάλλον να τους επανατοποθετήσει στο φυσικό τους πλαίσιο. Αλλά και η άρνηση των δυο πρώην «μεγάλων» να συναινέσουν σε κάτι τέτοιο, αποκτά επίσης νέο νόημα (δεν το εξηγώ, το θεωρώ προφανές).
Ανάλογο νόημα έχει έτσι κι η επιστολή Τσίπρα προς την τρόικα, με την αναφορά σε «επανεξέταση στρατηγικής». Θέτοντας το ζήτημα των στρατηγικών επιλογών - για όποιον καταλαβαίνει την έννοια του όρου «στρατηγική» - διευρύνει το ζήτημα από το ελληνικό μνημόνιο, στη γενική ευρωπαϊκή στάση απέναντι στην επίθεση του χρηματοπιστωτικού συστήματος εναντίον των ευρωπαϊκών θεσμών. Το γεγονός ότι ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΛΑΟΣ και σ' ένα βαθμό ΔΗΜ.ΑΡ. αντιδρούν με απέχθεια σ' αυτή τη κίνηση, είναι επίσης ερμηνεύσιμο, τόσο σχετικά με τη θέση τους απέναντι στη Δημοκρατία, όσο και για εκείνη απέναντι στην Ευρώπη που θέλουν.
Συμπερασματικά, μόνος αυτή την ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, απέναντι σ' όλο το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα, υπερασπίζεται την Ευρωπαϊκή προοπτική και τη Δημοκρατία. Υπερασπίζεται τη σημασία του πολιτικού συστήματος. Υπερασπίζεται - ας μη γελιόμαστε - την αστική δημοκρατία.
Το βάρος είναι τεράστιο και νομίζω ότι (παγιδευμένοι καθώς είναι οι περισσότεροι εκεί σε μια μαρξιστική οπτική), λειτουργούν μάλλον διαισθητικά παρά απολύτως συνειδητά. Αυτό βέβαια καθόλου δε μειώνει τη σημασία της προσπάθειάς τους.
Σταδιακά, ελπίζω να απονομιμοποιηθεί στη συνείδηση των πολιτών αυτή η «ελαστική» (επιεικώς) στάση του υπόλοιπου πολιτικού συστήματος και έχω την αίσθηση ότι ήδη συμβαίνει. Κι ο ΣΥΡΙΖΑ, ας συνειδητοποιήσει τι ακριβώς κάνει - νομίζω ότι αυτό θα τον δυναμώσει κι άλλο και θα του προσφέρει πλειάδα νέων επιχειρημάτων στον αγώνα του.
Υ.Γ. Για την ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν αναφέρομαι γιατί θεωρεί την αστική δημοκρατία τελειωμένη υπόθεση πλέον (μπορεί και να 'χει δίκιο - θα δούμε). Για δε το ΚΚΕ, δεν τρελάθηκα να ασχολούμαι με τέτοια...
Σημειώσεις
[1] Δηλαδή, ουσιαστικά αυτή που προκύπτει από τη Γαλλική Επανάσταση και βρίσκεται σε σχέση αλληλεπίδρασης με τον μοντερνισμό.
[2] Niklas Luhmann, Social Systems, 1995 link
[3] του ιδίου, Political Theory in the Welfare State, 1990 link
[4] Ενώ τον ρυθμιστικό ρόλο π.χ. αναλαμβάνει το νομικό σύστημα.
[5] Εδώ περιλαμβάνω όχι μόνο τις τράπεζες, αλλά και τα χρηματιστήρια, τις επενδύσεις, τους οίκους αξιολόγησης κλπ.
Προφανώς δεν αναφέρομαι στην ανεργία, την ύφεση, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους και σε ό,τι άλλο ζούμε τα τελευταία χρόνια - όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτά είναι πλέον προφανή και αποτελούν το βασικό αντικείμενο της αντιπαράθεσης σε όλη την Ευρώπη.
Ωστόσο, παρακολουθώντας τις συζητήσεις μετά τις εκλογές, και βλέποντας τη συσπείρωση τόσο ΝΔ, ΠΑΣΟΚ αλλά και ΔΗΜΑΡ εναντίον της στάσης του ΣΥΡΙΖΑ, άρχισα να συνειδητοποιώ κάτι περισσότερο.
Να εξηγήσω πρώτα όμως πως βλέπω τα πράγματα (αν και πολύ συμπυκνωμένα).
Η "ηπειρωτική εκδοχή"[1] του δημοκρατικού πολιτεύματος, έχει καταλήξει σε μια κοινωνία διαφοροποιημένων συστημάτων [2]. Π.χ. πολιτικό σύστημα, οικονομικό σύστημα, εκπαιδευτικό σύστημα, στρατιωτικό σύστημα, σύστημα υγείας, νομικό σύστημα κ.ο.κ. Τα συστήματα αυτά, απαντώνται σε κάθε δυτική δημοκρατία τέτοιου τύπου και είναι αυτόνομα. Δηλαδή, λειτουργούν με τις δικές τους, εσωτερικές νοηματουργούς διεργασίες - παράγουν το δικό τους νόημα κι έχουν τα δικά τους ενδιαφέροντα.
Μια τέτοια θεώρηση ωστόσο, κάνει καταρχήν την κοινωνία αδύνατη: πως είναι δυνατόν να υπάρχει κοινωνία, όταν κάθε σύστημα παράγει το δικό του νόημα; Κι αφού η κοινωνία υπάρχει de facto, πως λύνεται το πρόβλημα;
Αποφεύγω την μακροσκελή και περίπλοκη απάντηση περί διπλής ενδεχομενικότητας (double contingency) κλπ. και μένω σε μια πιο επιφανειακή, αλλά εξίσου σημαντική- ο ρόλος του πολιτικού συστήματος είναι αυτός ακριβώς: να αποτελεί το δηλαδή το σύστημα που αναλαμβάνει το συντονισμό μεταξύ των άλλων συστημάτων[3,4].
Σ' αυτό το πλαίσιο λοιπόν, βλέπουμε εύκολα ότι ένα νέο παγκόσμιο σύστημα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα [5] δηλαδή, έχει τα τελευταία χρόνια πετύχει το εξής: αρνείται να αναλάβει το επενδυτικό ρίσκο, και το μετακυλίει έντεχνα στην πλάτη του πολιτικού συστήματος. Έτσι το επενδυτικό ρίσκο γίνεται πολιτικό (μια εκδοχή του όρου «πολιτικό κόστος»). Αντί ο επενδυτής να διακινδυνεύσει τα χρήματα του (αν και γι' αυτό δραστηριοποιείται καταρχήν και γι' αυτό πληρώνεται), διακινδυνεύει το πολιτικό σύστημα τη νομιμοποίησή του. Οι τελευταίες εξελίξεις στη χώρα, είναι νομίζω ένα τρανό παράδειγμα και εξόχως αποδεικτικό του προηγούμενου ισχυρισμού. Τότε λοιπόν, το πολιτικό σύστημα καταφέρνει να απολέσει το λόγο ύπαρξής του, εκχωρώντας τον - συντονιστικό της κοινωνίας - ρόλο του σε δομές που δεν δεσμεύονται από το πλαίσιο του μοντερνισμού και παραπέμπουν μάλλον σε φεουδαρχικές νοοτροπίες (που στην πράξη έχουν εφαρμοστεί ιστορικά και καταρρεύσει).
Πολύ πρακτικά λοιπόν...
Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ μετά βδελυγμίας αρνείται να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση που θα εμφορείται από τη διάθεση «να τα βρούμε βρε παιδί μου με τους δανειστές μας», στυλώνει τα πόδια σ' αυτή ακριβώς την εξέλιξη. Λέει δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ: «Προτεραιότητα έχει πάντα το πολιτικό σύστημα, που κάνει την κοινωνία, κοινωνία». Στην αντίπερα όχθη, βρίσκονται ξεκάθαρα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ που θεωρούν ότι το πολιτικό σύστημα, πρέπει «να τα βρει» με κάποιον τρόπο με το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Καθόλου τυχαία βέβαια, αυτή είναι η άποψη και της ΕΕ, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ - και φυσικά του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος (αυτό δα έλειπε!). Η ΔΗΜ.ΑΡ. φαίνεται να ψελλίζει το ...χαριτωμένο «προτεραιότητα στο πολιτικό σύστημα μεν, αλλά αφού έτσι έχουν τώρα τα πράγματα, βλέποντας και κάνοντας».
Αλλά η θέση και η εμμονή (όπως εκδηλώνεται κάποιες στιγμές) του ΣΥΡΙΖΑ να μην συναινεί σε μια τέτοια κυβέρνηση, κάνει κάτι περισσότερο από το να διαφυλάττει τις κομματικές του δεσμεύσεις. Πρακτικά λέει: «είμαι μέρος του πολιτικού συστήματος, κι αυτό το σύστημα δεν εκχωρεί το ρόλο του - τελεία».
Κάτω απ' αυτή την οπτική, η προτροπή Τσίπρα προς Βενιζέλο και Σαμαρά να αναιρέσουν τις υπογραφές τους προς την τρόικα, αποκτά άλλη διάσταση: γίνεται προτροπή προς ΠΑΣΟΚ και ΝΔ να αναλάβουν ανοικτά το ρόλο τους ως παράγοντες του πολιτικού συστήματος και ν' αρνηθούν το ρόλο του ιμάντα μεταβίβασης αποφάσεων του χρηματοπιστωτικού συστήματος προς την κοινωνία. Δεν προσπαθεί να τους ταπεινώσει δηλαδή, αλλά μάλλον να τους επανατοποθετήσει στο φυσικό τους πλαίσιο. Αλλά και η άρνηση των δυο πρώην «μεγάλων» να συναινέσουν σε κάτι τέτοιο, αποκτά επίσης νέο νόημα (δεν το εξηγώ, το θεωρώ προφανές).
Ανάλογο νόημα έχει έτσι κι η επιστολή Τσίπρα προς την τρόικα, με την αναφορά σε «επανεξέταση στρατηγικής». Θέτοντας το ζήτημα των στρατηγικών επιλογών - για όποιον καταλαβαίνει την έννοια του όρου «στρατηγική» - διευρύνει το ζήτημα από το ελληνικό μνημόνιο, στη γενική ευρωπαϊκή στάση απέναντι στην επίθεση του χρηματοπιστωτικού συστήματος εναντίον των ευρωπαϊκών θεσμών. Το γεγονός ότι ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΛΑΟΣ και σ' ένα βαθμό ΔΗΜ.ΑΡ. αντιδρούν με απέχθεια σ' αυτή τη κίνηση, είναι επίσης ερμηνεύσιμο, τόσο σχετικά με τη θέση τους απέναντι στη Δημοκρατία, όσο και για εκείνη απέναντι στην Ευρώπη που θέλουν.
Συμπερασματικά, μόνος αυτή την ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, απέναντι σ' όλο το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα, υπερασπίζεται την Ευρωπαϊκή προοπτική και τη Δημοκρατία. Υπερασπίζεται τη σημασία του πολιτικού συστήματος. Υπερασπίζεται - ας μη γελιόμαστε - την αστική δημοκρατία.
Το βάρος είναι τεράστιο και νομίζω ότι (παγιδευμένοι καθώς είναι οι περισσότεροι εκεί σε μια μαρξιστική οπτική), λειτουργούν μάλλον διαισθητικά παρά απολύτως συνειδητά. Αυτό βέβαια καθόλου δε μειώνει τη σημασία της προσπάθειάς τους.
Σταδιακά, ελπίζω να απονομιμοποιηθεί στη συνείδηση των πολιτών αυτή η «ελαστική» (επιεικώς) στάση του υπόλοιπου πολιτικού συστήματος και έχω την αίσθηση ότι ήδη συμβαίνει. Κι ο ΣΥΡΙΖΑ, ας συνειδητοποιήσει τι ακριβώς κάνει - νομίζω ότι αυτό θα τον δυναμώσει κι άλλο και θα του προσφέρει πλειάδα νέων επιχειρημάτων στον αγώνα του.
Υ.Γ. Για την ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν αναφέρομαι γιατί θεωρεί την αστική δημοκρατία τελειωμένη υπόθεση πλέον (μπορεί και να 'χει δίκιο - θα δούμε). Για δε το ΚΚΕ, δεν τρελάθηκα να ασχολούμαι με τέτοια...
Σημειώσεις
[1] Δηλαδή, ουσιαστικά αυτή που προκύπτει από τη Γαλλική Επανάσταση και βρίσκεται σε σχέση αλληλεπίδρασης με τον μοντερνισμό.
[2] Niklas Luhmann, Social Systems, 1995 link
[3] του ιδίου, Political Theory in the Welfare State, 1990 link
[4] Ενώ τον ρυθμιστικό ρόλο π.χ. αναλαμβάνει το νομικό σύστημα.
[5] Εδώ περιλαμβάνω όχι μόνο τις τράπεζες, αλλά και τα χρηματιστήρια, τις επενδύσεις, τους οίκους αξιολόγησης κλπ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου