Ευαγγελία Λεδάκη, απο την Εποχη...
Στην αρχή της ελληνικής κρίσης πολλοί είδαν το TED (ακρωνύμιο του Technology, Entertainment, Design) και όλες τις αντίστοιχες πλατφόρμες, ως μια δυναμική διαδικασία ανάδειξης του Νέου. Το Νέο λάμβανε στο πλαίσιο αυτών των μέσων χαρακτηριστικά μεταφυσικής. Ήταν αυτό που είχαν απεγνωσμένα ανάγκη οι μορφωμένοι των μεσαίων τάξεων οι οποίοι έχοντας, συλλογικά και ατομικά, επενδύσει σε οράματα με μικρό ορίζοντα ανταπόδοσης, αγωνιούσαν να απευθυνθούν σε ένα σχήμα που θα μπορούσε να εγγυηθεί μια εναλλακτική διέξοδο στην απρόσμενη ματαίωση των προσδοκιών τους. Το TED επινοήθηκε για να καλύψει αυτή τη συνεχώς διογκούμενη ανάγκη, αναγνωρίζοντας ένα niche market με μεγάλη προοπτική ανάπτυξης: θα στοιχειοθετούσε έναν οδηγό επιβίωσης για το σύγχρονο κόσμο.
Η πλατφόρμα δημιουργήθηκε το 1984 ως συνεδριακό think tank, ενώ ενίσχυσε την επιρροή της με τη διεύρυνση της χρήσης του youtube και των social media από το 2006 και μετά. Παρόλα αυτά, ήταν η αποσταθεροποίηση που διαμόρφωσε το ξέσπασμα της κρίσης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ο παράγοντας που εκτόξευσε το TED στη σημερινή του θέση. Από το 2008, το TED έχει αναδειχθεί σε θεμελιώδη αναφορά για τη δημιουργική προοπτική του κόσμου και συνεχίζει αδιάκοπα να παράγει success stories και μοντέλα προσωπικών ιστοριών που προσφέρονται για γενικεύσεις και ταυτίσεις. Στις θεαματικές αφηγήσεις που προβάλει, μπορεί ο καθένας να ανακαλύψει μια κατάσταση που προσομοιάζει στη δική του, κάποιον που να του μοιάζει, μια αποτυχία που με τρόπο ευρηματικό μεταστράφηκε σε επιτυχία και τώρα εύχεται να εμπνεύσει τον κόσμο. Κάθε ιστορία αποτελεί μία παραβολή την οποία ο καθένας μπορεί να εκλάβει ως μεταφορά της προσωπικής του διαδρομής· ένα θαύμα, το οποίο μπορεί να επικαλεστεί για να νιώσει ανακούφιση και προσμονή για τη στιγμή κατά την οποία ο ίδιος θα βρεθεί στο σταυροδρόμι μιας ευτυχούς εκπλήρωσης τύπου «TED».
Η απόλυτη εικόνα της εταιρικής ρητορικής
Δεν χρειαζόμαστε άλλο TED. Οι ανθρώπινες ζωές και η δημιουργία δεν μπορούν να υποβιβάζονται σε τέτοιες εξαπλουστεύσεις. Η παρούσα κοινωνική συνθήκη είναι εξαιρετικά σύνθετη και ζοφερή ώστε να επιδέχεται τόσο ισοπεδωτικά σχήματα ερμηνείας. Το TED, άλλωστε, δεν διαδόθηκε ως εναλλακτική διαδικτυακή στήλη για την επιχειρηματικότητα. Δεν έχει στόχο την πληροφόρηση για τις τάσεις στην αγορά και την προώθηση των προτύπων σύμφωνα με τα οποία μπορεί κάνεις να ελιχθεί στην τρέχουσα συγκυρία. Αυτό το κάνουν κυρίως άλλα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Το TEDx διακινείται με όρους viral ως πλατφόρμα η οποία -όπως υποστηρίζει- διαδίδει ιδέες που αξίζουν. Το κοινό του, ωστόσο, δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα μοντέλα παραγωγής γνώσης ή την επιχειρηματικότητα, παρόλο που η κρίση κανονικοποίησε τις ρητορικές για την οικονομία και καθιέρωσε την ενασχόληση με το επιχειρηματικό εύρημα και τις στρατηγικές αυτοαπασχολούμενης βιωσιμότητας ως στοιχείο της καθημερινότητας. Το TED και το TEDx ουσιαστικά συνιστούν την απόλυτη εικόνα της εταιρικής ρητορικής εφαρμοσμένης σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον, το οποίο προσφέρεται για διακίνηση στα social media αναπαράγοντας τη μη παραγωγική λογική του procrastination.
Η επαναληπτικότητα, η ομογενοποίηση και η καθολική, παγκόσμια επέκταση του TEDx προκαλούν μια αίσθηση δυσθυμίας. Εξάλλου, τι μας διδάσκουν οι αφηγήσεις δυσκολιών και εμποδίων που βρίσκουν αίσιο τέλος στις παρούσες συνθήκες; Δεν είναι προφανής η συμπαραδήλωση ότι εφόσον κάποιοι τα καταφέρνουν ακόμα και υπό τους πιο δύσκολους όρους, τότε δεν υπάρχει καμιά ανάγκη πρόνοιας, κράτους και δομών οι οποίες να παρέχουν σεβασμό στην ιδιότητα του πολίτη; Δεν προωθείται, δηλαδή, το ιδεολόγημα της κρίσης ως δημιουργικής δυνατότητας και ευκαιρίας; Η πολιτική κουλτούρα που αναπαράγει το TEDx είναι κουλτούρα ζούγκλας. Είναι παράδοξο, λοιπόν, που πολλοί εκπλήσσονται με τις πρόσφατες χορηγικές συνεργασίες που σύναψε το TED με εταιρείες όπως η Monsanto και η άμεση στροφή που πραγματοποίησε στο περιεχόμενο που προβάλει με τον επικείμενο αποκλεισμό θεμάτων σχετικών με τη μεταλλαγμένη τροφή και τους κινδύνους που εμπεριέχει.
Ένα υπνωτικό αναμάσημα
Αν εξετάσουμε μάλιστα την περίπτωση υπό το πρίσμα της θεώρησης «το μέσο είναι το μήνυμα» του Marshall McLuhan, φθάνουμε στο συμπέρασμα πως πρόκειται απλά για μία σοσιαλμιντιακή επινόηση η οποία αναπαράγει την αισθητική των reality shows, της χρονοτριβής και της ενασχόλησης με τις ζωές των άλλων· αισθητική την οποία κατά τα άλλα το TED διατείνεται ότι αντιστρέφει, ενθαρρύνοντας τον θεατή για μια υπέρβαση που τείνει προς μια ολική κατάφαση ζωής. Είναι, όμως, αυτονόητο πως οι κοινωνικές αλλαγές και οι προσωπικές τομές δεν πραγματοποιούνται με όρους ηδονοβλεπτικής βολιδοσκόπησης. Η δημιουργική δυνατότητα επιβεβαιώνεται με τη δημιουργία και όχι με τους λόγους των δημιουργών. Το TED, λοιπόν, αποτελεί ένα υπνωτικό αναμάσημα που κάθε άλλο παρά απελευθερωτικό είναι. Αντιθέτως, αναπαράγει με κυρίαρχους όρους τις προσωπικές και συλλογικές ματαιώσεις, οι οποίες στις τρέχουσες συνθήκες βρίσκονται σε τροχιά κάθετης πτώσης στο άπειρο.
Ευαγγελία Λεδάκη,
ανθρωπολόγος,
επιμελήτρια εκθέσεων
Αδιάκοπα success stories, γενικεύσεις και ταυτίσεις
Η πλατφόρμα δημιουργήθηκε το 1984 ως συνεδριακό think tank, ενώ ενίσχυσε την επιρροή της με τη διεύρυνση της χρήσης του youtube και των social media από το 2006 και μετά. Παρόλα αυτά, ήταν η αποσταθεροποίηση που διαμόρφωσε το ξέσπασμα της κρίσης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ο παράγοντας που εκτόξευσε το TED στη σημερινή του θέση. Από το 2008, το TED έχει αναδειχθεί σε θεμελιώδη αναφορά για τη δημιουργική προοπτική του κόσμου και συνεχίζει αδιάκοπα να παράγει success stories και μοντέλα προσωπικών ιστοριών που προσφέρονται για γενικεύσεις και ταυτίσεις. Στις θεαματικές αφηγήσεις που προβάλει, μπορεί ο καθένας να ανακαλύψει μια κατάσταση που προσομοιάζει στη δική του, κάποιον που να του μοιάζει, μια αποτυχία που με τρόπο ευρηματικό μεταστράφηκε σε επιτυχία και τώρα εύχεται να εμπνεύσει τον κόσμο. Κάθε ιστορία αποτελεί μία παραβολή την οποία ο καθένας μπορεί να εκλάβει ως μεταφορά της προσωπικής του διαδρομής· ένα θαύμα, το οποίο μπορεί να επικαλεστεί για να νιώσει ανακούφιση και προσμονή για τη στιγμή κατά την οποία ο ίδιος θα βρεθεί στο σταυροδρόμι μιας ευτυχούς εκπλήρωσης τύπου «TED».
Η απόλυτη εικόνα της εταιρικής ρητορικής
Δεν χρειαζόμαστε άλλο TED. Οι ανθρώπινες ζωές και η δημιουργία δεν μπορούν να υποβιβάζονται σε τέτοιες εξαπλουστεύσεις. Η παρούσα κοινωνική συνθήκη είναι εξαιρετικά σύνθετη και ζοφερή ώστε να επιδέχεται τόσο ισοπεδωτικά σχήματα ερμηνείας. Το TED, άλλωστε, δεν διαδόθηκε ως εναλλακτική διαδικτυακή στήλη για την επιχειρηματικότητα. Δεν έχει στόχο την πληροφόρηση για τις τάσεις στην αγορά και την προώθηση των προτύπων σύμφωνα με τα οποία μπορεί κάνεις να ελιχθεί στην τρέχουσα συγκυρία. Αυτό το κάνουν κυρίως άλλα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Το TEDx διακινείται με όρους viral ως πλατφόρμα η οποία -όπως υποστηρίζει- διαδίδει ιδέες που αξίζουν. Το κοινό του, ωστόσο, δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα μοντέλα παραγωγής γνώσης ή την επιχειρηματικότητα, παρόλο που η κρίση κανονικοποίησε τις ρητορικές για την οικονομία και καθιέρωσε την ενασχόληση με το επιχειρηματικό εύρημα και τις στρατηγικές αυτοαπασχολούμενης βιωσιμότητας ως στοιχείο της καθημερινότητας. Το TED και το TEDx ουσιαστικά συνιστούν την απόλυτη εικόνα της εταιρικής ρητορικής εφαρμοσμένης σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον, το οποίο προσφέρεται για διακίνηση στα social media αναπαράγοντας τη μη παραγωγική λογική του procrastination.
Η επαναληπτικότητα, η ομογενοποίηση και η καθολική, παγκόσμια επέκταση του TEDx προκαλούν μια αίσθηση δυσθυμίας. Εξάλλου, τι μας διδάσκουν οι αφηγήσεις δυσκολιών και εμποδίων που βρίσκουν αίσιο τέλος στις παρούσες συνθήκες; Δεν είναι προφανής η συμπαραδήλωση ότι εφόσον κάποιοι τα καταφέρνουν ακόμα και υπό τους πιο δύσκολους όρους, τότε δεν υπάρχει καμιά ανάγκη πρόνοιας, κράτους και δομών οι οποίες να παρέχουν σεβασμό στην ιδιότητα του πολίτη; Δεν προωθείται, δηλαδή, το ιδεολόγημα της κρίσης ως δημιουργικής δυνατότητας και ευκαιρίας; Η πολιτική κουλτούρα που αναπαράγει το TEDx είναι κουλτούρα ζούγκλας. Είναι παράδοξο, λοιπόν, που πολλοί εκπλήσσονται με τις πρόσφατες χορηγικές συνεργασίες που σύναψε το TED με εταιρείες όπως η Monsanto και η άμεση στροφή που πραγματοποίησε στο περιεχόμενο που προβάλει με τον επικείμενο αποκλεισμό θεμάτων σχετικών με τη μεταλλαγμένη τροφή και τους κινδύνους που εμπεριέχει.
Ένα υπνωτικό αναμάσημα
Αν εξετάσουμε μάλιστα την περίπτωση υπό το πρίσμα της θεώρησης «το μέσο είναι το μήνυμα» του Marshall McLuhan, φθάνουμε στο συμπέρασμα πως πρόκειται απλά για μία σοσιαλμιντιακή επινόηση η οποία αναπαράγει την αισθητική των reality shows, της χρονοτριβής και της ενασχόλησης με τις ζωές των άλλων· αισθητική την οποία κατά τα άλλα το TED διατείνεται ότι αντιστρέφει, ενθαρρύνοντας τον θεατή για μια υπέρβαση που τείνει προς μια ολική κατάφαση ζωής. Είναι, όμως, αυτονόητο πως οι κοινωνικές αλλαγές και οι προσωπικές τομές δεν πραγματοποιούνται με όρους ηδονοβλεπτικής βολιδοσκόπησης. Η δημιουργική δυνατότητα επιβεβαιώνεται με τη δημιουργία και όχι με τους λόγους των δημιουργών. Το TED, λοιπόν, αποτελεί ένα υπνωτικό αναμάσημα που κάθε άλλο παρά απελευθερωτικό είναι. Αντιθέτως, αναπαράγει με κυρίαρχους όρους τις προσωπικές και συλλογικές ματαιώσεις, οι οποίες στις τρέχουσες συνθήκες βρίσκονται σε τροχιά κάθετης πτώσης στο άπειρο.
Ευαγγελία Λεδάκη,
ανθρωπολόγος,
επιμελήτρια εκθέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου