Καλοκαιριάτικες σκέψεις...

Περδίκκας Παπακώστας, απο την Αυγη...

Ο Μεσαίωνας, χωρίς βιομηχανικό πολιτισμό, ενδιαφερόταν για την πρωταρχική εκμετάλλευση της φύσης, για τις τεχνικές απόκτησης γνώσης, που να αφορά τη γεωργία, την κτηνοτροφία, το ψάρεμα, την εξόρυξη. Οι τεχνικές κατεργασίας των υλικών, με μηχανικές, χημικές ή με μεθόδους φωτιάς, είναι πρωτόγονες.
Στην Αναγέννηση δημιουργήθηκε κάποια άνθηση της τεχνικής. Από τα μέσα του 19ου αιώνα είναι η επιστήμη που έχει μεγάλη ανάπτυξη. Η επιστημονική επανάσταση στις αρχές του 20ού αιώνα φέρνει την επιστήμη να κυριαρχεί επί της τεχνικής, έτσι που φτάνουμε στις μέρες μας να ζούμε και να νιώθουμε την κυριαρχία της επιστήμης σαν λύτρωση (καταπολέμηση ασθενειών, τροφή για περισσότερους ανθρώπους...) και σαν εφιάλτη (γερμανικά κρεματόρια, βόμβα στη Χιροσίμα...), σχεδόν σε όλες τις καθημερινές πράξεις μας.
Ο συνδυασμός τεχνικής ανάπτυξης και οργανωτικής προόδου, που προηγήθηκε της βιομηχανικής επανάστασης, έβαλε τη βάση της απόλυτης κυριαρχίας της επιστήμης επί της βιομηχανικής παραγωγής έτσι που να μπορούμε να μιλάμε σήμερα για επιστημονική επανάσταση στη βιομηχανία, τόσο για τον τρόπο παραγωγής όσο και για τη δημιουργία καινούργιων υλικών, που σχεδόν κάθε μέρα, από τον 20ο αιώνα, γεμίζουν τη ζωή μας.
Χωρίς δισταγμό μπορούμε να πούμε ότι τα ανώτατα τεχνικά επίπεδα αποτελούν σύνολο με την επιστήμη, δεν ξεχωρίζουν απ' αυτήν, ταυτίζονται. Δεν μπορώ να φανταστώ επιστήμη χωρίς υψηλή τεχνική, ούτε υψηλή τεχνική χωρίς ενσωματωμένη επιστήμη. Ξεχωρίζουν στη φιλοσοφία τους. Η επιστήμη αναζητά την αλήθεια, η τεχνική επιζητεί την ορθή εφαρμογή της επιστήμης για καλύτερη και με λιγότερο κόπο παραγωγή αγαθών. Άλλο βέβαια αν η επιστήμη καθοδηγείται και προσανατολίζεται στην αναζήτηση νέων προϊόντων που θα εξουδετερώσουν την πτώση του ποσοστού κέρδους των αστών και η τεχνική στην αύξηση της «παραγωγικότητας», δηλαδή πάλι στη καλύτερη, και αποδοτικότερη αξιοποίηση του κεφαλαίου, και όχι, παρά μόνο συμπτωματικά, στην ελάφρυνση του ανθρώπινου κόπου.

Σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους, ουσιαστικό ρόλο παίζουν:
1. Η επιστημονική έρευνα. 2. Η ενέργεια. 3. Η επίδραση στο περιβάλλον. 4. Η μεταφορά υλικών. 5. Ο αυτοματισμός. 6. Η ρομποτική. 7. Η ακρίβεια των μετρήσεων.
Η Εύα Σικελιανού γράφει το 1933 ότι «στην ανάπτυξη της βιομηχανίας, όπως παρουσιάζεται στις μεγάλες χώρες, η Ελλάδα έπρεπε κυρίως ν' αναπτύξει, ως αντίβαρο, κοινωνικό και οικονομικό, τη βιοτεχνία». Το δικαιολογεί ως εξής: «...βλέπει κανείς έναν μεγάλο λαό, που χτίζει πόλεις από την μια άκρη της ηπείρου ώς την άλλη, να προσαρμόζεται σ' ένα σχέδιο τόσο αμετάβλητο όσο είναι και η αρχιτεκτονική της κυψέλης. Οι άνδρες και οι γυναίκες να ζουν στις πόλεις αυτές περιστοιχισμένοι από μάζα μηχανικών συσκευών, να βυθίζονται σε μια εύκολη τυποποίηση που δεν απαιτεί καμιά ατομική πρωτοβουλία και η προσωπική ευθύνη δεν έχει τίποτα το αξιόλογο να αναλάβει».
Οι λαοί όλου του πολιτισμένου κόσμου νιώθουν αυτή τη μορφή αλλοτρίωσης, οι Έλληνες, όμως, ανήσυχοι, ερευνητικοί και τεχνίτες, δεν θέλουν να την υφίστανται, δεν θέλουν να περιορίσουν την εργασία τους μόνο σε ορισμένες επαναλαμβανόμενες μηχανικές κινήσεις. Θέλουν να προσθέσουν στο προϊόν της δουλειάς τους κάτι από την προσωπικότητά τους. Καταλαβαίνουν ότι η διαίρεση της εργασίας προσβάλλει ευθέως την ανθρώπινη ουσία και αυτοί θέλουν να παραμείνουν άνθρωποι. Θα το κατορθώσουν αν αναπτύξουν άλλη μορφή εργασίας, όπου θα προσφέρουν και δημιουργική εργασία. Η βιοτεχνία και η μικρή βιομηχανία μπορούν να την προσφέρουν. Αυτό όμως απαιτεί άριστη γνώση του αντικειμένου με το οποίο θα δουλέψουν. Για τέλεια δουλειά δεν αρκεί μόνο το τσαγανό, το ταλέντο, χρειάζεται και δουλειά, κόπος. Ένα ινστιτούτο του κλάδου θα μπορεί να δώσει τη βάση μιας τέτοιας διεργασίας. Αυτός ο τρόπος δημιουργικής εργασίας παρουσιάζει πλεονεκτήματα για το ελληνικό ταμπεραμέντο και τη μενταλιτέ μας.
Φυσικά και δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις περιπτώσεις στην παραγωγή αυτός ο τρόπος. Μόνο σε επιλεγμένα προϊόντα, που ο χρόνος ξεπερνάει τη χρήση τους. Το ινστιτούτο θα παρακολουθεί τις εξελίξεις, θα προσαρμόζει την παραγωγή στις ανάγκες. Παραγωγή φαρμάκων, εργασία των μικροοργανισμών για παραγωγή υλικών, φίνα χημεία, ειδικές καλλιέργειες, είναι δουλειές που θα ταίριαζαν στο ελληνικό ταμπεραμέντο.
Η επιτυχία μιας τέτοιας προσπάθειας θα μπορούσε να δράσει καταλυτικά για την επιστροφή της δημιουργικότητας του εργαζομένου, υπόβαθρο για μια παγκόσμια μορφωτική επανάσταση, που θα γκρέμιζε όλα τα φονικά χρηματικά ρηγάτα που είναι θεμελιωμένα στην ψευτιά της ταξικής επιστήμης.
Η καινοτομία σήμερα εκφράζει την τεχνική, βιομηχανική εξέλιξη.
Η ύπαρξη της πατέντας, που τονίζει την ιδιοκτησία πάνω στην πνευματική εργασία, φρενάρει την καινοτομία, και πρέπει να την καταργήσουμε.
Ενώ το επίπεδο έρευνας είναι παρόμοιο, η Ε.Ε. βρίσκεται σε όλο και μεγαλύτερη απόσταση από τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τις καινοτομίες,. Ο λόγος είναι κυρίως η κουλτούρα. Οι φοιτητές στις ΗΠΑ ενδιαφέρονται για τις εφαρμογές των ερευνών τους, ενώ στην Ευρώπη σκέφτονται με όρους γνώσεων. Επιπλέον δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ πρότυπα νέων δημιουργών, ισχυρά μοντέλα με τα οποία ο νέος θέλει να ταυτοποιηθεί.
Είναι εντυπωσιακή η Silicon Valley: O Bill Gates ήταν 20 χρονών όταν έφτιαξε τη Microsoft. O Steve Jobs 21 όταν δημιούργησε την Apple. O Larry Page και ο Sergey Brin 25 όταν δημιούργησαν την Google.
Μικρότερο ρόλο παίζει και το καθεστώς της πατέντας που είναι πιο πολύπλοκο και πιο δαπανηρό στην Ευρώπη. Στο πλείστο των βιομηχανικών τομέων χρειάζονται χιλιάδες πατέντες για να προστατεύσουν μια εμπορευματοποιημένη καινοτομία. Η πολύ δαπανηρή διατήρηση του πορτοφολιού πατεντών χρησιμοποιεί χρήμα το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καλύτερα στην έρευνα και την καινοτομία. Άλλος ένας λόγος για να καταργηθούν. Στη Silicon Valley, όπου η περιέργεια είναι μοιρασμένη, είναι χαρακτηριστική η συνεργασία. Οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η ανταλλαγή ιδεών είναι αποδοτική και δεν φοβούνται να προβάλουν τις ιδέες τους.
Η Silicon Valley είναι η νέα Αθήνα. Όπως και η Ελλάδα, είναι μια κουλτούρα. Ό,τι προήλθε απ' αυτήν την περιοχή στα 50 χρόνια είναι φανταστικό. Οι αριθμητικές τεχνολογίες που βρήκαν έχουν αλλάξει τον τρόπο μας να πληροφορούμεθα, να καλλιεργούμεθα, να διασκεδάζουμε. Η καινοτομία είναι πιο ισχυρή στις μικρές ομάδες, π.χ. στις θυγατρικές. Ο χειρότερος εχθρός της καινοτομίας σε μια επιχείρηση είναι ο συντηρητισμός.
Ο Φορντ είχε πει σε έναν από τους εργάτες του ότι δεν τον έχουν για να σκέφτεται. Την έκρηξη δημιουργικότητας φοβόταν. Είχε τον ίδιο φόβο που έχουν οι λευκοί θεοί του Βορρά ότι οι μεσογειακοί λαοί μπορούν να τους ξεπεράσουν και να τους ανατρέψουν με τον διαφορετικό τρόπο ζωής τους. Βρίσκουν ευκαιρία τη δική τους οικονομική - οργανωτική κρίση και με όπλο τη διαφορετική, αλλά και πολύ πιο ισχυρή οικονομία τους, εμπλέκουν τους μεσογειακούς λαούς σ' αυτήν την κρίση, με σκοπό την εξουδετέρωση του άλλου, του πιο ανθρώπινου τρόπου ζωής που ευαγγελίζονται οι μεσογειακοί, και φυσικά και οι Έλληνες. Δεν έχουν κερδίσει ακόμη. Έχουμε πολλές ευκαιρίες μπροστά μας. Σε κάποια χρονική στιγμή τούς περιμένει και πάλι το Στάλινγκραντ.
Ο ρόλος του εργάτη στη βιομηχανική παραγωγή έχασε τελείως το δημιουργικό μέρος του, περιορίζεται σε παρακολούθηση και καταγραφή των διαφόρων οργάνων, στην καλύτερη περίπτωση, ή εκτελώντας μόνο, σε όλη τη διάρκεια της εργασίας, μια συγκεκριμένη κίνηση όπως τόσο καλά παρουσίασε ο Σαρλό. Η «ουδέτερη» επιστήμη, που έχει καταστεί η κυρίαρχη προωθητική δύναμη, ρυθμίζει τα υπόλοιπα.
Η προσπάθεια να κρατηθεί η επαναστατική θεωρία που στηρίζεται στους εργάτες οδήγησε στο να διευρυνθεί η έννοια του προλετάριου. Προστέθηκαν οι επιστήμονες, που μη έχοντας δικά τους μέσα παραγωγής διεύρυναν την έννοια προλετάριος. Δεν συγχωνεύτηκαν με τους εργάτες. Ο Γκράμσι έκανε μία ακόμη θεωρητική προσπάθεια. Λανσάρισε το επαναστατικό μέτωπο, όπου δεν θα βρισκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο, εργάτες, υπάλληλοι, γεωργοί, διανοούμενοι, αλλά θα συγχωνευτούμε και θα αποτελέσουμε ένα ομοιογενές ανατρεπτικό σύνολο που θα καταργήσει τους αστούς.

Οι εργαζόμενοι, η κύρια δύναμη!

Ζητούσαμε να αλλάξουμε τον κόσμο! Νομίζαμε ότι θα γίνει από το προλεταριάτο, που δεν θα ανεχτεί πια την εκμετάλλευση. Είδαμε, όσοι το είδαμε, ότι το προλεταριάτο του 19ου δεν μπόρεσε να ανατρέψει το αστικό καθεστώς. Η βίαιη ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος τον 20ό αιώνα δεν μπόρεσε να δώσει την εξουσία στους εργάτες, στα σοβιέτ. Ένα μόνο που λειτούργησε, το Ανώτατο Σοβιέτ, έστω κι αν δούλευε άψογα, δεν θα μπορούσε να φέρει την Άνοιξη. Οι εργάτες, ούτε μπορούσαν ούτε και προσπάθησαν να πάρουν την εξουσία. Χρειάζονταν στήριγμα, συμμαχίες. Στην περίπτωση της δικτατορίας του προλεταριάτου χρειάζονταν συμμάχους, τους διανοούμενους, τους επιστήμονες, όχι μόνο τα παιδιά του κομματικού σωλήνα. Γιατί, έτσι, η γνώση της παραγωγής, που ήταν προνόμιο του εργάτη, του τεχνίτη, πέρασε μέσω της επιστήμης σε μια τεχνοκρατία, στην υπηρεσία των αστών.
Αντί για δικτατορία του προλεταριάτου, έχουμε ένα καθεστώς δικτατορίας μιας γραφειοκρατικής τεχνοκρατίας επί του προλεταριάτου. Το καθεστώς αυτό έβγαλε τις χώρες της ΕΣΣΔ από την αγραμματοσύνη και την πείνα, ανέπτυξε την ιατρική περίθαλψη, χτύπησε τον ρωσικό ρατσισμό, βοήθησε τα διεκδικητικά κινήματα σε όλο τον κόσμο. Δημιούργησε όμως καινούργια τάξη, τους γραφειοκράτες, και τελικά εκφυλίστηκε.
Αυτό θέλουμε να αποφύγουμε. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με τη δομή και τη λειτουργία του, είναι σε θέση να τα καταφέρει. Το μπλοκ της Αριστεράς που επαγγέλλεται, μπορεί να ανατρέψει τη σημερινή κατάσταση, να μετατρέψει την κρίση σε προοδευτική αλλαγή. Με αξιοποίηση των αποφάσεων του Συνεδρίου, με τσιμεντάρισμα του ανατρεπτικού μας μπλοκ και με επεξεργασμένο το εκλογικό μας πρόγραμμα, θα κερδίσουμε στις εκλογές. Αφού, με επιλογή προϊόντων και τρόπων παραγωγής, πάντοτε στη βάση μιας προχωρημένης επιστήμης, φτιάξουμε μια μηχανή που θα μας οδηγεί σε ανάπτυξη, θα προχωρήσουμε στο καλύτερο κόσμο, τον κόσμο μας.
Είμαι συνταξιούχος 78 ετών και έχω το δικαίωμα του μεσημεριανού ύπνου. Στον ύπνο αυτόν ονειρεύτηκα, κάπως έτσι, διαφορετική, την αλλαγή.
«Δεν θα έχει καμιά σχέση με τα άκαμπτα και μεγαλοπρεπή τελετουργικά του αστικού καθεστώτος. Θα μοιάζει με την Κομμούνα του Παρισιού. Θα είναι λαϊκή, θα είναι αυθάδης. Θα είναι πιπεράτη σαν ένα ευτυχισμένο χαμόγελο. Δεν θα έχει γραβάτα και βαμμένα μαλλιά. Θα είναι ένας κόκκινος κοχλασμός.
Ω, τι μεγάλη μέθη!
Και πόσο ορμητική είναι η Ιστορία που οδηγεί τους πολίτες προς νέους ήλιους, τη στιγμή που πήγαιναν να αποκοιμηθούν από απελπισία» (Η ΚΡΑΥΓΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ)

* Ο Περδίκκας Παπακώστας είναι συνταξιούχος χημικός, μέλος του ΣΥΡΙΖΑ
(Πριν από το Συνέδριο λειτουργούσα ως "ατομική")