του Νικου Σαραντακου...
Οι εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές στην πλατεία Ταχρίρ ξέσπασαν σε πανηγυρισμούς όταν άκουσαν τον στρατηγό αλ-Σίσι, Υπουργό Αμύνης και επικεφαλής των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων, να ανακοινώνει την ανατροπή του εκλεγμένου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι.
Η εξέγερση είχε ξεκινήσει εδώ και αρκετές μέρες, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την άνοδο του Μόρσι στην εξουσία. Οι εξεγερμένοι, που το κεντρικό τους σύνθημα ήταν η λέξη Ταμαρόντ (στα αγγλικά τη μεταφράζουν Rebel) μάζεψαν 22 εκατομμύρια υπογραφές ζητώντας την αποπομπή του Προέδρου και τον κάλεσαν να παραιτηθεί αλλιώς θα ξεκινούσαν εκστρατεία πολιτικής
απείθειας (αν μεταφράζεται έτσι το civil disobedience) ανυπακοής.
Την κρίσιμη στιγμή πέρασε στο προσκήνιο ο στρατός της Αιγύπτου και έδωσε τελεσίγραφο στον Μόρσι να σεβαστεί τη θέληση του λαού. Σε ένα προχτεσινό διάγγελμα ο πρόεδρος δεν έδειξε να συμβιβάζεται, οπότε χτες ο στρατός τον ανέτρεψε και όρισε προσωρινό πρόεδρο της χώρας τον Πρόεδρο του Ανώτατου Δικαστηρίου, ανέστειλε το Σύνταγμα και ανάγγειλε πρόωρες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές.
Ο Μόρσι ήταν μέλος των Αδελφών Μουσουλμάνων, ενός από τα δύο ισλαμικά κόμματα της Αιγύπτου (ακριβέστερα, το πολιτικό κόμμα που εκφράζει την οργάνωση λέγεται Κόμμα Δικαιοσύνης και Ελευθερίας). Βγήκε με μικρή διαφορά νικητής στις περυσινές εκλογές, μετά βίας 51% -αντίπαλός του ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, ο Αχμέντ Σαφίκ. Στον πρώτο γύρο είχαν πάρει μέρος 12 υποψήφιοι, πέντε από τους οποίους είχαν πάρει διψήφια ποσοστά. Ο Μόρσι πήρε 25%, ο Σαφίκ 24%, τρίτος ένας κοσμικός υποψήφιος, κυνηγημένος από τον Μουμπάρακ, με 21%. Ο Μόρσι άλλωστε δεν ήταν η πρώτη επιλογή του κόμματός του -αρχικά είχε υποβάλει υποψηφιότητα ένας άλλος, δημοφιλέστερος, ισλαμιστής υποψήφιος, ο Ελ Σατέρ, ο οποίος όμως αποκλείστηκε από την Εκλογική Επιτροπή, διότι είχε φυλακιστεί από το καθεστώς Μουμπάρακ, κι έτσι πήρε τη θέση του ο Μόρσι, που δεν είχε μεγάλη ανάμιξη ως τότε με την ενεργό πολιτική, ήταν ένας αμερικανοσπουδαγμένος πλούσιος επιχειρηματίας. Άλλοι υποψήφιοι, όπως ο γνωστός στη Δύση Ελ-Μπαραντέι, πρώην πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, αποσύρθηκαν αυτόβουλα, βλέποντας ότι δεν έχουν τύχη.
Ο Μόρσι στον πρώτο χρόνο της προεδρίας του πήρε μερικές αυταρχικές αν και νομιμοφανείς αποφάσεις, ενώ στα τέλη του 2012 παρουσίασε σχέδιο Συντάγματος που επικρίθηκε από τους αντιπάλους του ότι ανοίγει το δρόμο σε θεοκρατική διακυβέρνηση. Στις 15 Δεκεμβρίου 2012 το νέο Σύνταγμα εγκρίθηκε με δημοψήφισμα. Η οικονομική κατάσταση στην Αίγυπτο επιδεινώθηκε στη διάρκεια της θητείας του, η Αίγυπτος ζήτησε τη βοήθεια του ΔΝΤ, ενώ σε εσωτερικό επίπεδο είναι γεγονός ότι πήρε κάποια μέτρα που κινούνταν στην κατεύθυνση της ισλαμοποίησης της κοινωνίας, αλλά όχι μέτρα μεγάλης εμβέλειας (π.χ. αντικατέστησε τον διευθυντή της Όπερας του Καΐρου ή έκλεισε μια σχολή μπαλέτου, κυνήγησε έναν κωμικό της τηλεόρασης, τέτοια). Πάντως, δεν νομίζω ότι εφάρμοσε κάποιο γενικευμένο σχέδιο ισλαμοποίησης. Άλλωστε η κυβέρνησή του δεν ήταν μονοκομματική ή αμιγώς πολιτική, ο στρατηγός αλ-Σίσι που έβγαλε το διάγγελμα χτες είναι επίσης υπουργός Άμυνας.
Με δυο λόγια, ένας πρόεδρος που φαίνεται να εμφορείται από μια αντιδραστική ιδεολογία, που αναδείχτηκε ύστερα από ελεύθερες μεν αλλά προβληματικές εκλογές, με μικρή διαφορά, που δεν είχε και πολλά΄θετικά να επιδείξει κατά τη θητεία του, που πήρε αυταρχικά μέτρα.
Παρ’ όλ’ αυτά, αυτό που έγινε χτες στην Αίγυπτο δεν παύει να είναι στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο Μόρσι δεν ανατράπηκε από τη λαϊκή εξέγερση του Ταμαρόντ, απλώς οι ένοπλες δυνάμεις, που ποτέ δεν είχαν χάσει την εξουσία, αποφάσισαν να τον θυσιάσουν. Είναι αλήθεια ότι εντυπωσιακά μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Αιγύπτου υποστήριξε την εξέγερση, αλλά ο ρόλος του στρατού δεν είναι να διερμηνεύει το λαίκό αίσθημα. Βλέπω κάποια αναντίρρητα θετικά στις χτεσινές εξελίξεις (π.χ. ότι εκλείπει ένας υποστηρικτής των ισλαμιστών ανταρτών στον εμφύλιο της Συρίας) αλλά δεν μπορώ να συμμεριστώ τον ενθουσιασμό των μεγαλοδημοσιογράφων των καναλιών ή ορισμένων φίλων μου στο Φέισμπουκ.
Μπορεί το χτεσινό πραξικόπημα να είναι “καλό”, αλλά για μένα, στην καλύτερη περίπτωση, και δεν είμαι βέβαιος γι’ αυτό, είναι το μη χείρον. Κάποιοι το παρομοίασαν με το κίνημα του 1909 στο Γουδί, το οποίο βέβαια δεν ήταν ακριβώς πραξικόπημα, μάλλον προνουντσιαμέντο (δεν ανέτρεψε τον ανώτατο άρχοντα, δεν διέλυσε τη Βουλή, δεν ανέστειλε το Σύνταγμα) αλλά και το Γουδί άνοιξε το δρόμο για τόσα πραξικοπήματα και δικτατορίες, δεν ήταν σκέτη ευλογία.
Και την ίδια στιγμή ένας κακομοίρης περιμένει αποκλεισμένος στο τράνζιτ του Σερεμέτιεβου ενώ ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να επιδίδονται σε παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Τα γεγονότα μπορεί να είναι άσχετα με τα τεκταινόμενα στην Αίγυπτο, αλλά ούτε κι αυτά με κάνουν αισιόδοξο. Έγραψα το άρθρο φροντίζοντας να παραθέσω πιο πολύ κάποια στοιχεία και λιγότερο τις απόψεις μου, απέφυγα μάλιστα να θίξω κάποια θέματα, περιμένοντας ν’ ακούσω τα δικά σας σχόλια.
Ήταν καλό το πραξικόπημα;
Η εξέγερση είχε ξεκινήσει εδώ και αρκετές μέρες, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την άνοδο του Μόρσι στην εξουσία. Οι εξεγερμένοι, που το κεντρικό τους σύνθημα ήταν η λέξη Ταμαρόντ (στα αγγλικά τη μεταφράζουν Rebel) μάζεψαν 22 εκατομμύρια υπογραφές ζητώντας την αποπομπή του Προέδρου και τον κάλεσαν να παραιτηθεί αλλιώς θα ξεκινούσαν εκστρατεία πολιτικής
Την κρίσιμη στιγμή πέρασε στο προσκήνιο ο στρατός της Αιγύπτου και έδωσε τελεσίγραφο στον Μόρσι να σεβαστεί τη θέληση του λαού. Σε ένα προχτεσινό διάγγελμα ο πρόεδρος δεν έδειξε να συμβιβάζεται, οπότε χτες ο στρατός τον ανέτρεψε και όρισε προσωρινό πρόεδρο της χώρας τον Πρόεδρο του Ανώτατου Δικαστηρίου, ανέστειλε το Σύνταγμα και ανάγγειλε πρόωρες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές.
Ο Μόρσι ήταν μέλος των Αδελφών Μουσουλμάνων, ενός από τα δύο ισλαμικά κόμματα της Αιγύπτου (ακριβέστερα, το πολιτικό κόμμα που εκφράζει την οργάνωση λέγεται Κόμμα Δικαιοσύνης και Ελευθερίας). Βγήκε με μικρή διαφορά νικητής στις περυσινές εκλογές, μετά βίας 51% -αντίπαλός του ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, ο Αχμέντ Σαφίκ. Στον πρώτο γύρο είχαν πάρει μέρος 12 υποψήφιοι, πέντε από τους οποίους είχαν πάρει διψήφια ποσοστά. Ο Μόρσι πήρε 25%, ο Σαφίκ 24%, τρίτος ένας κοσμικός υποψήφιος, κυνηγημένος από τον Μουμπάρακ, με 21%. Ο Μόρσι άλλωστε δεν ήταν η πρώτη επιλογή του κόμματός του -αρχικά είχε υποβάλει υποψηφιότητα ένας άλλος, δημοφιλέστερος, ισλαμιστής υποψήφιος, ο Ελ Σατέρ, ο οποίος όμως αποκλείστηκε από την Εκλογική Επιτροπή, διότι είχε φυλακιστεί από το καθεστώς Μουμπάρακ, κι έτσι πήρε τη θέση του ο Μόρσι, που δεν είχε μεγάλη ανάμιξη ως τότε με την ενεργό πολιτική, ήταν ένας αμερικανοσπουδαγμένος πλούσιος επιχειρηματίας. Άλλοι υποψήφιοι, όπως ο γνωστός στη Δύση Ελ-Μπαραντέι, πρώην πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, αποσύρθηκαν αυτόβουλα, βλέποντας ότι δεν έχουν τύχη.
Ο Μόρσι στον πρώτο χρόνο της προεδρίας του πήρε μερικές αυταρχικές αν και νομιμοφανείς αποφάσεις, ενώ στα τέλη του 2012 παρουσίασε σχέδιο Συντάγματος που επικρίθηκε από τους αντιπάλους του ότι ανοίγει το δρόμο σε θεοκρατική διακυβέρνηση. Στις 15 Δεκεμβρίου 2012 το νέο Σύνταγμα εγκρίθηκε με δημοψήφισμα. Η οικονομική κατάσταση στην Αίγυπτο επιδεινώθηκε στη διάρκεια της θητείας του, η Αίγυπτος ζήτησε τη βοήθεια του ΔΝΤ, ενώ σε εσωτερικό επίπεδο είναι γεγονός ότι πήρε κάποια μέτρα που κινούνταν στην κατεύθυνση της ισλαμοποίησης της κοινωνίας, αλλά όχι μέτρα μεγάλης εμβέλειας (π.χ. αντικατέστησε τον διευθυντή της Όπερας του Καΐρου ή έκλεισε μια σχολή μπαλέτου, κυνήγησε έναν κωμικό της τηλεόρασης, τέτοια). Πάντως, δεν νομίζω ότι εφάρμοσε κάποιο γενικευμένο σχέδιο ισλαμοποίησης. Άλλωστε η κυβέρνησή του δεν ήταν μονοκομματική ή αμιγώς πολιτική, ο στρατηγός αλ-Σίσι που έβγαλε το διάγγελμα χτες είναι επίσης υπουργός Άμυνας.
Με δυο λόγια, ένας πρόεδρος που φαίνεται να εμφορείται από μια αντιδραστική ιδεολογία, που αναδείχτηκε ύστερα από ελεύθερες μεν αλλά προβληματικές εκλογές, με μικρή διαφορά, που δεν είχε και πολλά΄θετικά να επιδείξει κατά τη θητεία του, που πήρε αυταρχικά μέτρα.
Παρ’ όλ’ αυτά, αυτό που έγινε χτες στην Αίγυπτο δεν παύει να είναι στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο Μόρσι δεν ανατράπηκε από τη λαϊκή εξέγερση του Ταμαρόντ, απλώς οι ένοπλες δυνάμεις, που ποτέ δεν είχαν χάσει την εξουσία, αποφάσισαν να τον θυσιάσουν. Είναι αλήθεια ότι εντυπωσιακά μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Αιγύπτου υποστήριξε την εξέγερση, αλλά ο ρόλος του στρατού δεν είναι να διερμηνεύει το λαίκό αίσθημα. Βλέπω κάποια αναντίρρητα θετικά στις χτεσινές εξελίξεις (π.χ. ότι εκλείπει ένας υποστηρικτής των ισλαμιστών ανταρτών στον εμφύλιο της Συρίας) αλλά δεν μπορώ να συμμεριστώ τον ενθουσιασμό των μεγαλοδημοσιογράφων των καναλιών ή ορισμένων φίλων μου στο Φέισμπουκ.
Μπορεί το χτεσινό πραξικόπημα να είναι “καλό”, αλλά για μένα, στην καλύτερη περίπτωση, και δεν είμαι βέβαιος γι’ αυτό, είναι το μη χείρον. Κάποιοι το παρομοίασαν με το κίνημα του 1909 στο Γουδί, το οποίο βέβαια δεν ήταν ακριβώς πραξικόπημα, μάλλον προνουντσιαμέντο (δεν ανέτρεψε τον ανώτατο άρχοντα, δεν διέλυσε τη Βουλή, δεν ανέστειλε το Σύνταγμα) αλλά και το Γουδί άνοιξε το δρόμο για τόσα πραξικοπήματα και δικτατορίες, δεν ήταν σκέτη ευλογία.
Και την ίδια στιγμή ένας κακομοίρης περιμένει αποκλεισμένος στο τράνζιτ του Σερεμέτιεβου ενώ ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να επιδίδονται σε παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Τα γεγονότα μπορεί να είναι άσχετα με τα τεκταινόμενα στην Αίγυπτο, αλλά ούτε κι αυτά με κάνουν αισιόδοξο. Έγραψα το άρθρο φροντίζοντας να παραθέσω πιο πολύ κάποια στοιχεία και λιγότερο τις απόψεις μου, απέφυγα μάλιστα να θίξω κάποια θέματα, περιμένοντας ν’ ακούσω τα δικά σας σχόλια.
Ήταν καλό το πραξικόπημα;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου