Καιρό τώρα οι δρόμοι του Παρισιού κατακλύστηκαν από έναν λαό που τα συνθήματά του ήταν η «αντίσταση στη δικτατορία της Αριστεράς» (!) και η υπεράσπιση των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών. Η αφορμή γι' αυτό ήταν ο νόμος της γαλλικής κυβέρνησης για τον γάμο ομοφύλων, αλλά η διαμαρτυρία έλαβε διαστάσεις σύρραξης γύρω από τον γαλλικό πολιτισμό και την παρακμή του. Και αυτός ο λαός της Δεξιάς είναι βέβαια κοινωνικό κίνημα.
Στη γειτονική Ιταλία βλέπουμε ότι η κρίση νομιμοποίησης των συμβατικών πολιτικών δυνάμεων συμπαρασύρει σε πτώση και τους προσωρινούς επικαρπωτές της λαϊκής αγανάκτησης: η κατάρρευση του κινήματος των «Πέντε Αστέρων» δείχνει ότι το άδειασμα της κατεστημένης τάξης, όταν συνοδεύεται από φαιδρές απλουστεύσεις και ισοπεδωτική αντιπολιτική ρητορική, ενισχύει την απάθεια και τη μαζική απογοήτευση.
Απέναντι σε μια τέτοια ποικιλία ρηγμάτων η απάντηση δεν είναι υπόθεση μιας και μόνο «συνταγής». Η ριζοσπαστική Αριστερά, εκεί μάλιστα όπου διαθέτει κοινωνικά ερείσματα και λόγο στα πράγματα, βρίσκεται μπροστά σε ένα σκληρό δίλημμα: θα ήταν λάθος να ταυτιστεί με το σύστημα διακυβέρνησης που εκπίπτει, αλλά την ίδια στιγμή οφείλει να υπερασπιστεί με σθένος την πολιτική δημοκρατία και θεμελιώδη στοιχεία της αστικής και φιλελεύθερης νεωτερικής συνθήκης. Από τη μια πρέπει να αποφύγει τον ρόλο του παραδοσιακού πολιτικού παράγοντα και από την άλλη να συμβάλει ώστε οι αντιστάσεις να μην εκτραπούν προς τα στυφά νερά των σωβινισμών και του δημεγερτικού αντικοινοβουλευτισμού.
Το έδαφος της κρίσης είναι όμως κινούμενη άμμος. Το νέο κοινωνικό ζήτημα, που αποτελεί τη βασική αναφορά της Αριστεράς, είναι σημαντικό μέρος της λύσης, αλλά δεν απαντά σε πολλά άλλα θέματα. Οι φόβοι ταυτότητας, οι διάχυτες ανασφάλειες, η αποξένωση των πολιτών από τη ζωή των θεσμών, όλα αυτά δεν είναι ελάσσονες μέριμνες και δευτερεύουσες αντιθέσεις. Στην ουσία, πίσω από την οικονομική και κοινωνική καχεξία που εξαπλώνεται στην Ευρώπη, παίζεται και ένα άλλο δράμα: η κρίση μπορεί να μεταβληθεί σε ευκαιρία για μια «πολιτισμική αντεπανάσταση», όπως μου είπε ένας καλός φίλος με τον οποίον διαφωνούμε σε πολλά.
Υπάρχουν εξάλλου πολλές στιγμές στην Ιστορία όπου η εξασθένηση των αστικών φιλελεύθερων καθεστώτων από τα αλλεπάλληλα κρούσματα πολιτικής και οικονομικής διαφθοράς οδήγησε σε μείζονες ιδεολογικοπολιτικές οπισθοδρομήσεις. Και τότε υπήρξαν κάποιοι στην Αριστερά, ένας Ζαν Ζωρές για παράδειγμα, που έσωσαν την τιμή του αριστερού ριζοσπαστισμού. Τι κατάλαβε ο Ζωρές ήδη πολύ πριν από την εμβληματική υπόθεση Ντρέυφους; Ο Ζωρές κατανόησε ότι η Αριστερά δεν έχει νόημα παρά ως δημιουργικό μέρος μιας κριτικής διαφωτιστικής κληρονομιάς. Οι αντίπαλοί της δεν είναι μόνο οι ταξικές ανισότητες, αλλά και όλες εκείνες οι δημαγωγίες που εμφανίζονται συχνά ως «αντι-σύστημα». Δυο δεκαετίες μετά τη δολοφονία του Ζωρές, ο μεσοπολεμικός φασισμός επιβεβαίωσε τη θαρραλέα του επιλογή υπέρ του Εβραίου αστού αξιωματικού Ντρέυφους, επιλογή η οποία είχε διχάσει στις αρχές του αιώνα τον κόσμο του σοσιαλισμού.
Θα πει κανείς, αυτές είναι ιστορίες από το μακρινό παρελθόν. Σωστά. Αλλά δεν θα ήταν άσχημα να σκεφτόμαστε και τούτες τις πλευρές του παρελθόντος. Διότι, εκτός των άλλων, τα ρήγματα στη σημερινή Ευρώπη και στη δική μας χώρα ξαναφέρνουν στην επιφάνεια παλιά δαιμόνια. Και φυσικά τα διλήμματα στρατηγικής που δεν αφορούν απλώς την πολιτική, αλλά και το όραμα πολιτισμού που έχει ο καθένας μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου