Μερικά χρόνια νωρίτερα, ο τίτλος του άρθρου θα φαινόταν ακατανόητος. Τα τελευταία χρόνια, όμως, εξοικειωθήκαμε με τη χρήση διάφορων λέξεων, των οποίων των νόημα διαστρεβλώνεται, έχουν άλλο στόχο από αυτόν που βαρύγδουπα επαγγέλλονται ή είναι αρκετά ακατανόητες ώστε να κρύβουν τη σκληρότητα που σηματοδοτούν.
Η ελευθερία, μία από τις τρεις λέξεις που ορίζουν τη Γαλλική Επανάσταση, η λέξη που ενέπνευσε τους αγωνιστές του 1821, η λέξη που διαχρονικά συγκινεί, χρησιμοποιήθηκε για την ελευθερία των αγορών και κατά συνέπεια για την υποδούλωση των εργαζομένων μέσω της φτώχειας και της κατάργησης των εργασιακών δικαιωμάτων.
Η ευελφάλεια (ευελιξία + ασφάλεια), αγαπημένη λέξη της κ. Διαμαντοπούλου, σημαίνει ευέλικτες σχέσεις εργασίας και συνεπώς ανασφάλεια για τους πολλούς και ασφάλεια για τα κέρδη των λίγων. Τώρα, σχετικά με τις λέξεις που αναφέρονται στον τίτλο και έχουν λογική αλληλουχία: Όταν, μια δεκαετία, σχεδόν, πριν, μιλούσα απαξιωτικά για τη λέξη αξιοκρατία, αντιμετώπιζα συνήθως ειρωνεία, καμιά φορά και εχθρότητα.
Ας δούμε, όμως, τη βαθύτερη έννοια της αξιοκρατίας. Συγγενής με τη λέξη αριστοκρατία σημαίνει την κυριαρχία των άξιων, των αρίστων. Η χρήση της λέξης αξιοκρατία για σωστές επιλογές, όπως διορισμοί μέσω ΑΣΕΠ ή αδιάβλητες πανελλαδικές εξετάσεις, ήταν μάλλον ατυχής. Η λέξη δικαιοσύνη θα ταίριαζε περισσότερο.
Όσο για την αξιολόγηση, τόσο εύηχη και, όπως αποδείχτηκε, τόσο επικίνδυνη, χρησιμοποιούνταν από τους νεοφιλελεύθερους υποστηρικτές της ως αυταπόδεικτα σωστή διαδικασία, που θα 'πρεπε να νιώθουν ντροπή όσοι την αμφισβητούσαν. Και η αριστεία, έλεγαν, δεν είναι προφανής στόχος για κάθε άνθρωπο και κάθε οργανισμό; Ιδιαίτερα για την ανώτατη εκπαίδευση;
Και άρχισαν οι αξιολογήσεις σε υπηρεσίες, σχολεία και πανεπιστήμια. Χωρίς να λέγεται ότι ο τρόπος που γίνεται η αξιολόγηση εξαρτάται από τους στόχους της, κρυφούς και φανερούς. Κι έτσι, μπορεί η αξιολόγηση να επιφυλάσσει χειρότερη τύχη στον εμπνευσμένο καθηγητή, που διδάσκει σε δύο ώρες 3ωρο μάθημα, σ' ένα πανεπιστήμιο γεμάτο γκράφιτι, από τον φοβισμένο και ανεπαρκή διδάσκοντα που δεν χάνει ούτε λεπτό διδάσκοντας σε φρεσκοβαμμένες αίθουσες κάποιου ιδιωτικού ΙΕΚ.
Αλλά αυτά ήταν επιχειρήματα που χρησιμοποιούσαμε πριν από χρόνια. Σήμερα βλέπουμε τη χειρότερη χρήση μιας κατ' επίφασην αξιολόγησης. Να χρησιμοποιείται ως άλλοθι για τις απολύσεις. "Εγώ, αν ήμουν τελευταίος στην αξιολόγηση του τμήματός μου, δεν θα περίμενα να με διώξουν, θα έφευγα μόνος μου", άκουσα να λέει με στόμφο μέλος ΔΕΠ, γνωστός προγραμματάκιας. Και θέτω την εξής αφελή ερώτηση: Αν φύγουν κάποιοι που είναι τελευταίοι στη λίστα, δεν θα είναι κάποιοι άλλοι οι τελευταίοι; Αν διώξεις τους μαθητές του 12, τελευταίοι θα είναι οι μαθητές του 13. Κι αν διώξεις κι αυτούς, θα μείνουν στο τέλος οι μαθητές του 14.
Πού σταματάει η αξιολόγηση; Μα είναι πλέον φανερό. Εκεί που βολεύει την κυβέρνηση των Μνημονίων, την τρόικα, τους τραπεζίτες. Η κοινωνία που προτείνει η Αριστερά τούς χωράει όλους, και τους καλύτερους και τους χειρότερους, και τους μέτριους και τους άριστους. Και βρίσκει στον καθένα μια θέση ανάλογα με τις ικανότητές του, ενώ καλύπτει τις βασικές ανάγκες όλων. Και δεν πετάει τους χειρότερους στον Καιάδα της ανεργίας. Αλλά δημιουργεί δομές, για να μπορούν όλοι να είναι χρήσιμοι ανάλογα με τις δυνατότητές τους.
Όσο για την αριστεία, που εξυμνείται τόσο από τους κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού, δεν πραγματώνεται με ειδικές δομές αριστείας, αλλά με τη δυνατότητα πρόσβασης όλων στην Παιδεία, στον αθλητισμό, στις καλές τέχνες. Και έτσι, μαζί με τους καλούς επιστήμονες, τεχνίτες, αθλητές, θα εμφανιστούν και οι ιδιοφυΐες, οι εφευρέτες και οι μεγάλοι καλλιτέχνες.
Οι ωραίες λέξεις δεν έχουν πλέον καμιά χρησιμότητα. Εκείνο που δεν κατάλαβαν οι οπαδοί της κυριαρχίας των αγορών είναι ότι μόλις αρχίζουν να εφαρμόζουν με τον πιο σκληρό κι απάνθρωπο τρόπο τα ωραία μοντέλα τους, η εξαπάτηση τελειώνει. Και όταν χάσουν τη δυνατότητα να πείθουν για την αξία όλων αυτών των νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων με τα οποία μας έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια, αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση.

* Η Ρία Καλφακάκου είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, πανεπιστημιακός ΑΠΘ