Εν θέσει...

του Κωστα Καναβούρη, απο την Αυγη...

Είναι μια φράση που συνήθιζε να λέει ο Γιάννης Ρίτσος και την κρατώ ως πολύτιμο στήριγμα που φτάνει για μια ολόκληρη ζωή, ολόκληρη όχι τόσο σε μήκος όσο σε ποιότητα: "Δεν ζω εν αντιθέσει, ζω εν θέσει". Κάθκα κι αφογκρού που λένε και οι Πόντιοι (των οποίων τη γλώσσα λατρεύω κι ας μην είμαι Πόντιος), που σημαίνει "κάθισε και άκου": "Δεν ζω εν αντιθέσει, ζω εν θέσει". Μια φράση-φάρος. Ειπωμένη, σε απλές καθημερινές συζητήσεις, από έναν άνθρωπο που πλήρωσε με βαρύτατο τίμημα την κατάκτηση της "θέσης" του στον κόσμο αυτό και γι' αυτό -μαζί με το γιγαντιαίο ταλέντο του και την επίμοχθη διάρκεια καλλιέργειας αυτού του ταλέντου- κατάφερε να προβιβάσει τη θέση του στο άχραντο ύφος μιας παγκόσμιας, τόσο εκτατικά όσο και οντολογικά, ποίησης. Αυτό λοιπόν είναι το ζητούμενο: να καταφέρνεις να ζεις εν θέσει. Να πιάνει τόπο ο κόπος σου. Να γίνεται αλωνάκι όπου θα λιχνίζεται το φως της φθινοπωρινής ισημερίας και καλόν μήνα με την ευκαιρία. Έναν μήνα στον οποίο πολύ φοβάμαι ότι έχουμε επενδύσει πάρα πολλά για λόγους αντίθεσης στη συνθλιπτική πολιτική που ακολουθείται και που (ελπίζουμε ότι) θα υπάρξουν εκκωφαντικά ως πράξεις διεκδίκησης μιας άλλης πορείας, η οποία όντως είναι εφικτή. Μόνο που η αντίθεση δεν φτάνει. Γιατί ο χρόνος επώασης των ιδεών μέσα στην ακαταστασία της αντίθεσης είναι λίγος και η ανάσα του κοντή. Μα, θα μου πεις, έχουμε θέσεις. Και ίσως είμαστε οι μόνοι που έχουμε τόσο επεξεργασμένες -στο μέτρο του δυνατού- θέσεις. Σωστό είναι. Και εντελώς διαφορετικό -και μέγα ζητούμενο- από το "εν θέσει" του Γιάννη Ρίτσου. Γιατί "εν θέσει" σημαίνει προσχώρηση σ' ένα άλλο αλφαβητάρι, σε άλλες εννοήσεις των λέξεων όπου ιδρύονται οι ιδέες και οι διεκδικητικές παρηγορίες, ώστε προσχώρηση σε μια άλλη γλώσσα που διεκδικεί την περηφάνεια, την αξιοπρέπεια και την άπειρη δυνατότητα του φέροντος σώματός της. Του ατομικού, του συλλογικού και εν τέλει του ερωτικού. Ζω "εν θέσει" σημαίνει ότι έχω λόγο ύπαρξης, το ξέρω και ζω τον Λόγο της ύπαρξής μου. Με μία λέξη, "Είμαι". Και έχω απόλυτη συνείδηση ότι "Είμαι". Κι αυτή την περιούσια συνείδηση κανείς δεν μπορεί να μου την πάρει. Γιατί αυτή είναι η ρίζα μου, δηλαδή το ριζικό μου "επί πτίλων ανέμου". Το αφ' εαυτού ελεύθερο λοιπόν. Αυτή είναι η "θέση" μου. Δεν τη διεκδικώ. Μ' αυτήν ζω.
Πολύ φοβούμαι ότι μια τέτοια "θέση", μια τέτοια αντίληψη "θέσης" λείπει από τη συνολική επεξεργασία της Αριστεράς περί τα πράγματα. Λείπει -πώς να το πω;- η "θέση" καθ' εαυτήν. Ο διαφορετικός φωτισμός της ζωής και της γλώσσας που διατυπώνει το σώμα (με όλες τις πολλαπλές συνειδήσεις του απ' όπου εκπηγάζει -για να μην πω "υπεκπρορέει"- η φιλοσοφία) ώστε να δημιουργήσει τον χώρο της ανάσας του, όπου θα σιωπήσει σιωπώντας και θα σιωπήσει ομιλώντας.
Ένα σύστημα, λοιπόν. Όχι ένα σύστημα θέσεων, αλλά ένα σύστημα "θέσης" του καθ' όλου. Ένα σύστημα όπου ακόμα και η ταξική συνείδηση υπόκειται στον κριτικό έλεγχο όλων των συνειδήσεων. "Ζω εν θέσει" σημαίνει "δεν έχω τίποτα να φοβηθώ". Δεν αποκρύπτω τίποτα από τον εαυτό μου πρώτα και ύστερα από τους άλλους. Και λέω. Λέγομαι και λέω. Γιατί αυτή είναι η θέση μου, όπως και η θέση όλων χωρίς καμία εξαίρεση: να είμαστε και να λέμε. Ακούω κιόλας την αντίρρηση??? και οι ναζί; Να είναι και να λένε; Και ο Άδωνις Γεωργιάδης, αυτή η ομιλούσα (τρόπος του λέγειν) εκδοχή της κατσαρίδας, να είναι και να λέει; Και ο Παντελής Καψής, αυτή η κλινική περίπτωση παγωμένων σκέψεων και αισθημάτων, να είναι και να λέει; Σ' ένα τέτοιο ερώτημα δεν υπάρχει απάντηση. Και δεν υπάρχει απάντηση, επειδή, αν υπάρξει, σημαίνει ότι προσχωρείς στο δικό τους ιδεολόγιο, στο δικό τους οργανόγραμμα των θέσεων (που έγιναν για να αποκρύπτουν τη "θέση"), οπότε το μόνο που σου απομένει είναι η αντίθεση. Δηλαδή, η προχειρότητα του Λόγου Ύπαρξης. Που εναντιώνεται στα λόγια του Καψή, του Πρετεντέρη, του Γεωργιάδη, στην οχετολογία του κάθε Πάγκαλου, που εναντιώνεται στα λόγια του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, που καταθέτει εμπεριστατωμένα, παρηγορητικά και ελπιδοφόρα τα δικά του λόγια, αλλά δεν τεκμηριώνεται μέσα στο ένστικτο της επιβίωσης ως τρόπος είδους, ως φιλοσοφική κατηγορία, ως ποιητική εξέγερση, ως φρόνημα υγρού μηνύματος.
Θέλω να πω, με μια κουβέντα, ότι το "εν αντιθέσει" μπορεί να είναι η πυρίτιδα, μπορεί να είναι και η έκρηξη. Όμως το "εν θέσει" είναι η ίδια η ύλη του εαυτού μας. Είναι γλώσσα μας που φτάνει παντού. Ξεπερνώντας τις "θέσεις" για να τις κάνει πιο ανατρεπτικές, πιο κοντά στο πικρό της παρηγοριάς και στο υφάλμυρο της επανόρθωσης. Υφάλμυρο, ναι. Γιατί κανένας άνεργος δεν επιστρέφει εκεί που ήταν. Ακόμα κι αν σταθεί μπροστά στην ίδια μηχανή, μπροστά στο ίδιο γραφείο, μπροστά στην ίδια λέξη, θα έχει ήδη σταθεί μπροστά στο ίδιο άγαλμα που στάθηκε ο Διογένης ο Κυνικός επαιτώντας, επειδή ακριβώς ήθελε να ασκηθεί στην απόρριψη. Αυτό λοιπόν είναι το "εν θέσει". Μια άσκηση στην απόρριψη. Μια άσκηση στη διάρκεια της επιμονής στην ποίηση, δηλαδή στη φιλοσοφία του απέριττου. Του διαρκώς διαρκούς ανθρώπου. Που πασχίζει από καταβολής κόσμου να ανακαλύψει τη θέση του. Να ανακαλύψει μια ακόμα καινούργια ήπειρο. Δηλαδή, μια καινούργια απαρηγόρητη επανάσταση.