Πετρος Σταυρου, απο το Red NoteBook...
Το περιοδικό Forbes θέλει να κλείσει και αυτό με μια χριστουγεννιάτικη ιστορία «ελπίδας» για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα το έτος 2014. Το πρόσφατο editorial του μέσα από τη γενίκευση των γνωστών σχημάτων-κατηγοριών του κεϋνσιανού κρατισμού και του κομμουνιστικού-σοβιετοποιημένου παραγωγικού συστήματος που χρησιμοποιούν οι νεοφιλελευθεροι απανταχού της γης, θέλει να μας υποδείξει τον πραγματικό υπαίτιο όλων των δεινών που γνώρισε ο δυτικός κόσμος τον 19ο και 20ο αιώνα.
Η αλόγιστη σπατάλη του κράτους, η πεποίθηση ότι η ποσότητα του χρήματος μπορεί να αυξηθεί κατά το δοκούν, οδήγησε σε μια αίσθηση παντοδυναμίας τους δημόσιους φορείς πολιτικής, ακόμα, θα μπορούσε να πει κανείς, οδήγησε και στους δύο παγκόσμιους πολέμους καθώς και στην επικράτηση των αυταρχικών καθεστώτων φασιστικού, κομμουνιστικού και ναζιστικού τύπου. Από την κριτική του Forbes δεν γλυτώνει ούτε η Fed με τις πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης που ακολουθεί εδώ και λίγα χρόνια. Και δω, στο σημείο αυτό, βρίσκεται η χριστουγεννιάτικη ευχή του περιοδικού: το νέο έτος να βρει την Fed στα «καλά της», για να διορθώσει τη στρεβλή αντίληψη των προηγούμενων χρόνων, και με τις εντελώς αντίθετες πολιτικές (το γνωστό tapering), να περιορίσει την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά.
To Forbes ισχυρίζεται πως ο «κανόνας του χρυσού» που ίσχυε τον 19ο και 20ο αιώνα δημιούργησε την αγγλική Αυτοκρατορία και την αμερικάνικη καπιταλιστική υπερδύναμη. Αν δεν υπήρχε ο «κανόνας του χρυσού», σαν ένας φυσικός νόμος που δεν επέτρεπε την αλόγιστη αύξηση της ποσότητας χρήματος, δεν θα αναπτύσσονταν το επιχειρηματικό πνεύμα που αποτελεί τον αντίποδα της κρατικής ασυδοσίας και που είναι η πραγματική δημιουργός αιτία της οικονομικής ευημερίας και της κοινωνικής ευρωστίας. Όμως, τόσο με τη φορολογία που αποσπά χρήμα από τον ιδιωτικό τομέα, όσο και με όχημα την πολιτική της Fed, η γραφειοκρατία καταδυναστεύει τις «υγιείς» δυνάμεις της οικονομίας και την ελευθερία των πολιτών. Είθε, λοιπόν, το νέο έτος να είναι το έτος της απελευθέρωσης της οικονομίας και της κοινωνίας από την «καταπίεση» των γραφειοκρατικών δομών της «μεγάλης κυβέρνησης» και των παράλογων πολιτικών της Fed.
Όλα αυτά που λέει το πρόσφατο editorial του περιοδικού, αν θέλουμε να είμαστε διεισδυτικοί, ανήκουν στο χώρο της «Αλήθειας», γιατί το Forbes μιλάει ως ιερέας μιας θρησκείας. Ο καπιταλισμός δεν οφείλει την ύπαρξη του στην καλβινιστική ηθική των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Είναι ο ίδιος η καλβινιστική ηθική και διαδίδει το ενοχοποιητικό του δίδαγμα στις κοινωνίες. Γι΄ αυτό και οι σοσιαλιστικές αντίπαλες δυνάμεις, αν θέλουν να είναι αποτελεσματικές, θα πρέπει να αναπτυχθούν ως ένα κίνημα ανεξιθρησκίας με καθημερινές πρακτικές. Δεν αρκεί μόνο η «συμβολική» εναντίωση στον καπιταλισμό (αριστερισμός). Χρειάζεται και η καθημερινή πρακτική αντιμετώπισης των υλικών δυνάμεων μιας θρησκείας.
Αλλά ας επιστρέψουμε στην ευχή του Forbes, που είναι «...ο θείος Σαμ να πάψει να είναι το γραφειοκρατικό τέρας που έγινε με την πάροδο των χρόνων και να επιστρέψει στις αμόλυντες αξίες της καπιταλιστικής θρησκείας...». Ο «Μαμμωνάς», που είναι το χρήμα, δεν θα πρέπει να «τυπώνεται» ασύστολα, διότι οδηγεί τους πολίτες στον «ηθικό κίνδυνο», σε μια αίσθηση παντοδυναμίας σε σχέση με την ικανοποίηση των όποιων αναγκών. Στη ρητορική του αυτή, το Forbes, προσπερνάει κάτι πολύ βασικό: ότι υπάρχουν δύο «καθεστώτα» χρήματος.
Το πρώτο καθεστώς χρήματος ταυτίζεται με τον «ηγεμόνα», τον ανώτερο θεσμό οργάνωσης μιας κοινωνίας. Είναι το χρήμα που «τυπώνεται» από το νομισματοκοπείο, που παράγεται από την κεντρική τράπεζα και χρειάζεται τη γενική ισχύ του κράτους για να γίνει αποδεκτό ως το επίσημο χρήμα. Πρόκειται για το χρήμα που κατάγεται από το χρήμα-εμπόρευμα, το χρήμα που ήταν κάποτε, ταυτόχρονα, και κάποιο εμπόρευμα (χρυσός ή άλλο μέταλλο) και που πάνω του τυπωνόταν το «πρόσωπο» του ηγεμόνα.
Υπάρχει όμως και το δεύτερο καθεστώς χρήματος. Πρόκειται για το χρήμα που δημιουργείται όταν δημιουργείται κάποιο χρέος. Είναι το πιστωτικό χρήμα, το χρήμα που γεννιέται ενδογενώς από τη λειτουργία της πίστωσης. Αυτό το χρήμα δεν κατάγεται από κάποιο εμπόρευμα, αλλά από την «υποχρέωση» κάποιου προς κάποιον.
Όταν λοιπόν το Forbes εύχεται από του χρόνου να αλλάξει η πολιτική της Fed και να αντιστρέψει την ποσοτική χαλάρωση, αναφέρεται στο πρώτο καθεστώς του χρήματος, στο χρήμα-εμπόρευμα, του οποίου η ποσότητα πρέπει να περιοριστεί. Όμως η θρησκευτική θεωρία του Forbes δεν μας εξηγεί δύο πράγματα:
Πρώτον, αν οι κρατικοί θεσμοί έχουν το μοναδικό προνόμιο να «τυπώνουν» χρήμα, τότε γιατί υπάρχει η «επαίσχυντη» για τα ιδιωτικά συμφέροντα φορολογία;
Δεύτερον, αν το θέμα μας είναι η ποσότητα του χρήματος, και αν αυτή η ποσότητα αυξάνεται με το «τύπωμα» νέου χρήματος από τους δημόσιους θεσμούς, τότε γιατί κανείς νεοφιλελεύθερος δεν ασχολείται με την αύξηση της ποσότητας χρήματος που προέρχεται από το δεύτερο καθεστώς, των ιδιωτικών θεσμών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων;
Τελικά ποιο χρήμα κυκλοφορεί σε μεγαλύτερη ποσότητα; Το χρήμα-εμπόρευμα, που στηρίζεται εξωγενώς στις αποφάσεις των γραφειοκρατών, ή το χρήμα που γεννάται ενδογενώς από το ιδιωτικό πιστωτικό σύστημα;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν θα είναι εύκολες για τη λογική του Forbes, γι΄ αυτό και το επιτελείο του δεν θα περάσει χαρούμενα Χριστούγεννα αν επιχειρήσει σοβαρά να τα απαντήσει, και κυρίως, να υποστεί τις συνέπειες των απαντήσεων. Από τις εξελίξεις σε αυτά τα τρία πεδία –φορολογία, χρήμα-εμπόρευμα και πιστωτικό χρήμα– θα εξαρτηθεί το μέλλον των μεγάλων θεσμών του καπιταλισμού, η μετεξέλιξή τους, η πειστικότητα των απαντήσεων της αριστεράς και η δέσμευση των ριζοσπαστικών πολιτικών ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι όντως καλύτερα για τον κόσμο της εργασίας.
Η αλόγιστη σπατάλη του κράτους, η πεποίθηση ότι η ποσότητα του χρήματος μπορεί να αυξηθεί κατά το δοκούν, οδήγησε σε μια αίσθηση παντοδυναμίας τους δημόσιους φορείς πολιτικής, ακόμα, θα μπορούσε να πει κανείς, οδήγησε και στους δύο παγκόσμιους πολέμους καθώς και στην επικράτηση των αυταρχικών καθεστώτων φασιστικού, κομμουνιστικού και ναζιστικού τύπου. Από την κριτική του Forbes δεν γλυτώνει ούτε η Fed με τις πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης που ακολουθεί εδώ και λίγα χρόνια. Και δω, στο σημείο αυτό, βρίσκεται η χριστουγεννιάτικη ευχή του περιοδικού: το νέο έτος να βρει την Fed στα «καλά της», για να διορθώσει τη στρεβλή αντίληψη των προηγούμενων χρόνων, και με τις εντελώς αντίθετες πολιτικές (το γνωστό tapering), να περιορίσει την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά.
To Forbes ισχυρίζεται πως ο «κανόνας του χρυσού» που ίσχυε τον 19ο και 20ο αιώνα δημιούργησε την αγγλική Αυτοκρατορία και την αμερικάνικη καπιταλιστική υπερδύναμη. Αν δεν υπήρχε ο «κανόνας του χρυσού», σαν ένας φυσικός νόμος που δεν επέτρεπε την αλόγιστη αύξηση της ποσότητας χρήματος, δεν θα αναπτύσσονταν το επιχειρηματικό πνεύμα που αποτελεί τον αντίποδα της κρατικής ασυδοσίας και που είναι η πραγματική δημιουργός αιτία της οικονομικής ευημερίας και της κοινωνικής ευρωστίας. Όμως, τόσο με τη φορολογία που αποσπά χρήμα από τον ιδιωτικό τομέα, όσο και με όχημα την πολιτική της Fed, η γραφειοκρατία καταδυναστεύει τις «υγιείς» δυνάμεις της οικονομίας και την ελευθερία των πολιτών. Είθε, λοιπόν, το νέο έτος να είναι το έτος της απελευθέρωσης της οικονομίας και της κοινωνίας από την «καταπίεση» των γραφειοκρατικών δομών της «μεγάλης κυβέρνησης» και των παράλογων πολιτικών της Fed.
Όλα αυτά που λέει το πρόσφατο editorial του περιοδικού, αν θέλουμε να είμαστε διεισδυτικοί, ανήκουν στο χώρο της «Αλήθειας», γιατί το Forbes μιλάει ως ιερέας μιας θρησκείας. Ο καπιταλισμός δεν οφείλει την ύπαρξη του στην καλβινιστική ηθική των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Είναι ο ίδιος η καλβινιστική ηθική και διαδίδει το ενοχοποιητικό του δίδαγμα στις κοινωνίες. Γι΄ αυτό και οι σοσιαλιστικές αντίπαλες δυνάμεις, αν θέλουν να είναι αποτελεσματικές, θα πρέπει να αναπτυχθούν ως ένα κίνημα ανεξιθρησκίας με καθημερινές πρακτικές. Δεν αρκεί μόνο η «συμβολική» εναντίωση στον καπιταλισμό (αριστερισμός). Χρειάζεται και η καθημερινή πρακτική αντιμετώπισης των υλικών δυνάμεων μιας θρησκείας.
Αλλά ας επιστρέψουμε στην ευχή του Forbes, που είναι «...ο θείος Σαμ να πάψει να είναι το γραφειοκρατικό τέρας που έγινε με την πάροδο των χρόνων και να επιστρέψει στις αμόλυντες αξίες της καπιταλιστικής θρησκείας...». Ο «Μαμμωνάς», που είναι το χρήμα, δεν θα πρέπει να «τυπώνεται» ασύστολα, διότι οδηγεί τους πολίτες στον «ηθικό κίνδυνο», σε μια αίσθηση παντοδυναμίας σε σχέση με την ικανοποίηση των όποιων αναγκών. Στη ρητορική του αυτή, το Forbes, προσπερνάει κάτι πολύ βασικό: ότι υπάρχουν δύο «καθεστώτα» χρήματος.
Το πρώτο καθεστώς χρήματος ταυτίζεται με τον «ηγεμόνα», τον ανώτερο θεσμό οργάνωσης μιας κοινωνίας. Είναι το χρήμα που «τυπώνεται» από το νομισματοκοπείο, που παράγεται από την κεντρική τράπεζα και χρειάζεται τη γενική ισχύ του κράτους για να γίνει αποδεκτό ως το επίσημο χρήμα. Πρόκειται για το χρήμα που κατάγεται από το χρήμα-εμπόρευμα, το χρήμα που ήταν κάποτε, ταυτόχρονα, και κάποιο εμπόρευμα (χρυσός ή άλλο μέταλλο) και που πάνω του τυπωνόταν το «πρόσωπο» του ηγεμόνα.
Υπάρχει όμως και το δεύτερο καθεστώς χρήματος. Πρόκειται για το χρήμα που δημιουργείται όταν δημιουργείται κάποιο χρέος. Είναι το πιστωτικό χρήμα, το χρήμα που γεννιέται ενδογενώς από τη λειτουργία της πίστωσης. Αυτό το χρήμα δεν κατάγεται από κάποιο εμπόρευμα, αλλά από την «υποχρέωση» κάποιου προς κάποιον.
Όταν λοιπόν το Forbes εύχεται από του χρόνου να αλλάξει η πολιτική της Fed και να αντιστρέψει την ποσοτική χαλάρωση, αναφέρεται στο πρώτο καθεστώς του χρήματος, στο χρήμα-εμπόρευμα, του οποίου η ποσότητα πρέπει να περιοριστεί. Όμως η θρησκευτική θεωρία του Forbes δεν μας εξηγεί δύο πράγματα:
Πρώτον, αν οι κρατικοί θεσμοί έχουν το μοναδικό προνόμιο να «τυπώνουν» χρήμα, τότε γιατί υπάρχει η «επαίσχυντη» για τα ιδιωτικά συμφέροντα φορολογία;
Δεύτερον, αν το θέμα μας είναι η ποσότητα του χρήματος, και αν αυτή η ποσότητα αυξάνεται με το «τύπωμα» νέου χρήματος από τους δημόσιους θεσμούς, τότε γιατί κανείς νεοφιλελεύθερος δεν ασχολείται με την αύξηση της ποσότητας χρήματος που προέρχεται από το δεύτερο καθεστώς, των ιδιωτικών θεσμών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων;
Τελικά ποιο χρήμα κυκλοφορεί σε μεγαλύτερη ποσότητα; Το χρήμα-εμπόρευμα, που στηρίζεται εξωγενώς στις αποφάσεις των γραφειοκρατών, ή το χρήμα που γεννάται ενδογενώς από το ιδιωτικό πιστωτικό σύστημα;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν θα είναι εύκολες για τη λογική του Forbes, γι΄ αυτό και το επιτελείο του δεν θα περάσει χαρούμενα Χριστούγεννα αν επιχειρήσει σοβαρά να τα απαντήσει, και κυρίως, να υποστεί τις συνέπειες των απαντήσεων. Από τις εξελίξεις σε αυτά τα τρία πεδία –φορολογία, χρήμα-εμπόρευμα και πιστωτικό χρήμα– θα εξαρτηθεί το μέλλον των μεγάλων θεσμών του καπιταλισμού, η μετεξέλιξή τους, η πειστικότητα των απαντήσεων της αριστεράς και η δέσμευση των ριζοσπαστικών πολιτικών ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι όντως καλύτερα για τον κόσμο της εργασίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου