Ευρώπη: η επιστροφή των φαντασμάτων...

του Αποστολη Φωτιαδη, απο τα Ενθεματα...

Tα φαντάσματα του εθνικισμού επιστρέφουν στην Ευρώπη. Και αυτό, σε μεγάλο βαθμό, αντανακλά μια διπλή αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ηγετών της: η οικονομική και η μεταναστευτική κρίση, που έπληξαν την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, απέδειξαν τις αδυναμίες του προγράμματος ενοποίησης. Και στις δυο περιπτώσεις, η υποταγή της ευρωπαϊκής ηγεσίας

σε κορπορατιστικά συμφέροντα την οδήγησε σε λανθασμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση τους, μετατρέποντας ουσιαστικά το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης σε πεδίο σύγκρουσης εθνικών πολιτικών.

Ανρί Ματίς, “Κολυμβητής σε ενυδρείο”, 1847

Η στρατηγική της λιτότητας και οι διεθνείς θεσμοί που δημιουργήθηκαν για την εφαρμογή της,

κυρίως η Τρόικα και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, αποτελούν δομές μέσω των οποίων ορισμένα κράτη-μέλη της Ένωσης, με τη συμμετοχή της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιορίζουν την κυριαρχία άλλων κρατών-μελών. Παράλληλα, η μακροχρόνια μεταναστευτική κρίση, που εξελίσσεται στα σύνορα της Ευρώπης από τα τέλη της δεκαετίας του 1990,  έχει κακοφορμίσει σε μια αντιπαράθεση μεταξύ νοτιοανατολικών και βορειοδυτικών κρατών-μελών σχετικά με την κατανομή ευθυνών και του βάρους διαχείρισης των ροών. Έτσι, ουσιαστικά οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν μετατραπεί σε ένα όχημα επιβολής ηγεμονίας, ενώ μηχανισμοί με εξισορροπητικό ρόλο, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ευρωκοινοβούλιο, έχουν περιθωριοποιεί.

Και στις δυο περιπτώσεις, όμως, υπήρχαν άλλοι δρόμοι.

α) Η δημιουργία του ευρωομολόγου ή μια ελεγχόμενη αναπροσαρμογή του ελληνικού χρέους ήταν σοβαρές επιλογές, που μπορούσαν να αλλάξουν την πορεία της κρίσης της ευρωζώνης από πολύ νωρίς. Με την σωστή πολιτική πλοήγηση θα μπορούσαν επίσης να εμβαθύνουν πολιτικά την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Αυτές οι επιλογές ήταν επαχθείς για το υπερεθνικό τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, αλλά και τις ενώσεις των εργοδοτών στον ευρωπαϊκό Βορρά. Εφόσον οι βασικοί παίκτες που ελέγχουν εδώ και χρόνια τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης και τη δημιουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς δεν ήταν διατεθειμένοι να ανοίξουν τέτοια θέματα, αυτά δεν άνοιξαν ποτέ.

β) Ο Κανονισμός του Δουβλίνου δημιουργήθηκε το 1997, ενώ  το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου το 1999. Επρόκειτο για μηχανισμούς ομογενοποίησης διαδικασιών, με κοινά στάνταρ και στενότερη συνεργασία μεταξύ κρατών-μελών, ώστε οι αιτούντες άσυλο να αντιμετωπίζονται ισότιμα σε ένα ανοιχτό και δίκαιο σύστημα. Αντί να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα για την περαιτέρω δημιουργία ενός συστημάτος δίκαιης κατανομής των βαρών που δημιουργούν οι μεταναστευτικές ροές, ενσωματώθηκαν στη λογική «εξωτερίκευσης» του προβλήματος, που ενέπνευσε η φιλοσοφία «όχι στη δική μου αυλή».

Όταν η ξενοφοβία, άμεσο αποτέλεσμα της πολιτικής και μιντιακής διαχείρισης του μεταναστευτικού, κυριάρχησε  στη συζήτηση, αντί για ένα ανθρώπινο σύστημα ελέγχων, οι ευρωπαίοι ηγέτες, μακριά από κάθε έννοια δημοσίου ελέγχου, επέλεξαν τη δημιουργία ενός χάι τεκ φρουρίου. Η Ενώ η πολιτική αυτή επικαλείται το ευρωπαϊκό και διεθνές κεκτημένο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στην πραγματικότητα όμως συνιστά όνειδος για τον νομικό πολιτισμό μας. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εμπνευσμένο από το αφήγημα του δόγματος ασφαλείας της πολεμικής βιομηχανίας, που σήμερα σε μεγάλο βαθμό συν-υπαγορεύει την ουσία της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Η παράδοση της ευρωπαϊκής στρατηγικής στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα αποτυπώνεται στο ακέραιο από τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η διαπραγμάτευση της Διατλαντικής Εμπορικής και Επενδυτικής Εταιρικής Συνεργασίας (TIPP): σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας και αδιαφάνειας, χειραγωγούμενη επικίνδυνα από τα λόμπι, σκοπεύει στην εξάλειψη του συνόλου των ρυθμιστικών κανόνων της οικονομικής δραστηριότητας στους τομείς των τροφίμων, των πνευματικών δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος.

Τα καλά χρόνια, οι ευρωπαίοι ηγέτες μάς υπόσχονταν ότι, εάν όλοι τρέξουμε πιο γρήγορα, ξεφεύγοντας από το βάρος της ευρωπαϊκής Ιστορίας, το μέλλον μας θα είναι ανεξάντλητη «πρόοδος» και «ανάπτυξη». Αντί αυτού, εκείνο που καταφέραμε ήταν να επαναλάβουμε τα κλασικά λάθη της ευρωπαϊκής ιστορίας, παραδίδοντας τη δημοκρατία στον αχαλίνωτο καπιταλισμό και ξεκλειδώνοντας την πόρτα του κελιού των ευρωπαϊκών εθνικισμών.

Τώρα που η κρίση γενικεύεται, οι ευρωπαίοι τεχνοκράτες αντιδρούν σαν πολιτικοί νάνοι. Για να υπερασπίσουν την τερατογένεση που προκάλεσαν, φλερτάρουν ανοιχτά με το τέρας. Ανέχονται την έξαρση του αυταρχισμού στην Ελλάδα, όπου δημοσιογράφοι διώκονται και ρατσιστές νεοναζί δρούσαν για καιρό ανενόχλητοι, γιατί αυτό εξυπηρετεί την εφαρμογή της πολιτικής που έχουν χαράξει. Στην Ουκρανία νομιμοποιούν μια κυβέρνηση με σαφείς νεοφασιστικές απολήξεις για να επιτύχουν γεωπολιτικές ανακατατάξεις, πυροδοτώντας μια  γενικευμένη κρίση και επέκταση του μιλιταρισμού. Όλα αυτά, στο όνομα των ευρωπαϊκών αξιών και της δημοκρατίας.

Ο κυνισμός ως τελευταίο καταφύγιο της εξουσίας μπορεί ακόμα να φαντάζει λειτουργικός, αλλά το κόστος είναι τεράστιο. Το μέλλον της Ευρώπης έχει αιχμαλωτιστεί από πολιτικούς που αποτίουν υποκριτικά τιμές στο ευρωπαϊκό όραμα, ενώ διεκπεραιώνουν τα συμφέροντα μιας μικρής κυριαρχίας. Η λύση όμως δεν μπορεί  να είναι, για άλλη μια φορά, να καταστραφεί η Ευρώπη από τους εθνικισμούς. Η λύση είναι να ξαναπάρουμε πίσω αυτό που μας ανήκει, ξεκινώντας από την απομόνωση όσων πολιτικών ταυτίζονται με την ατζέντα των κυνικών συμφερόντων.

Ο Αποστόλης Φωτιάδης είναι δημοσιογράφος και διατηρεί το μπλογκ apostolisfotiadis.wordpress.com και στο twitter το ακάουντ @Balkanizator