Το δικό μας fin de siècle...

Του Τάσου Τσακίρογλου, απο την Εφημεριδα των Συντακτων...

Γενικευμένο κλίμα παρακμής, εμπεδωμένο αίσθημα απελπισίας, σκοτεινός πεσιμισμός, φαινόμενα κοινωνικού εκφυλισμού, ατομικός κυνισμός, κατάθλιψη. Ολα τα συμπτώματα ενός κανονικού fin de siècle είναι εδώ. Οχι με την έννοια του «τέλους του αιώνα» (turn of the century στ’ αγγλικά), αλλά του τέλους μιας ολόκληρης εποχής και της έναρξης μιας νέας.

Η ελληνική κοινωνία εδώ και μια πενταετία βιώνει τη δική της αίσθηση décadence, αφού σταδιακά εκπίπτουν ή υποβαθμίζονται όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που την κατέτασσαν στα σύγχρονα κράτη: καθολική παιδεία, Εθνικό Σύστημα Υγείας, προνοιακά συστήματα, Κοινωνικό Συμβόλαιο, σχετικά αξιοπρεπές επίπεδο ζωής. Ηδη στις συζητήσεις που γίνονται στο εξωτερικό και μας αφορούν ακούγεται όλο και συχνότερα ο όρος «αποτυχημένο κράτος» (failed state), με την έννοια του κράτους το οποίο έχει αποτύχει σε ορισμένες από τις βασικές λειτουργίες, αρμοδιότητες και ευθύνες της εθνικής του κυριαρχίας. Βάσει της διεθνούς πρακτικής, «η κεντρική κυβέρνηση ενός τέτοιου κράτους είναι εξαιρετικά αδύναμη και μη αποτελεσματική. Πρακτικά, ασκεί ελάχιστο έλεγχο στην επικράτειά της, δεν είναι σε θέση να παράσχει αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες, η διαφθορά και η εγκληματικότητα έχουν εξαπλωθεί, η οικονομία καταρρέει, ενώ ο πληθυσμός αναγκάζεται σε μη ηθελημένη μετανάστευση». Παρ’ ότι η Ελλάδα δεν πληροί το σύνολο αυτών των προϋποθέσεων, όλοι αναγνωρίζουν πλευρές μιας τέτοιας κατάστασης στην καθημερινότητά τους.

Επιπλέον, η θεματολογία της πολιτικής κουλτούρας του fin de siècle έχει θεωρηθεί ιστορικά ότι επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τον φασισμό, καθώς εκπροσωπούσε μιαν εξέγερση «ενάντια στον υλισμό, στον ορθολογισμό, στην αστική κοινωνία και στη φιλελεύθερη δημοκρατία» (Wikipedia). Εάν μελετήσουμε τη σημερινή ρητορική και επιχειρηματολογία της Χρυσής Αυγής θα βρούμε εντυπωσιακές ομοιότητες, με πρώτο τον ισχυρισμό ότι το ναζιστικό κίνημα εκπροσωπεί μιαν «εξέγερση ενάντια στο διεφθαρμένο και σάπιο σύστημα εξουσίας». Ομως, η δική του «τελική λύση» αφορά την κατάργηση αυτού του συστήματος και την εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού κράτους, με την ταυτόχρονη «συγχώνευση» των μαζών με τον Ηγέτη.

Παρ’ ότι η αίσθηση της παρακμής και της έκπτωσης μεταδίδεται υπό μορφήν πνευματικής επιδημίας, η ελληνική κοινωνία δείχνει, επί του παρόντος, ότι διαθέτει αντισώματα και εξακολουθεί να παράγει αλληλεγγύη, αντίσταση, δημιουργικότητα και πολιτική βούληση. Καθημερινά γύρω μας αναδεικνύονται προσπάθειες ύφανσης ενός νέου ιστού στη θέση εκείνου που κατέστρεψε και καταστρέφει ο ιός του νεοφιλελευθερισμού.

Μαζί με το «τέλος του αιώνα», έστω και εάν αυτό έρχεται με καθυστέρηση στην αυγή ενός νέου αιώνα, βιώνουμε και το τέλος της αθωότητας. Μιας υποκριτικής αθωότητας που λειτούργησε ως άλλοθι στις πολιτικές συμπεριφορές που μας έφεραν έως εδώ. Τώρα πλέον όλοι γνωρίζουμε, όλοι καταλαβαίνουμε, όλοι βλέπουμε και όλοι καλούμαστε να επιλέξουμε.

Στη βεντάλια των δυνατοτήτων που ανοίγεται μπροστά μας περιλαμβάνονται από τη μια η ανάληψη της ευθύνης για το αύριο, η συμμετοχή με προσωπικό κόστος και το σμίλεμα της ατομικότητας και από την άλλη το τέλμα των μικροσυμβιβασμών, των μικροσυμφερόντων, της ανάθεσης και της αλλοτρίωσης. Η επιλογή είναι όλη δική μας!