Το μήνυμα του Στιούαρτ Χολ...

του Ταρίκ Αλί  μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου, απο τα Ενθεματα...
«Αυτό που πραγματικά καθορίζει τις ζωές μας είναι ο τρόπος που η συμπάθειά μας ρέει και αναδιπλώνεται». Τούτη η εισαγωγική φράση της κριτικής που έγραψε ο Στιούαρτ Χολ το 1960 για τον Εραστή της Λαίδης Τσάτερλυ ανήκει στον Ντ. Χ. Λώρενς. Ο κριτικός την ξέθαψε από τα βάθη του μυθιστορήματος. Και θα μπορούσε άνετα να σταθεί ως επιτάφιος για τον ίδιο τον Στιούαρτ. Οι συμπάθειες και οι αντιπάθειες που είχε έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτικής του συγκρότηση.

Στιούαρτ Χολ (1932-2014)

Ήταν, πάνω και πριν απ’ όλα, ένα πολιτικό πρόσωπο. Η πολιτική είχε μεγάλη σημασία για εκείνον κι ήταν αυτή που του επέτρεψε να αναπτύξει τις πραγματικά μαγευτικές ρητορικές του ικανότητες.

Ήταν «παιδί» του 1956. Η δίδυμη κρίση που ξέσπασε εκείνη τη χρονιά (η αγγλο-γαλλο-ισραηλινή εισβολή στην Αίγυπτο και η σοβιετική επέμβαση την Ουγγαρία) δημιούργησε ένα κύμα αμφισβήτησης που σάρωσε την Ευρώπη. Στη Βρετανία, οδήγησε στην ανάδυση του πρώτου κύματος της Νέας Αριστεράς, που εκφράστηκε με περιοδικά (όπως το New Left Review), τη δημιουργία των Λεσχών της Νέας Αριστεράς σε όλη τη χώρα, καθώς και στην Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό. Εκτός από τον Στιούαρτ, ο Ε.Π. Τόμσον, ο Ραλφ Μίλιμπαντ, ο Ρέιμοντ Ουίλιαμς, η Ντόρις Λέσινγκ και πολλοί άλλοι έπαιξαν τους δικούς τους ρόλους. Όταν ο Στιούαρτ έγινε ο πρώτος αρχισυντάκτης του New Left Review, με μια έντονη παρεμβατική και ακτιβιστική προσέγγιση, το μήνυμά του ήταν ξεκάθαρο: Εάν επιθυμείτε την αλλαγή, σηκωθείτε από τους καναπέδες σας και προκαλέστε την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων — αλλά επίσης να σκέφτεστε, να επιχειρηματολογείτε, να συζητάτε ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να πάμε μπροστά. Αυτή παραμένει μια σπουδαία κληρονομιά.

Ο Χολ εντάχθηκε στο κέντρο σύγχρονων πολιτισμικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Μπέρμινχαμ υπό τον Ρίτσαρντ Χόγκαρτ, του οποίου το κέντρο ήταν το πνευματικό παιδί. Όταν ο Χόγκαρτ αποχώρησε, ο Χολ ριζοσπαστικοποίησε το εγχείρημα, λέγοντας μισοαστεία-μισοσοβαρά στους φίλους του ότι οι πολιτισμικές του σπουδές ήταν πολιτική με άλλα μέσα. Το κέντρο είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του επεκτείνοντας τα εργαλεία της λογοτεχνικής κριτικής στη μαζική κουλτούρα. Η πιο φιλόδοξη προσπάθεια του Χολ είχε να κάνει με την ανάπτυξη μιας θεωρίας για την ανάλυση της λαϊκής κουλτούρας. Αυτή η προσπάθεια είχε παγκόσμιο αντίκτυπο, αρχικά στον αγγλόφωνο κόσμο, αλλά αργότερα και έξω από αυτόν. Επίσης, τον κατέστησε μια φιγούρα που εμψύχωσε νεαρούς μαύρους καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές στη Βρετανία, από τους οποίους ο Άιζακ Τζούλιεν και ο Τζον Ακόμφρα είναι τα πλέον εξέχοντα παραδείγματα.  

H πολιτική της κουλτούρας μπήκε σε δεύτερο πλάνο για λίγο, δίνοντας τη θέση της στην έμφαση στη νέα πολιτική πραγματικότητα που κωδικοποιήθηκε με τον όρο θατσερισμός. Ακολούθησε ένα σύνολο δυνατών αναλύσεων στις σελίδες του περιοδικού του Κομμουνιστικού Κόμματος, Marxism Today. Μαζί με τον Έρικ Χομπσμπάουμ και τον Μάρτιν Ζακς, ο Χολ ήταν κεντρική μορφή στις συζητήσεις εκείνες που προειδοποιούσαν την Αριστερά, τόσο εντός όσο και εκτός του κόμματος των Εργατικών, ότι ο θατσερισμός ήταν ένα νέο φαινόμενο, ένας «απολυταρχικός λαϊκισμός» που δεν ήταν δυνατόν να ηττηθεί με τις παραδοσιακές μεθόδους των Εργατικούς μεθόδους. Έπρεπε η κατανόηση να προηγηθεί της αντιμετώπισής του. Πολλοί από τους συνεργάτες του περιοδικού (όχι ο Χολ, ούτε ο Ζακς) διάβασαν το μήνυμα με τον δικό τους τρόπο και συμπέραναν πως η αντιμετώπιση του θατσερισμού δεν ήταν πλέον εφικτή. Έτσι, αυτομόλησαν μαζικά, πρώτα προς τον Νιλ Κίνοκ και μετά προς το Νέο Εργατικό Κόμμα, του οποίου οι ηγέτες επιχείρησαν να εμβαθύνουν στον θατσερισμό, εξολοθρεύοντας εν τω μεταξύ την παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία.

Ο Στιούαρτ παρέμεινε σφοδρός επικριτής του καθεστώτος Μπλερ και των διαδόχων του, και μάλιστα γινόταν όλο και πιο ευέξαπτος όσο περνούσαν τα χρόνια, επιδοκιμάζοντας με θέρμη τους διαδηλωτές κατά του πολέμου στο Ιράκ, αλλά και τους φοιτητές που κατέλαβαν τα πανεπιστήμια λίγο μετά τη νίκη του Ντέιβιντ Κάμερον. Ο Χολ υπογράμμιζε το ότι στις κινητοποιήσεις αυτές δεν συμμετείχαν νεολαίοι των Εργατικών, αναντίρρητο δείγμα ότι στο κόμμα είχε επέλθει η νεκρική ακαμψία.

Μέσα στην καταπιεστική ξηρασία της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και κουλτούρας, όπου τα ψέματα των υπερασπιστών της φοριούνται αρχικά σαν προστατευτικές μάσκες που τελικά ριζώνουν στα πρόσωπά τους, η φωνή και τα κείμενα του Χολ θα μας λείψουν πάρα πολύ. Σε αντίθεση με σχεδόν όλους τους συνοδοιπόρους του από το 1956 αλλά και αργότερα, δεν έγραψε κανένα βιβλίο. Πολλοί ρωτούσαν γιατί επικεντρώθηκε τόσο στη συγγραφή δοκιμίων. Ίσως διότι του άρεσε η προσωρινότητα της μικρής φόρμας. Ή ίσως η μαζοχιστική προσπάθεια σύνθεσης των απόψεων των σεχταριστών εικοσάρηδων που τον περιστοίχιζαν στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμινχαμ να τον εξαντλούσε υπερβολικά. Δεν έχω απάντηση στο ερώτημα, αλλά δεν έχει και τόση σημασία. Υπάρχουν πάρα πολλά να εξερευνήσει κανείς σε αυτά που άφησε πίσω του, και ειδικά στην άρνησή του να εξοβελιστεί η πολιτική από την καθημερινή μας σκέψη.

Τα κείμενα του Tariq Ali, που μεταφράζονται εδώ με περικοπές, δημοσιεύθηκε  στον «Guardian»,  στις 10.2.2014.