Η κατανόηση του παρόντος απαιτεί σύνθετες αναδρομές στο παρελθόν. Χρειάζεται να ανασύρουμε νήματα που συνδέουν το σήμερα με περασμένα σταυροδρόμια, νήματα που υφαίνονται συχνά με τρόπους αόρατους σε πρώτη ματιά.

Ο "εκσυγχρονισμός" απεχθάνεται τέτοιες αναδρομές. Αποστρέφεται την ιστορία γιατί θέλει να φιλοτεχνήσει την εικόνα του παρθενογέννητου που ιδρύει μόνος το ηλιόλουστο μέλλον. Από τα παρελθόντα και τα τρέχοντα, ο "εκσυγχρονισμός" ανασύρει μόνον ό,τι μπορεί να στιγματίσει ως "κατάλοιπο" που ο ίδιος γεννήθηκε για να ξεπεράσει. Ο "εκσυγχρονισμός" μισεί το παρελθόν.
Το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε ως ανατέλλων ήλιος. Άθροισε Άρη Βελουχιώτη και Ελευθέριο Βενιζέλο, μη προνομιούχους εφοπλιστές και μη προνομιούχος αγρότες, το "συνδικάτο" του ΝΑΤΟ με το "συνδικάτο" της ΕΟΚ και τα δύο με το "κατεστημένο" εν γένει και κάλεσε άπαντες, προνομιούχους και μη, να αυτοοργανωθούν προκειμένου να αθροιστούν υπό τη φωνή του Αρχηγού. Ο οποίος, αφού έταξε την Ελλάδα στους Έλληνες, κήρυξε τον Σοσιαλισμό στις 18 (Οκτωβρίου 1981).
Αλλά ολόκληρη η περίοδος 1936-1974 ήταν της Αριστεράς. Αυτή εστίαζε τον τρόμο των κρατούντων. Άρα κλειδί της όλης επιχείρησης ΠΑΣΟΚ ήταν το να επιβληθεί στην Αριστερά ο χαρακτηρισμός "παραδοσιακή" και στον αμήχανο λαό που προσέρρεε εκείνος του "εαμογενούς". Σαράντα χρόνια βαριάς ιστορίας συρρικνώνονταν έτσι σε ό,τι βόλευε: σεβάσμιο απολίθωμα που αναφέρεται μόνον όσο δείχνει τι το παρθενογέννητο ΠΑΣΟΚ υπάρχει για να υπερβεί. Κι αυτό ξεπέρασε αμέριμνα την ιστορία απλώς πηδώντας από πάνω της. Χωρίς να συμμερίζεται ίχνος από τον πόνο και την αξιοπρέπεια που την έδενε, χωρίς να υποψιάζεται το πόσα θα μπορούσε να είχε μάθει από ένα ακατάλυτο ήθος και μια κοσμοθεώρηση που ακόμη κατορθώνει να το αρθρώνει. Του αρκούσε η τυπική αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης για να κλείσει λογαριασμούς με ένα παρελθόν που μολαταύτα αρνιόταν να βυθιστεί στη λήθη.
Πολλοί ανταποκρίθηκαν αδιαφορώντας για το τίμημα. Νεότεροι προσέτρεξαν με ανιδιοτελή ενθουσιασμό. Γιατί όντως ήθελαν να αλλάξουν ριζικά τα πράγματα και πίστευαν -αφού έτσι τους έμαθαν- ότι ο δρόμος του ΠΑΣΟΚ είναι ο μόνος αποτελεσματικός. Που οδηγεί τον λαό στην εξουσία. Δηλαδή το ΠΑΣΟΚ στη κυβέρνηση.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Το ΠΑΣΟΚ έγινε κράτος και οι ιδέες του μέσο για να εξυπηρετούνται συμφέροντα μεγάλα και μικρά. Δηλαδή για να αναπαράγεται το καθεστώς. Ο ήλιος του έχει δύσει, αλλά λίγοι από εκείνους που κάποτε τον σήκωσαν πάνω από την Ελλάδα και σήμερα του κρύβονται μπορούν ακόμη κάτι να μοιράζουν. Όσο και όπως τους παίρνει.
Οι λόγοι εκτίναξης του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολλοί. Ίσως κυριότερος είναι ο βαθύς ιστορικός. Οι πολίτες θέλουν να εμπιστευτούν μια αριστερή δύναμη που δεν εκμαυλίστηκε αλλά προτείνει ξανά, κριτικά, τη φλόγα. Γιατί έτσι ξαναβρίσκουν τη μεγάλη διαψευσμένη ελπίδα του ιστορικού βάθους. Διστακτικά, γιατί φοβούνται νέες διαψεύσεις. Κατανοώντας ωστόσο ότι στην κλίμακα της ιστορίας το ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε παρένθεση. Που έχει ήδη κλείσει. Ίσως αναπόφευκτη για το μεσοδιάστημα, αλλά παρένθεση μολαταύτα.
Τίποτε δεν εγγυάται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιτύχει. Η ιστορία δεν παρέχει εγγυήσεις για το μέλλον. Ούτε οι αγνές προθέσεις. Όμως σήμερα ίσως αχνοφαίνεται πως τα όνειρα μπορεί να λάβουν εκδίκηση. Τα όνειρα. Όχι οι άνθρωποι.