Της Πέπης Ρηγοπούλου, απο την Εφημεριδα των Συντακτων..
Και, καθώς συνεχίζεται ο θόρυβος περί ευρωεκλογών, σκέφτομαι: Για
ποια Ευρώπη μιλάμε; Αυτήν που περιορίζεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση του
ενιαίου ή μη νομίσματος ή την άλλη: Αυτή που, ένας από τους μεγάλους
οραματιστές της Ενωμένης Ευρώπης, ο στρατηγός Ντε Γκολ, έλεγε ότι
εκτείνεται από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια, περιλαμβάνοντας τη Ρωσία και
άλλες χώρες, που συμπληρώνουν γεωγραφικά και πολιτισμικά την ήπειρό
μας, αν και έχουν θεωρηθεί από τον Χάντινγκτον και άλλους ο αντίποδάς
της;
Ο εμφύλιος σπαραγμός στην Ουκρανία σήμερα είναι μαζί το σύμβολο και η άγρια πραγματικότητα την διαίρεσης για την οποία μιλώ: Από τη μια η Δυτική Ευρώπη με τον εκσυγχρονισμό της, που όμως συχνά λειτουργεί εκτός τόπου και χρόνου υπέρ των ισχυρών και σε βάρος των ανθρώπων και των κοινωνιών. Από την άλλη η Ανατολική, με τα υπαρκτά προβλήματά της, κατάλοιπα υποτίθεται του «ασιατικού τρόπου παραγωγής», που ονομάστηκε έτσι για να καλύψει την «ανωμαλία» της. «Ανωμαλία» διττή, αφού αυτή η δεύτερη Ευρώπη τυχαίνει να έχει μια διαφορετική πολιτική ιστορία, διαφορετικό –στον βαθμό που θρησκεύεται– δόγμα και, τέλος, το κυριότερο, διαφορετική διεθνή πολιτική.
Εχει περάσει καιρός από τότε που πίστευα ότι τα όνειρα του Γκέτε και άλλων για μια ενωμένη Ευρώπη του πολιτισμού, θα μπορούσαν να βγουν αληθινά ή πως, ακόμα και αν αυτό γινόταν, θα αρκούσαν για να μεταφραστούν σε πολιτική πραγματικότητα. Ξέρω πως η τέχνη, ο πολιτισμός δεν αρκούν για να εξανθρωπίσουν τους ανθρώπους. Αλλά δεν έχω πάψει να πιστεύω ότι η τέχνη και ο πολιτισμός χαράζουν έναν ορίζοντα, ένα όραμα προς το οποίο επώδυνα, με λάθη, παρακάμψεις, οπισθοδρομήσεις, οι ανθρώπινες κοινωνίες αγωνίζονται να βαδίσουν.
Μπορεί σήμερα τα προγράμματα της παιδείας, όπως τα όρισαν οι διάφορες σύνοδοι της Μπολόνια και τα νεοφιλελεύθερα σχέδια γενικότερα, να πλήττουν στην καρδιά τον πολιτισμό της Ευρώπης και του κόσμου και να πασχίζουν να διαλύσουν ό,τι απομένει από μια εκπαίδευση που στόχο έχει να αναδείξει τον δημιουργό, τον κριτικό ερευνητή, τον συνειδητό πολίτη. Δεν παύω, ωστόσο, να πιστεύω ότι οι μεγάλοι δημιουργοί, από τον Ομηρο και τον Αισχύλο ώς τον Δάντη και τον Σέξπιρ και από τον Βύρωνα ώς τον Πούσκιν και τον Ντοστογιέφσκι, τον Βαν Γκογκ και τον Μαλιέβιτς, τον Μπρεχτ και τον Λόρκα ορίζουν τις αξίες του κόσμου μας και αναδεικνύουν τα σπαραγμένα κομμάτια του, καλώντας μας να αγωνιστούμε να τα ενώσουμε. Είναι αυτοί που διδάσκουν κάθε στιγμή ότι το να μην υπάρχουν ταπεινωμένες ψυχές, λεηλατημένες ζωές, παιδιά χωμένα στα σκουπίδια έξω από σχολεία της Αθήνας και κάθε άλλης χώρας, είναι πριν από όλα ζήτημα πολιτισμού;
Η ομιλία για τον Πούσκιν του Ντοστογιέφσκι είναι η προσπάθεια ενός μεγάλου καλλιτέχνη να ενώσει τα κομμάτια της Ευρώπης, τα κομμάτια της κοινωνίας του και κάθε κοινωνίας, τα σπαράγματα της ίδιας της ψυχής του και της ψυχής μας μέσα από το όραμα για έναν καλύτερο, ανώτερο κόσμο. Πόσες άλλες τέτοιες ομιλίες χρειάζονται για να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει πραγματικά ενωμένη Ευρώπη χωρίς αυτούς που τόλμησαν να δώσουν μορφή στα όνειρά μας για έναν τέτοιο κόσμο; Πόσες ακόμη νεκρές ψυχές χρειάζονται για να καταλάβουμε ότι, αν η αδικία των ισχυρών δεν έχει σύνορα, το όραμα και η αντίσταση είναι η δύναμη των αδυνάτων;
Ο εμφύλιος σπαραγμός στην Ουκρανία σήμερα είναι μαζί το σύμβολο και η άγρια πραγματικότητα την διαίρεσης για την οποία μιλώ: Από τη μια η Δυτική Ευρώπη με τον εκσυγχρονισμό της, που όμως συχνά λειτουργεί εκτός τόπου και χρόνου υπέρ των ισχυρών και σε βάρος των ανθρώπων και των κοινωνιών. Από την άλλη η Ανατολική, με τα υπαρκτά προβλήματά της, κατάλοιπα υποτίθεται του «ασιατικού τρόπου παραγωγής», που ονομάστηκε έτσι για να καλύψει την «ανωμαλία» της. «Ανωμαλία» διττή, αφού αυτή η δεύτερη Ευρώπη τυχαίνει να έχει μια διαφορετική πολιτική ιστορία, διαφορετικό –στον βαθμό που θρησκεύεται– δόγμα και, τέλος, το κυριότερο, διαφορετική διεθνή πολιτική.
Εχει περάσει καιρός από τότε που πίστευα ότι τα όνειρα του Γκέτε και άλλων για μια ενωμένη Ευρώπη του πολιτισμού, θα μπορούσαν να βγουν αληθινά ή πως, ακόμα και αν αυτό γινόταν, θα αρκούσαν για να μεταφραστούν σε πολιτική πραγματικότητα. Ξέρω πως η τέχνη, ο πολιτισμός δεν αρκούν για να εξανθρωπίσουν τους ανθρώπους. Αλλά δεν έχω πάψει να πιστεύω ότι η τέχνη και ο πολιτισμός χαράζουν έναν ορίζοντα, ένα όραμα προς το οποίο επώδυνα, με λάθη, παρακάμψεις, οπισθοδρομήσεις, οι ανθρώπινες κοινωνίες αγωνίζονται να βαδίσουν.
Μπορεί σήμερα τα προγράμματα της παιδείας, όπως τα όρισαν οι διάφορες σύνοδοι της Μπολόνια και τα νεοφιλελεύθερα σχέδια γενικότερα, να πλήττουν στην καρδιά τον πολιτισμό της Ευρώπης και του κόσμου και να πασχίζουν να διαλύσουν ό,τι απομένει από μια εκπαίδευση που στόχο έχει να αναδείξει τον δημιουργό, τον κριτικό ερευνητή, τον συνειδητό πολίτη. Δεν παύω, ωστόσο, να πιστεύω ότι οι μεγάλοι δημιουργοί, από τον Ομηρο και τον Αισχύλο ώς τον Δάντη και τον Σέξπιρ και από τον Βύρωνα ώς τον Πούσκιν και τον Ντοστογιέφσκι, τον Βαν Γκογκ και τον Μαλιέβιτς, τον Μπρεχτ και τον Λόρκα ορίζουν τις αξίες του κόσμου μας και αναδεικνύουν τα σπαραγμένα κομμάτια του, καλώντας μας να αγωνιστούμε να τα ενώσουμε. Είναι αυτοί που διδάσκουν κάθε στιγμή ότι το να μην υπάρχουν ταπεινωμένες ψυχές, λεηλατημένες ζωές, παιδιά χωμένα στα σκουπίδια έξω από σχολεία της Αθήνας και κάθε άλλης χώρας, είναι πριν από όλα ζήτημα πολιτισμού;
Η ομιλία για τον Πούσκιν του Ντοστογιέφσκι είναι η προσπάθεια ενός μεγάλου καλλιτέχνη να ενώσει τα κομμάτια της Ευρώπης, τα κομμάτια της κοινωνίας του και κάθε κοινωνίας, τα σπαράγματα της ίδιας της ψυχής του και της ψυχής μας μέσα από το όραμα για έναν καλύτερο, ανώτερο κόσμο. Πόσες άλλες τέτοιες ομιλίες χρειάζονται για να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει πραγματικά ενωμένη Ευρώπη χωρίς αυτούς που τόλμησαν να δώσουν μορφή στα όνειρά μας για έναν τέτοιο κόσμο; Πόσες ακόμη νεκρές ψυχές χρειάζονται για να καταλάβουμε ότι, αν η αδικία των ισχυρών δεν έχει σύνορα, το όραμα και η αντίσταση είναι η δύναμη των αδυνάτων;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου