Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου απο το Κοκκινο Σημειωματαριο...
Η αποδέσμευση από τους «καταστροφικούς ‘–ισμούς’» πανηγυρίστηκε στην ώρα της δεόντως – πλην όμως δημιουργούσε ένα πρόβλημα. Έτσι που όλα είχαν ειπωθεί στην εποχή των «-ισμών», τι άλλο έμενε να πούμε εμείς; Οι άνθρωποι της προηγούμενης εποχής είχαν τουλάχιστον να διηγηθούν ιστορίες. Η εποχή του αιώνιου «τώρα» τι είχε να πει από τη ζωή της; Μπορούσε να αυτοπροσδιορίζεται, αλλά αρνητικά – λέγοντας τι δεν είναι, και τραβώντας με προσοχή συμμετρικές αποστάσεις από τους «καταστροφικούς ‘-ισμούς’». Μπορούσε να ξεμπερδεύει με το παρελθόν, αναθεωρώντας το, και κάνοντας σαν όλα να φτιάχνονται τώρα από το μηδέν. Αλλά από τι; Τι μπορεί να φτιάξει το μηδέν; Η πιο «προφανής» ετεροδοξία, στα χρόνια αυτά, ήταν η επιστροφή στην εθνική βιογραφία, τάση που προτιμήθηκε - πλην για τη θέση της πολιτισμικής αντιπολίτευσης.
Το ύφος που τελικά καθιερώθηκε ως σήμα-κατατεθέν αυτού του μηδενιστικού εκσυχρονισμού ήταν η ειρωνεία. «Πώς να αφηγηθεί κανείς μια ερωτική ιστορία, όταν έχει προηγηθεί η Άννα Καρένινα ή ο Βερθέρος;», αναρωτιέται η Αγγέλα Καστρινάκη σ΄ένα απ’ τα μυθιστορήματά της. «Αν είσαι πολύ σοβαρός άνθρωπος, δεν έχεις παρά να σιωπήσεις. Αλλά ποιος αντέχει τη σιωπή, τη δική του σιωπή, στις μέρες μας;». Για να μη σιωπήσουν, και για να εκτονώσουν την αμηχανία μπροστά στο ανοίκειο οικείο, οι ήρωές της καταφεύγουν στον ίδιο κώδικα που, σε άλλα συμφραζόμενα και άλλες αναλογίες, είδαμε όλα αυτά τα χρόνια να θριαμβεύει παντού: στα λάιφστάιλ περιοδικά, στα μεσημεριανάδικα, στα πιο δημοφιλή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ειρωνεία, αποδόμηση, νεύρωση της διαρκούς πρωτοτυπίας. Πάνω απ’ όλα, όμως, αποφυγή του ψυχικού και διανοητικού κόπου, χαλαρό στυλ, αποστάσεις από τη βλοσυρότητα και τις δεσμεύσεις –ιστορικές, πολιτικές και ηθικές– των «-ισμών». Αποφυγή και της ελάχιστης οδύνης.
Πόση μπορεί να είναι η απόσταση της καθ΄ έξιν φυγοπονίας από την κτηνωδία, το διαπιστώσαμε την περασμένη Πέμπτη, με το σαδιστικό «αστείο» σε βάρος της Λιάνας Κανέλλη. Όταν τα πάντα έχουν ειπωθεί και «αποδομηθεί», κι εκεί που τα εργαστήρια του φασίζοντος φιλελευθερισμού δεν αντέχουν τη «στράτευση» ούτε καν της Ελληνοφρένειας (εξ ου και την αντικαθιστούν με μια παρέα βαρετών χυπστερικών χωρίς ιδεολογικές εμμονές), η νεύρωση της διαρκούς πρωτοτυπίας, η μέτρηση των πάντων στην κλίμακα του εντυπωσιακού και πάντως η απόσταση ασφαλείας από το μακελειό που συμβαίνει μόλις στον παρακάτω δρόμο, «επιτρέπεται» να γίνονται πλάκα. Ένα αστείο (αλλά καθόλου ευφυολόγημα) που εκτελεί ψυχολογικά και ηθικά μία γυναίκα θύμα φασιστικής βίας – διότι το αστείο, εκτός από εκτόνωση της έντασης, είναι και θρίαμβος της αρχής της ευχαρίστησης. Της ευχαρίστησης να κάνεις να γελούν ακόμα και με την ταπείνωση του άλλου.
«Εγώ είμαι δεξιός», μου έλεγε προχτές ένας οδηγός ταξί. «Αλλά αυτά είναι αθλιότητες».
Όντως. Ας θυμόμαστε, γι’ αυτό, ότι ο τρόπος που τελειώνει ο κόσμος που ξέραμε, δεν είναι μόνο φυσική συνέχεια των κοινών τόπων που έφτιαξε ο νέος φιλελευθερισμός. Είναι ταυτόχρονα και μια βίαιη διαγραφή κοινών τόπων δικών μας, που ευτυχώς δεν περιορίστηκαν στους αριστερούς – και που θα πρέπει να τους φυλάξουμε και να τους διευρύνουμε. Δεν χρειάζεται, ευτυχώς, να γίνουν όλα από το μηδέν – δεν θα μπορούσαν εξάλλου. Ο κόσμος που επείγονται να καταστρέψουν, ήταν κόσμος που φτιάχνονταν και με δικά μας υλικά.
Η αποδέσμευση από τους «καταστροφικούς ‘–ισμούς’» πανηγυρίστηκε στην ώρα της δεόντως – πλην όμως δημιουργούσε ένα πρόβλημα. Έτσι που όλα είχαν ειπωθεί στην εποχή των «-ισμών», τι άλλο έμενε να πούμε εμείς; Οι άνθρωποι της προηγούμενης εποχής είχαν τουλάχιστον να διηγηθούν ιστορίες. Η εποχή του αιώνιου «τώρα» τι είχε να πει από τη ζωή της; Μπορούσε να αυτοπροσδιορίζεται, αλλά αρνητικά – λέγοντας τι δεν είναι, και τραβώντας με προσοχή συμμετρικές αποστάσεις από τους «καταστροφικούς ‘-ισμούς’». Μπορούσε να ξεμπερδεύει με το παρελθόν, αναθεωρώντας το, και κάνοντας σαν όλα να φτιάχνονται τώρα από το μηδέν. Αλλά από τι; Τι μπορεί να φτιάξει το μηδέν; Η πιο «προφανής» ετεροδοξία, στα χρόνια αυτά, ήταν η επιστροφή στην εθνική βιογραφία, τάση που προτιμήθηκε - πλην για τη θέση της πολιτισμικής αντιπολίτευσης.Το ύφος που τελικά καθιερώθηκε ως σήμα-κατατεθέν αυτού του μηδενιστικού εκσυχρονισμού ήταν η ειρωνεία. «Πώς να αφηγηθεί κανείς μια ερωτική ιστορία, όταν έχει προηγηθεί η Άννα Καρένινα ή ο Βερθέρος;», αναρωτιέται η Αγγέλα Καστρινάκη σ΄ένα απ’ τα μυθιστορήματά της. «Αν είσαι πολύ σοβαρός άνθρωπος, δεν έχεις παρά να σιωπήσεις. Αλλά ποιος αντέχει τη σιωπή, τη δική του σιωπή, στις μέρες μας;». Για να μη σιωπήσουν, και για να εκτονώσουν την αμηχανία μπροστά στο ανοίκειο οικείο, οι ήρωές της καταφεύγουν στον ίδιο κώδικα που, σε άλλα συμφραζόμενα και άλλες αναλογίες, είδαμε όλα αυτά τα χρόνια να θριαμβεύει παντού: στα λάιφστάιλ περιοδικά, στα μεσημεριανάδικα, στα πιο δημοφιλή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ειρωνεία, αποδόμηση, νεύρωση της διαρκούς πρωτοτυπίας. Πάνω απ’ όλα, όμως, αποφυγή του ψυχικού και διανοητικού κόπου, χαλαρό στυλ, αποστάσεις από τη βλοσυρότητα και τις δεσμεύσεις –ιστορικές, πολιτικές και ηθικές– των «-ισμών». Αποφυγή και της ελάχιστης οδύνης.
Πόση μπορεί να είναι η απόσταση της καθ΄ έξιν φυγοπονίας από την κτηνωδία, το διαπιστώσαμε την περασμένη Πέμπτη, με το σαδιστικό «αστείο» σε βάρος της Λιάνας Κανέλλη. Όταν τα πάντα έχουν ειπωθεί και «αποδομηθεί», κι εκεί που τα εργαστήρια του φασίζοντος φιλελευθερισμού δεν αντέχουν τη «στράτευση» ούτε καν της Ελληνοφρένειας (εξ ου και την αντικαθιστούν με μια παρέα βαρετών χυπστερικών χωρίς ιδεολογικές εμμονές), η νεύρωση της διαρκούς πρωτοτυπίας, η μέτρηση των πάντων στην κλίμακα του εντυπωσιακού και πάντως η απόσταση ασφαλείας από το μακελειό που συμβαίνει μόλις στον παρακάτω δρόμο, «επιτρέπεται» να γίνονται πλάκα. Ένα αστείο (αλλά καθόλου ευφυολόγημα) που εκτελεί ψυχολογικά και ηθικά μία γυναίκα θύμα φασιστικής βίας – διότι το αστείο, εκτός από εκτόνωση της έντασης, είναι και θρίαμβος της αρχής της ευχαρίστησης. Της ευχαρίστησης να κάνεις να γελούν ακόμα και με την ταπείνωση του άλλου.
«Εγώ είμαι δεξιός», μου έλεγε προχτές ένας οδηγός ταξί. «Αλλά αυτά είναι αθλιότητες».
Όντως. Ας θυμόμαστε, γι’ αυτό, ότι ο τρόπος που τελειώνει ο κόσμος που ξέραμε, δεν είναι μόνο φυσική συνέχεια των κοινών τόπων που έφτιαξε ο νέος φιλελευθερισμός. Είναι ταυτόχρονα και μια βίαιη διαγραφή κοινών τόπων δικών μας, που ευτυχώς δεν περιορίστηκαν στους αριστερούς – και που θα πρέπει να τους φυλάξουμε και να τους διευρύνουμε. Δεν χρειάζεται, ευτυχώς, να γίνουν όλα από το μηδέν – δεν θα μπορούσαν εξάλλου. Ο κόσμος που επείγονται να καταστρέψουν, ήταν κόσμος που φτιάχνονταν και με δικά μας υλικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου