Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου απο το Κοκκινο Σημειωματαριο...
Η κρίση αλλάζει ριζικά τον τρόπο που ρέει ο χρόνος και που εμείς αντιλαμβανόμαστε τη ροή αυτή. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να το δει κανείς: επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης και επιτάχυνση του «πολιτικού»∙ θυσία του σήμερα χάριν ενός απροσδιόριστου μέλλοντος∙ αποθέωση του τώρα χωρίς φροντίδα ή υπόσχεση για το αύριο∙ αδυναμία ακόμα και για την πιο βραχυπρόθεσμη πρόβλεψη, και, την ίδια στιγμή, εγκατάσταση στην καθημερινότητα ενός αποκρουστικού παρελθόντος, για να καθυστερήσει μέχρι ματαίωσης η οργάνωση του μετά.
Δεν είναι φιλοσοφικό το ενδιαφέρον της παρατήρησης. Κάθε πολιτική εξαρτάται από μια ορισμένη αντίληψη και «ανάγνωση» του χρόνου («χτες ήταν νωρίς, αύριο θα είναι αργά»), και κάθε λανθασμένη ανάγνωση (αναβολή αυτού που πρέπει για όταν «ωριμάσουν οι συνθήκες» ή, αντίθετα, μονομερής «επιτάχυνση της ιστορίας») συνδέεται συνήθως με ήττες.
Μια τέτοια λανθασμένη ανάγνωση κρύβει, νομίζω, ο αυτοπεριορισμός της Αριστεράς σε ρόλο αφηγήτριας των δεινών της κρίσης. Προφανώς, η ενίσχυση του νεοναζισμού στην κοινωνία και στο κράτος, ο καταιγιστικός αυταρχισμός και το καθεστώς οικονομικής έκτακτης ανάγκης, δεν συνιστούν ακριβώς μείγμα που ενισχύει την αισιοδοξία για το σοσιαλιστικό αύριο. Ανάμεσα στα άλλα, όμως, το μείγμα αυτό λειτουργεί και ιδεολογικά. Και το αποτέλεσμα, εν προκειμένω, είναι να ξεχνάμε πως σε κάθε ιεραρχική κοινωνία, κάθε φορά που σηκώνεται ένας φράχτης, είναι γιατί κάποιος προϋποθέτει την ύπαρξη ενός ή περισσότερων αλτών. Το αποτέλεσμα, για να το πω όπως το σκέφτομαι, είναι ότι εμμένοντας στην περιγραφή των καταστροφών, συνηθίζουμε να ξεχνάμε την προτεραιότητα των αγώνων που «πρέπει» να καταστραφούν και τη δική μας πολιτική ευθύνη να αντιστρέψουμε τη δυναμική της καταστροφής στο έδαφος, ακριβώς, των αγώνων.
Ακριβώς η προτεραιότητα των αγώνων (ακόμα κι αν δεν είναι ανά πάσα στιγμή προσιτή στην εμπειρία) εξηγεί τον «οχυρωματικό», «προληπτικό» και εν τέλει αμυντικό χαρακτήρα της κρατικής βίας, που τα τελευταία χρόνια αποχαλινώνεται. Ακριβώς η προτεραιότητα αυτή, που πλέον είναι προσιτή στην εμπειρία, απομυστικοποιεί τη στρατηγική του εκφασισμού και αποκαλύπτει το στόχο και τα (δυνητικά) όριά της: ας θυμηθούμε ότι η φλυαρία περί «έκτακτης ανάγκης» ξεκινά, στην Ελλάδα, από την εξέγερση του Δεκέμβρη, όταν δηλαδή γίνεται φανερό ότι η οχύρωση είναι ανεπαρκής κι ότι οι άλτες έχουν στο μεταξύ βελτιωθεί. Ακριβώς η προτεραιότητα αυτή, για να το θέσω μ’ ένα ιστορικό παράδειγμα, εξηγεί γιατί τα χρόνια της επαναστατικής «Κόκκινης Διετίας» στην Ιταλία είναι για το Μουσολίνι τα χρόνια της «σοσιαλδημαγωγίας» - και αντίστοιχα εξηγεί γιατί, όταν η Κόκκινη Διετία φτάνει σε αδιέξοδο, ο «λαϊκιστής» Μουσολίνι ανακαλύπτει τη γοητεία του (οικονομικού) «αντικρατισμού». Ακριβώς αυτή η προτεραιότητα, για να καταλήγουμε στα τρέχοντα, υποχρεώνει τους νεοναζί να καταγγέλλουν το Μνημόνιο και να διαλέγουν άλλα σημεία επαφής με το σύστημα: τη «δημόσια τάξη», που περιφρουρεί το Μνημόνιο, και την εναντίωση στους «εργατοπατέρες», που οργανώνουν τις κινητοποιήσεις εναντίον του (εξ ου και στις απεργίες δεν υπάρχει, ευτυχώς, χώρος για τη Χρυσή Αυγή).
Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που, όσο επιμένουμε να λέμε την ιστορία ξεκινώντας από τους φράχτες, όσο αρνούμαστε να συνδέσουμε την «αυτονόμηση» της αστυνομίας με την αυτονόμηση της κοινωνίας από τους πολιτικούς της προϊστάμενους, όσο εξαντλούμε την ανάλυση στο «μπλοκάρισμα» του πολιτικού επιπέδου (αφήνοντας εκτός συζήτησης την οργάνωση της κοινωνίας που είτε θα το ξεμπλοκάρει είτε θα το ξαναφτιάξει απ’ την αρχή), θα υπάρχουν πάντα οι εξής κίνδυνοι: Βραχυπρόθεσμα, θα τείνουμε προς μια βελτιωμένη εκδοχή του ΚΚΕ («έρχονται θύελλες»), και ως εκ τούτου, θα νιώθουμε εσαεί ψυχολογικά και πολιτικά ανέτοιμοι. Μεσοπρόθεσμα, θα αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία όπως η δεξιά του ΚΚΕ Εσωτερικού: σαν αποτέλεσμα ενός επιδέξιου συμβιβασμού με τις κορυφές. Όμως, εδώ και χρόνια δεν είμαστε πια εκεί. Χώρια που, εδώ και χρόνια, αυτά έχουνε χάσει και τα δύο.
Η κρίση αλλάζει ριζικά τον τρόπο που ρέει ο χρόνος και που εμείς αντιλαμβανόμαστε τη ροή αυτή. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να το δει κανείς: επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης και επιτάχυνση του «πολιτικού»∙ θυσία του σήμερα χάριν ενός απροσδιόριστου μέλλοντος∙ αποθέωση του τώρα χωρίς φροντίδα ή υπόσχεση για το αύριο∙ αδυναμία ακόμα και για την πιο βραχυπρόθεσμη πρόβλεψη, και, την ίδια στιγμή, εγκατάσταση στην καθημερινότητα ενός αποκρουστικού παρελθόντος, για να καθυστερήσει μέχρι ματαίωσης η οργάνωση του μετά. Δεν είναι φιλοσοφικό το ενδιαφέρον της παρατήρησης. Κάθε πολιτική εξαρτάται από μια ορισμένη αντίληψη και «ανάγνωση» του χρόνου («χτες ήταν νωρίς, αύριο θα είναι αργά»), και κάθε λανθασμένη ανάγνωση (αναβολή αυτού που πρέπει για όταν «ωριμάσουν οι συνθήκες» ή, αντίθετα, μονομερής «επιτάχυνση της ιστορίας») συνδέεται συνήθως με ήττες.
Μια τέτοια λανθασμένη ανάγνωση κρύβει, νομίζω, ο αυτοπεριορισμός της Αριστεράς σε ρόλο αφηγήτριας των δεινών της κρίσης. Προφανώς, η ενίσχυση του νεοναζισμού στην κοινωνία και στο κράτος, ο καταιγιστικός αυταρχισμός και το καθεστώς οικονομικής έκτακτης ανάγκης, δεν συνιστούν ακριβώς μείγμα που ενισχύει την αισιοδοξία για το σοσιαλιστικό αύριο. Ανάμεσα στα άλλα, όμως, το μείγμα αυτό λειτουργεί και ιδεολογικά. Και το αποτέλεσμα, εν προκειμένω, είναι να ξεχνάμε πως σε κάθε ιεραρχική κοινωνία, κάθε φορά που σηκώνεται ένας φράχτης, είναι γιατί κάποιος προϋποθέτει την ύπαρξη ενός ή περισσότερων αλτών. Το αποτέλεσμα, για να το πω όπως το σκέφτομαι, είναι ότι εμμένοντας στην περιγραφή των καταστροφών, συνηθίζουμε να ξεχνάμε την προτεραιότητα των αγώνων που «πρέπει» να καταστραφούν και τη δική μας πολιτική ευθύνη να αντιστρέψουμε τη δυναμική της καταστροφής στο έδαφος, ακριβώς, των αγώνων.
Ακριβώς η προτεραιότητα των αγώνων (ακόμα κι αν δεν είναι ανά πάσα στιγμή προσιτή στην εμπειρία) εξηγεί τον «οχυρωματικό», «προληπτικό» και εν τέλει αμυντικό χαρακτήρα της κρατικής βίας, που τα τελευταία χρόνια αποχαλινώνεται. Ακριβώς η προτεραιότητα αυτή, που πλέον είναι προσιτή στην εμπειρία, απομυστικοποιεί τη στρατηγική του εκφασισμού και αποκαλύπτει το στόχο και τα (δυνητικά) όριά της: ας θυμηθούμε ότι η φλυαρία περί «έκτακτης ανάγκης» ξεκινά, στην Ελλάδα, από την εξέγερση του Δεκέμβρη, όταν δηλαδή γίνεται φανερό ότι η οχύρωση είναι ανεπαρκής κι ότι οι άλτες έχουν στο μεταξύ βελτιωθεί. Ακριβώς η προτεραιότητα αυτή, για να το θέσω μ’ ένα ιστορικό παράδειγμα, εξηγεί γιατί τα χρόνια της επαναστατικής «Κόκκινης Διετίας» στην Ιταλία είναι για το Μουσολίνι τα χρόνια της «σοσιαλδημαγωγίας» - και αντίστοιχα εξηγεί γιατί, όταν η Κόκκινη Διετία φτάνει σε αδιέξοδο, ο «λαϊκιστής» Μουσολίνι ανακαλύπτει τη γοητεία του (οικονομικού) «αντικρατισμού». Ακριβώς αυτή η προτεραιότητα, για να καταλήγουμε στα τρέχοντα, υποχρεώνει τους νεοναζί να καταγγέλλουν το Μνημόνιο και να διαλέγουν άλλα σημεία επαφής με το σύστημα: τη «δημόσια τάξη», που περιφρουρεί το Μνημόνιο, και την εναντίωση στους «εργατοπατέρες», που οργανώνουν τις κινητοποιήσεις εναντίον του (εξ ου και στις απεργίες δεν υπάρχει, ευτυχώς, χώρος για τη Χρυσή Αυγή).
Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που, όσο επιμένουμε να λέμε την ιστορία ξεκινώντας από τους φράχτες, όσο αρνούμαστε να συνδέσουμε την «αυτονόμηση» της αστυνομίας με την αυτονόμηση της κοινωνίας από τους πολιτικούς της προϊστάμενους, όσο εξαντλούμε την ανάλυση στο «μπλοκάρισμα» του πολιτικού επιπέδου (αφήνοντας εκτός συζήτησης την οργάνωση της κοινωνίας που είτε θα το ξεμπλοκάρει είτε θα το ξαναφτιάξει απ’ την αρχή), θα υπάρχουν πάντα οι εξής κίνδυνοι: Βραχυπρόθεσμα, θα τείνουμε προς μια βελτιωμένη εκδοχή του ΚΚΕ («έρχονται θύελλες»), και ως εκ τούτου, θα νιώθουμε εσαεί ψυχολογικά και πολιτικά ανέτοιμοι. Μεσοπρόθεσμα, θα αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία όπως η δεξιά του ΚΚΕ Εσωτερικού: σαν αποτέλεσμα ενός επιδέξιου συμβιβασμού με τις κορυφές. Όμως, εδώ και χρόνια δεν είμαστε πια εκεί. Χώρια που, εδώ και χρόνια, αυτά έχουνε χάσει και τα δύο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου