Ακροδεξιά άνοδος προαναγγέλλεται στην Ευρώπη στις επικείμενες ευρωεκλογές. Οχι μόνον στη χώρα μας και στις ομοιοπαθείς της ευρωπαϊκής περιφέρειας και του Νότου, αλλά εξίσου στις «ευημερούσες» χώρες του κέντρου και του Βορρά.
«Ταχεία εξάπλωση λαϊκιστικών, εθνικιστικών, ξενοφοβικών, ρατσιστικών και αντιευρωπαϊκών κομμάτων», αποφαίνεται η γερμανική «Ντι Τσάιτ». «Το πιο απειλητικό κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο στην Ευρώπη», πλειοδοτεί ο Ιταλός πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα. Η ακροδεξιά άνοδος δεν περιορίζεται στις χώρες της Ευρωζώνης, καταγράφεται εξίσου και στις υπόλοιπες, ακόμη και εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Νορβηγία, όπου η ακροδεξιά ήδη συγκυβερνά. Σε χώρες εκτός ευρώ, όπως στη Σουηδία, διαθέτει ήδη 20 έδρες στη Βουλή, στη Δανία 20% των ψήφων. Στη Βρετανία, το κόμμα της Ανεξαρτησίας πιστώνεται με 11% των ψήφων και επιβάλλει δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. Εντός ευρώ, τα πράγματα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Στη Φινλανδία, οι «Αληθινοί Φινλανδοί» διαθέτουν 19,1% των ψήφων. Στη Γαλλία, το Εθνικό Μέτωπο φέρεται πρώτο κόμμα στις προσεχείς ευρωεκλογές, στην Ολλανδία, το κόμμα Ελευθερίας ασκεί ήδη επιρροή στις κυβερνητικές αποφάσεις. Στη Γερμανία, οι Εναλλακτικοί, μολονότι εκτός Βουλής, αύξησαν τις ψήφους τους και απειλούν να εγκατασταθούν στα τοπικά κοινοβούλια.
Οι ανησυχίες για την ακροδεξιά άνοδο είναι πολλές, χωρίς ωστόσο να εντοπίζεται η αιτία ούτε και το νόημα του φαινομένου. Πρώτα από όλα, η ακροδεξιά άνοδος συνδυάζεται παντού με το ξέφτισμα της ευρωπαϊκής εικόνας. Οσο περισσότερο η Ευρώπη απογοητεύει, τόσο περισσότερο επεκτείνεται ο ευρωσκεπτικισμός και μάλιστα υπό ακραίες εκδοχές. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, οι Ευρω-σκεπτικιστές είναι σήμερα για πρώτη φορά περισσότεροι από τους Ευρω-αισιόδοξους.
«Χρειαζόμαστε σήμερα ένα δεύτερο ιδρυτικό αφήγημα για την Ευρωπαϊκή Ενωση», συμπεραίνει φιλοσοφικά η γερμανική εφημερίδα. Ομως, γιατί άραγε η ακροδεξιά άνοδος συνδέεται με την αποτυχία της Ευρώπης; Θα μπορούσε το ανησυχητικό φαινόμενο να αποδίδεται κατ' ευθείαν σε άλλες σοβαρές κοινωνικές αιτίες, όπως η κρίση και η ανεργία, χωρίς ανάμειξη της Ευρώπης.
Εάν σήμερα η καταγγελία της κρίσης και της ανεργίας συνδέεται με τη δυσπιστία έναντι της Ευρώπης, αυτό δεν ήταν αναγκαίο και προφανώς οφείλεται στο ότι η τελευταία όχι μόνον δεν αντιμάχεται την κρίση και την ανεργία, αλλά αντίθετα ανοίγει δρόμο σε αμφότερες, τις προωθεί και τις επιδεινώνει, στο μέτρο που αποδίδει σε αυτές «καθαρτήριο» και «εξυγιαντικό» ρόλο. Εξαντλείται η μυθική ιδρυτική αφήγηση ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση προστατεύει τις χώρες και τους λαούς από τους κινδύνους της παγκοσμιοποίησης.
Σήμερα, η Ευρώπη ενεργεί ως «πέμπτη φάλαγγα» της παγκοσμιοποίησης: ακυρώνει εθνικές κυριαρχίες, χωρίς όμως να εγκαθιστά ουδεμία κυριαρχία, ούτε ευρωπαϊκή. Αφοπλίζει τις χώρες και τις παραδίδει ανυπεράσπιστες στις αγορές και στην παγκοσμιοποίηση. Δεν πρόκειται για ζήτημα αφήγησης, αλλά για καυτή πραγματικότητα, που απαιτεί όχι πλέον λόγια, αλλά δράση σε τελείως αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν προς την οποία σύρεται η Ευρώπη σήμερα. Οταν η γηραιά ήπειρος αναδεικνύεται σήμερα σε «μαύρη τρύπα», κοιτίδα της παγκόσμιας ύφεσης και ανεργίας, ιδίως των νέων, που σύρει προς τα κάτω τις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη, πώς είναι δυνατόν οι Ευρωπαίοι πολίτες να διατηρούν πίστη σε όραμα που έχει προ πολλού εκπέσει;
Ενώ η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ιδρύθηκε από το 1957 με βάση την αρχή αλληλεγγύης και στόχο τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη, σήμερα αντί να ενώνει, χωρίζει. Εγκαθιστά «αθέμιτη κοινωνική μειοδοσία» (κοινωνικό ντάμπινγκ) μεταξύ εταίρων, ιδίως στο πεδίο των βιοτικών επιπέδων των εργαζομένων και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, επιβραβεύοντας τον κοινωνικό μειοδότη.
Η επέκταση της ανεργίας, της φτώχειας, των κοινωνικών αποκλεισμών, η διάσπαση κοινωνικών ιστών δεν θεωρούνται πλέον δεινά, αλλά «θετικές προϋποθέσεις» για «εξυγίανση» και «ανταγωνιστικότητα». Ωστόσο, εάν κάθε χώρα βασίζει την ανάπτυξή της στις αγορές των άλλων και μάλιστα των εταίρων της, τότε σε τι χρησιμεύει η Ενωση; Πόσο εταιρική είναι αυτή η σχέση; Εάν σήμερα οι εθνικισμοί αναβιώνουν στην Ευρώπη, αυτό ασφαλώς είναι ανησυχητικό, όμως πυροδοτείται με την πορεία των ευρωπαϊκών πραγμάτων προς την αποσύνθεση.
Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν αναγκαία, αλλά και σήμερα ακόμη μπορεί να αποτραπεί. Δεν είναι αναγκαίο η αποτυχία της σημερινής Ευρώπης να προεξοφλείται ως δεδομένη, οριστική και τελεσίδικη, κυρίως αφού ο σημερινός δρόμος δεν οδηγεί σε κανενός είδους σταθεροποίηση ούτε καν για τους εμπνευστές του. Οπως σημειώνει ο «Εκόνομιστ», στην πρόσφατη 10ετία, η παραγωγικότητα της εργασίας στη Γερμανία αυξήθηκε με το βραδύτερο ρυθμό στην Ευρώπη και οι γερμανικές επενδύσεις μειώθηκαν κατά 20%.
Η Ευρώπη σήμερα πληρώνει το τίμημα για το αδιέξοδο που έχει επιλέξει, εγκαταλείποντας τις ιδρυτικές επαγγελίες και δεσμεύσεις της. Ενόσω το αδιέξοδο συνεχίζεται, η εθνικιστική αυταπάτη μπορεί να προσελκύει. Ωστόσο, δεν συνιστά «θετική» επιλογή, αλλά «αρνητική». Από το παρελθόν, παρόμοιες «λύσεις» είχαν μόνον πρόσκαιρα αποτελέσματα και, όταν ήλθαν σε επαφή με το διεθνή περίγυρο, κατέρρευσαν. Εάν σήμερα η λιτότητα και η ανεργία ενεργοποιούν τον ακροδεξιό κίνδυνο, η Ευρώπη με τις επιλογές της ευθύνεται για αυτό. Στην Ουκρανία, δύναμη κρούσης για την ευρωπαϊκή ένταξη της χώρας είναι σήμερα το «εωσφορικό» ακροδεξιό κόμμα Σβόμποντα.
kvergo@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου