Η νηνεμία πριν τη θύελλα; (6+1 σημεία για την πολιτική συγκυρία)...

Του Γιαννη Αλμπανη...

Ένα κείμενο από το Δελτίο Θυέλλης (περιοδική έκδοση του Δικτύου για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα) που μόλι κυκλοφόρησε. Γράφτηκε πριν τα τελευταία γεγονότα στην Κύπρο.

1.  Το Μνημόνιο οδηγεί στην εξαθλίωση. Αν και στο παρελθόν η Αριστερά έχει εγκληθεί για καταστροφολογικές προβλέψεις που διαψεύδονταν από την πραγματικότητα, αυτή τη φορά η πραγματική κοινωνική καταστροφή που επέφερε το Μνημόνιο ξεπέρασε ακόμα και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις. Οι εικόνες της σημερινής Αθήνας, αλλά και άλλων μεγάλων πόλεων, είναι εικόνες που παραπέμπουν σε ένα παρελθόν μέχρι τώρα ξεχασμένο: το μαύρο στρώμα καπνού από τις ξυλόσομπες που καλύπτει τον ουρανό, οι άνθρωποι που κοιμούνται στους δρόμους και αυτοί που ψάχνουν τα σκουπίδια, τα απλωμένα χέρια που περιμένουν ως μάννα εξ ουρανού μια σακούλα λαχανικά, τα κλειστά μαγαζιά. Τα παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο χωρίς να έχουν πάρει πρωινό, το ενάμισι εκατομμύριο άνεργοι, το μαγκάλι που σκότωσε τους φοιτητές στη Λάρισα, η έκρηξη των αυτοκτονιών. Εικόνες που θυμίζουν τις δεκαετίες ’50-’60, χωρίς όμως τη σχετική αισιοδοξία εκείνης της εποχής. Η καθίζηση της ελληνικής οικονομίας μπορεί πλέον να συγκριθεί με την ελεύθερη πτώση της μετασοβιετικής Ρωσίας του Γιέλτσιν. Μια χώρα που γυρνάει δεκαετίες πίσω.
2. Επιχειρούν να επιβάλουν ένα κοινωνικό μοντέλο. Θα ήταν άστοχο να περιορίσει κανείς τις επιπτώσεις του Μνημονίου στη μαζική φτωχοποίηση του πληθυσμού. Με την ιδιωτικοποίηση των υπολειμμάτων του δημόσιου τομέα καθώς και με την πλήρη απορύθμιση της αγοράς εργασίας, δημιουργείται ένα καινούργιο πλαίσιο το οποίο δεν αφαιρεί μόνο ισχύ από τον κόσμο της εργασίας, αλλά μεταβάλλει εκ βάθρων την κοινωνική αντίληψη για τις εργασιακές σχέσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες, οδηγώντας τελικά σε μια βίαιη υποτίμηση των προσδοκιών που έχουν οι άνθρωποι για τη ζωή τους. Από τη στιγμή που καταργούνται στην πράξη οι συλλογικές συμβάσεις, είναι φυσικό επόμενο να διαμορφώνεται μια εξατομικευμένη σχέση με την εργασία μέσω της οποίας ο εργαζόμενος αποδέχεται σήμερα ασμένως ό,τι τού φαινόταν χτες αδιανόητο. Επιπλέον, σε έναν κόσμο όπου τα πάντα έχουν εμπορευματοποιηθεί, ακόμα και το νερό, όχι μόνο εντείνεται ο αποκλεισμός από βασικά για την επιβίωση αγαθά, αλλά στενεύει απελπιστικά ο χώρος των αγώνων για συλλογικά δικαιώματα και δημόσιες πολιτικές ανακατανομής. Η κοινωνία που δημιουργεί το Μνημόνιο είναι η κοινωνία του άγριου ανεξέλεγκτου καπιταλισμού που φέρνει στο νου τη Χιλή του Πινοσέτ ή ακόμα χειρότερα τον ευρωπαϊκό 19ο αιώνα.
3. Υποχώρηση των κινημάτων… Η υποχώρηση των κινημάτων αντίστασης μετά την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου είναι εμφανής. Οι λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν στην αίσθηση αδυναμίας που διαχέεται μετά από σειρά πολύ μαζικών πλην αποτυχημένων αγώνων, η ολική ανελαστικότητα του Μνημονίου που καθιστά αναποτελεσματικούς τους επιμέρους αγώνες και καθιστά την ανατροπή της τρόικας εσωτερικού σε αναγκαία προϋπόθεση για την ικανοποίηση των όποιων επιμέρους αιτημάτων, η αποδυνάμωση των συνδικάτων λόγω της γιγάντωσης της ανεργίας καθώς και της κρίσης αξιοπιστίας τους, οι ψευδαισθήσεις που καλλιεργήθηκαν σε σχέση με την καταβολή της δανειακής δόσης, η πεποίθηση ότι η ανατροπή του Μνημονίου μπορεί να επέλθει εύκολα δια της ανάθεσης στον ΣΥΡΙΖΑ… Ωστόσο η προσπάθεια αιτιολόγησης της καταγραφείσας υποχώρησης των κινημάτων θα ήταν ατελής, αν δεν υπογράμμιζε τις αδυναμίες του υποκειμενικού παράγοντα. Το ότι δηλαδή εξακολουθούμε να μην έχουμε σταθερές κινηματικές δομές αντίστασης, παρά τις προσπάθειες που έγιναν με τις λαϊκές συνελεύσεις, το ότι δεν αναπτύσσεται σοβαρός διάλογος πάνω στην ανάπτυξη των κινημάτων σε μια δύσκολη συγκυρία, το ότι οι οργανωτικές δομές της Αριστεράς πιο πολύ είναι στραμμένες στην πολιτική εκπροσώπηση των αγώνων παρά στην οργάνωση τους, χωρίς βέβαια να αμφισβητείται η πρόοδος που έχει συντελεστεί σε αυτόν τον τομέα τα τελευταία χρόνια. Η επινοητικότητα και η αποφασιστικότητα των πιο πολιτικοποιημένων αγωνιστών χρειάζεται πολύ περισσότερο στις περιόδους άμπωτης του κινήματος, παρά όταν η παλίρροια των αγώνων γεμίζει τους δρόμους των πόλεων. Πάντως, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι η συμμετοχή στην απεργία της 20ης Φλεβάρη πιθανόν να αποτελεί σημάδι ότι η περίοδος υποχώρησης των κινημάτων βαίνει προς το τέλος της.
4. …σταθεροποίηση της κυβέρνησης. Όσο εμφανής είναι η υποχώρηση των κινημάτων το τελευταίο διάστημα, άλλο τόσο δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η σχετική σταθεροποίηση της κυβέρνησης. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν σταθεροποιήθηκε μόνο γιατί “οι δρόμοι ήταν ήσυχοι”. Μεγάλο ρόλο έχουν παίξει επίσης οι ψευδαισθήσεις που καλλιεργήθηκαν σε σχέση με την καταβολή της δανειακής δόσης. Η απομάκρυνση του κινδύνου άτακτης χρεοκοπίας και η αναμονή του ευρωπαϊκού ρευστού που υποτίθεται ότι θα έπεφτε στην αγορά προφανώς λειτουργούν υπέρ της τρόικας εσωτερικού. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να υποτιμάται η σχεδόν ενστικτώδης διάθεση πολλών ανθρώπων να αποδεχτούν ότι τους φαίνεται ότι μπορεί να διασφαλίσει την επιστροφή στη χαμένη σταθερότητα της οικονομίας και της κοινωνία. Φευ! Τελικά αποδείχτηκε ότι η δανειακή δόση ούτε τόνωσε την αγορά ούτε άνοιξε ένα (έστω και μικρό) παράθυρο στην προοπτική της ανάκαμψης ή έστω της σταθεροποίησης. Η κρίση είναι σταθερά εδώ όπως ακριβώς η μαζική φτώχεια μοιάζει με ζοφερή βεβαιότητα για το μέλλον. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να εκπλήσσει το ότι η προωθητική ώθηση της δόσης μοιάζει να έχει εξαντλήσει τη δυναμική της και το αρχίζουν εκ νέου οι τριγμοί στο κυβερνητικό σχήμα.
5. Η καταστολή εξελίσσεται σε βασικό πυλώνα της κυβερνητικής πολιτικής. Η ειδοποιός διαφορά της χρήσης της καταστολής σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν είναι ότι δεν αποτελεί αναγκαίο μέσο επιβολής της κυβερνητικής πολιτικής τις στιγμές που δεν εξασφαλίζεται η κοινωνική συναίνεση, αλλά τείνει να υποκαταστήσει τη συναίνεση ως βασικό μέσο εμπέδωσης της κυριαρχίας. Η πρωτοφανής εξάπλωση της φτώχειας παράγει σε εξίσου πρωτοφανή κλίμακα κοινωνική αμφισβήτηση “των από πάνω”, πολιτικό ριζοσπαστισμό καθώς και εκτεταμένες παραβατικές συμπεριφορές. Επομένως, η συναίνεση δεν μπορεί να εξασφαλιστεί. Κι εκεί που η πειθώ (ή έστω ο πειθαναγκασμός) δεν μπορεί να λειτουργήσει, μπαίνει στο προσκήνιο ο φόβος. Γι’ αυτό και η ολοένα και διευρυνόμενη προληπτική χρήση της καταστολής, γι’ αυτό και η δυσανάλογα οξυμένη χρήση κρατικής βίας σε σχέση με το πραγματικό διωκτικό ενδιαφέρον διαφόρων υποθέσεων, γι’ αυτό και ο υστερικός εμφυλιοπολεμικός λόγος. Για να λειτουργήσει ο φόβος, πρέπει η απειλή της κρατικής καταστολής να είναι διαρκώς παρούσα και να έχει δώσει απτά δείγματα ότι είναι όντως πραγματική και όχι υποθετική.
6. Ο πειρασμός του ΣΥΡΙΖΑ. Είτε είναι κανείς υπέρ είτε εναντίον, η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί πλέον βασική παράμετρο της πολιτικής συγκυρίας, από τη σκοπιά της Αριστεράς και των κινημάτων. Μπροστά στην πραγματική πρόκληση του ξεπεράσματος του 30%, του να πείσει δηλαδή ανθρώπους πέρα από το χώρος της ευρείας κοινωνικής Αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε να μπαίνει στον πειρασμό του “στρογγυλέματος” των θέσεων του και της διαμόρφωσης ενός πιο μετριοπαθούς προφίλ για να θέλξει ακροατήρια του λεγόμενου μεσαίου χώρου. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε πάλι σε συγκεκριμένα γεγονότα (καταλήψεις, ταξίδια Τσίπρα, εκφωνήσεις για την οικονομική πολιτική) για τα οποία ήδη έχει γίνει μεγάλη συζήτηση. Το βέβαιο είναι ότι ένα ενδεχόμενο “μάζεμα” των αιχμών του ΣΥΡΙΖΑ θα τον οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στην ήττα αφού ούτε η βάση του (όπως φαίνεται από τις δημοσκοπήσεις) ούτε τα στελέχη του (όπως φάνηκε στην πρόσφατη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής) συναινούν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Θα το επαναλάβουμε: Στη συγκυρία της πιο άγριας καπιταλιστική κρίσης των τελευταίων δεκαετιών, δεν υπάρχει χώρος για τον οποίο συμβιβασμό. Η έξοδος από την κρίση απαιτεί ρήξεις και ανατροπές. Και αυτό το έχει καταλάβει το δυναμικό που στρατεύεται στην υπόθεση του ΣΥΡΙΖΑ.
7. Το γνωστό. Στους δρόμους θα συναντήσουμε την ελπίδα.