ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*, απο την Αυγη...
Πριν από λίγα χρόνια, όταν ήμουν μέλος της συγκλήτου της ΑΣΟΕΕ, ο τότε πρύτανης, για να υποστηρίξει τα δίδακτρα στις μεταπτυχιακές σπουδές, είπε σε μια συνεδρίαση: "ξέρουμε ότι μια δωρεάν υπηρεσία είναι πάντα και χαμηλής ποιότητας". Έμεινα με το στόμα ανοιχτό και, δυστυχώς, εκείνη τη στιγμή δεν είχα τα αντανακλαστικά να αντιδράσω. Ο εν λόγω πρύτανης είχε κατέβει στις πρυτανικές εκλογές ως η αριστερή επιλογή. Βέβαια, μιλάμε για το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, οπότε οι έννοιες Αριστερά - Δεξιά είναι κάπως σχετικές.
Αλλά και πάλι, δεν είναι λίγο πράγμα ένας πρύτανης από τον προοδευτικό χώρο να μην νιώθει την υποχρέωση να υποστηρίξει τις αξίες του δημόσιου πανεπιστημίου, να μην αναδεικνύει το λειτούργημα και τη δημόσια προσφορά των πανεπιστημιακών, να μην προωθεί την εκπαίδευση ως κοινό εγχείρημα ολόκληρης της κοινωνίας. Η δική μου εμπειρία στη Βρετανία, πριν έρθω στην Ελλάδα, μου είχε μάθει το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που υποστήριζε ο πρύτανης. Η δωρεάν παιδεία και υγεία αποτέλεσαν το καμάρι των Εργατικών στην εποχή πριν από τον Μπλερ και τους Νέους Εργατικούς. Οι υπηρεσίες, για την εποχή τους, ήταν υψηλής ποιότητας. Η πλειοψηφία των γιατρών, νοσηλευτών και εκπαιδευτικών λειτουργούσε με μεγάλη αίσθηση δημόσιας προσφοράς. Δεν ήταν, βεβαίως, όλα τέλεια και υπήρχε μεγάλη συζήτηση για τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες. Και περιττή γραφειοκρατία υπήρχε, και στοιχεία αυταρχισμού, και έλλειψη κοινωνικής λογοδοσίας. Αλλά κανείς προοδευτικός άνθρωπος δεν ισχυρίστηκε ότι τα προβλήματα είχαν να κάνουν με το ότι μαθητές, φοιτητές και ασθενείς, οι μετέπειτα "πελάτες" των υπηρεσιών, δεν πλήρωναν για τις υπηρεσίες που προσφέρονταν.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά, στη Βουλή των Ελλήνων πια, η ίδια δυσάρεστη έκπληξη. Ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης μας ανακοινώνει στην ολομέλεια ότι το κράτος πρέπει να κρατήσει μόνο τις λειτουργίες που δεν θέλει ή δεν μπορεί να αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας. Όπως και στην περίπτωση του πρύτανη, ο κ. Μανιτάκης προέρχεται από τον προοδευτικό χώρο. Αλλά έχει πολύ λιγότερες δικαιολογίες. Γιατί η παρέμβαση του πρύτανη έγινε την εποχή της ιδεολογικής παντοδυναμίας του νεοφιλελευθερισμού. Τι δικαιολογία έχει σήμερα ο κ. υπουργός; Θεωρεί ότι η κρίση του 2008, παγκοσμίως αισθητή, προήλθε από το γεγονός ότι δεν ολοκληρώθηκε το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα; Ότι η κρίση θα είχε αποφευχθεί αν η ιδιοτέλεια και το ιδιωτικό κέρδος είχαν μπολιάσει, όχι μόνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά και τους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης; Έχει διαβάσει κάτι για τις ανισότητες της εποχής και πώς αυτές συνδέονται με την κρίση; Θεωρεί ότι, όταν αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας περισσότερους τομείς της κοινωνικής ζωής, θα μειωθούν οι ανισότητες ή η περιθωριοποίηση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, θα υπάρχει λιγότερη διαφθορά;
Και τι να πει κανείς για τη Δημοκρατική Αριστερά; Δεν έχει πάτο το βαρέλι; Ξεκίνησαν με την αντίθεση προς το Μνημόνιο, τόσο για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης όσο και για λόγους οικονομικής αποτελεσματικότητας. Μετά είπαν ότι δεν θα επιτρέψουν να πληρώσουν το κόστος της πολιτικής τα πιο αδύνατα κοινωνικά στρώματα, αλλά, τώρα πια, εντός του πλαισίου των Μνημονίων. Μετά, ότι το βασικό είναι να μείνουμε εντός ευρώ και άρα οι κόκκινες γραμμές των εκλογών πρέπει να ξεπεραστούν. Και θα φανταζόταν κανείς ότι το τελευταίο καταφύγιο θα ήταν το αξιακό. Δηλαδή, ναι μεν συμμετοχή σε μια κυβέρνηση με δύσκολους συσχετισμούς εντός και εκτός συνόρων, αλλά διατηρώντας τις αξίες της ανανεωτικής Αριστεράς. Αλλά τώρα μαθαίνουμε ότι ο υπουργός, πρόταση της ΔΗΜ.ΑΡ., συμμερίζεται τον σκληρό πυρήνα των νεοφιλελεύθερων αξιών. Ο ιδιωτικός τομέας όπου θέλει και μπορεί, το κράτος για ό,τι περισσεύει: για την κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών ζημιών, για τις μη κερδοφόρες δραστηριότητες (ψηφιακή υγεία, για παράδειγμα), για την προστασία της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, για τη μεταφορά πλούτου από τους φτωχούς προς τους πλούσιους. Για τους πολλούς, φτηνές και χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες. Για τους λίγους, καλές και ακριβές. Ό,τι χρειάζεται, δηλαδή, για την προστασία των εξουσιών τους.
*Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ
Πριν από λίγα χρόνια, όταν ήμουν μέλος της συγκλήτου της ΑΣΟΕΕ, ο τότε πρύτανης, για να υποστηρίξει τα δίδακτρα στις μεταπτυχιακές σπουδές, είπε σε μια συνεδρίαση: "ξέρουμε ότι μια δωρεάν υπηρεσία είναι πάντα και χαμηλής ποιότητας". Έμεινα με το στόμα ανοιχτό και, δυστυχώς, εκείνη τη στιγμή δεν είχα τα αντανακλαστικά να αντιδράσω. Ο εν λόγω πρύτανης είχε κατέβει στις πρυτανικές εκλογές ως η αριστερή επιλογή. Βέβαια, μιλάμε για το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, οπότε οι έννοιες Αριστερά - Δεξιά είναι κάπως σχετικές.
Αλλά και πάλι, δεν είναι λίγο πράγμα ένας πρύτανης από τον προοδευτικό χώρο να μην νιώθει την υποχρέωση να υποστηρίξει τις αξίες του δημόσιου πανεπιστημίου, να μην αναδεικνύει το λειτούργημα και τη δημόσια προσφορά των πανεπιστημιακών, να μην προωθεί την εκπαίδευση ως κοινό εγχείρημα ολόκληρης της κοινωνίας. Η δική μου εμπειρία στη Βρετανία, πριν έρθω στην Ελλάδα, μου είχε μάθει το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που υποστήριζε ο πρύτανης. Η δωρεάν παιδεία και υγεία αποτέλεσαν το καμάρι των Εργατικών στην εποχή πριν από τον Μπλερ και τους Νέους Εργατικούς. Οι υπηρεσίες, για την εποχή τους, ήταν υψηλής ποιότητας. Η πλειοψηφία των γιατρών, νοσηλευτών και εκπαιδευτικών λειτουργούσε με μεγάλη αίσθηση δημόσιας προσφοράς. Δεν ήταν, βεβαίως, όλα τέλεια και υπήρχε μεγάλη συζήτηση για τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες. Και περιττή γραφειοκρατία υπήρχε, και στοιχεία αυταρχισμού, και έλλειψη κοινωνικής λογοδοσίας. Αλλά κανείς προοδευτικός άνθρωπος δεν ισχυρίστηκε ότι τα προβλήματα είχαν να κάνουν με το ότι μαθητές, φοιτητές και ασθενείς, οι μετέπειτα "πελάτες" των υπηρεσιών, δεν πλήρωναν για τις υπηρεσίες που προσφέρονταν.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά, στη Βουλή των Ελλήνων πια, η ίδια δυσάρεστη έκπληξη. Ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης μας ανακοινώνει στην ολομέλεια ότι το κράτος πρέπει να κρατήσει μόνο τις λειτουργίες που δεν θέλει ή δεν μπορεί να αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας. Όπως και στην περίπτωση του πρύτανη, ο κ. Μανιτάκης προέρχεται από τον προοδευτικό χώρο. Αλλά έχει πολύ λιγότερες δικαιολογίες. Γιατί η παρέμβαση του πρύτανη έγινε την εποχή της ιδεολογικής παντοδυναμίας του νεοφιλελευθερισμού. Τι δικαιολογία έχει σήμερα ο κ. υπουργός; Θεωρεί ότι η κρίση του 2008, παγκοσμίως αισθητή, προήλθε από το γεγονός ότι δεν ολοκληρώθηκε το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα; Ότι η κρίση θα είχε αποφευχθεί αν η ιδιοτέλεια και το ιδιωτικό κέρδος είχαν μπολιάσει, όχι μόνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά και τους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης; Έχει διαβάσει κάτι για τις ανισότητες της εποχής και πώς αυτές συνδέονται με την κρίση; Θεωρεί ότι, όταν αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας περισσότερους τομείς της κοινωνικής ζωής, θα μειωθούν οι ανισότητες ή η περιθωριοποίηση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, θα υπάρχει λιγότερη διαφθορά;
Και τι να πει κανείς για τη Δημοκρατική Αριστερά; Δεν έχει πάτο το βαρέλι; Ξεκίνησαν με την αντίθεση προς το Μνημόνιο, τόσο για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης όσο και για λόγους οικονομικής αποτελεσματικότητας. Μετά είπαν ότι δεν θα επιτρέψουν να πληρώσουν το κόστος της πολιτικής τα πιο αδύνατα κοινωνικά στρώματα, αλλά, τώρα πια, εντός του πλαισίου των Μνημονίων. Μετά, ότι το βασικό είναι να μείνουμε εντός ευρώ και άρα οι κόκκινες γραμμές των εκλογών πρέπει να ξεπεραστούν. Και θα φανταζόταν κανείς ότι το τελευταίο καταφύγιο θα ήταν το αξιακό. Δηλαδή, ναι μεν συμμετοχή σε μια κυβέρνηση με δύσκολους συσχετισμούς εντός και εκτός συνόρων, αλλά διατηρώντας τις αξίες της ανανεωτικής Αριστεράς. Αλλά τώρα μαθαίνουμε ότι ο υπουργός, πρόταση της ΔΗΜ.ΑΡ., συμμερίζεται τον σκληρό πυρήνα των νεοφιλελεύθερων αξιών. Ο ιδιωτικός τομέας όπου θέλει και μπορεί, το κράτος για ό,τι περισσεύει: για την κοινωνικοποίηση των ιδιωτικών ζημιών, για τις μη κερδοφόρες δραστηριότητες (ψηφιακή υγεία, για παράδειγμα), για την προστασία της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, για τη μεταφορά πλούτου από τους φτωχούς προς τους πλούσιους. Για τους πολλούς, φτηνές και χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες. Για τους λίγους, καλές και ακριβές. Ό,τι χρειάζεται, δηλαδή, για την προστασία των εξουσιών τους.
*Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ
.webp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου