Ο θρήνος ενός μαθηματικού...

απο την AlfaVita...

Χτες, σχεδόν τυχαία, ανακάλυψα στο διαδίκτυο ένα από τα πιο δυνατά κείμενα που διάβασα ποτέ για τα σχολικά μαθηματικά. Μεταφράζω την πρώτη από τις 25 σελίδες από το “θρήνο ενός μαθηματικού” (A mathematician’s lament) του Paul Lockhart.

Ένας μουσικός ξυπνά από έναν τρομερό εφιάλτη. Στο όνειρό του βρίσκεται σε μια κοινωνία όπου η μουσική εκπαίδευση έχει γίνει υποχρεωτική. “Βοηθάμε τους μαθητές μας να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί σε έναν όλο και περισσότερο γεμάτο από ήχους κόσμο”. Εκπαιδευτικοί, σχολικά συστήματα και το κράτος έχουν τεθεί επικεφαλής αυτού του ζωτικής σημασίας έργου. Ανατίθενται μελέτες, σχηματίζονται επιτροπές και αποφάσεις παίρνονται – όλα χωρίς τη συμμετοχή ή συμβουλή ούτε ενός επαγγελματία μουσικού ή συνθέτη.

Εφόσον είναι γνωστό ότι οι μουσικοί βάζουν κάτω τις ιδέες τους σε παρτιτούρες, αυτές οι περίεργες μαύρες τελείες και γραμμές πρέπει να αποτελούν τη “γλώσσα της μουσικής”. Είναι επιτακτική ανάγκη οι μαθητές να μάθουν άπταιστα τη γλώσσα αυτή, αν θέλουν να αποκτήσουν σε κάποιο βαθμό μουσική ικανότητα· πράγματι, θα ήταν γελοίο να περιμένουμε ένα παιδί να τραγουδήσει ένα τραγούδι ή να παίξει κάποιο όργανο χωρίς να έχει ισχυρά θεμέλια στη μουσική σημειογραφία και θεωρία. Το να παίζει και να ακούει κανείς μουσική, πόσο μάλλον να συνθέτει ένα πρωτότυπο κομμάτι, θεωρούνται πολύ προχωρημένα θέματα και γενικώς έχουν μετατεθεί για το πανεπιστήμιο, και πιο συχνά για το μεταπτυχιακό.

Όσον αφορά τα σχολεία βασικής και μέσης εκπαίδευσης, η αποστολή τους είναι να εκπαιδεύσουν τους μαθητές ώστε να χρησιμοποιούν αυτή τη γλώσσα – να παίζουν πέρα – δώθε με τα σύμβολά της, σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο σύνολο κανόνων: “Στην ώρα της μουσικής βγάζουμε τις κόλλες πενταγράμμου, ο δάσκαλος γράφει μερικές νότες στον πίνακα κι εμείς τις αντιγράφουμε ή τις μεταφέρουμε σε άλλο κλειδί. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι γράφουμε τα κλειδιά στην αρχή του πενταγράμμου σωστά, κι ο δάσκαλός μας επιμένει πολύ ότι πρέπει να μαυρίζουμε εντελώς τις νότες με αξία τετάρτου. Μια φορά είχαμε μια άσκηση με μια χρωματική κλίμακα και την έκανα σωστά, αλλά ο δάσκαλος δε μου έβαλε καλό βαθμό γιατί είχα βάλει τα στελέχη να δείχνουν προς τη λάθος μεριά.”

Με όλη τους τη σοφία, οι εκπαιδευτικοί σύντομα αντιλαμβάνονται ότι ακόμα και σε πολύ μικρά παιδιά μπορεί να παρέχεται τέτοιου είδους μουσική εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα, θεωρείται αρκετά επαίσχυντο αν το τριτάκι κάποιου δεν έχει απομνημονεύσει εξ ολοκλήρου τον κύκλο των πέμπτων. “Θα χρειαστεί να κάνω στο γιο μου ιδιαίτερα. Δεν κάθεται να διαβάσει μουσική με τίποτα. Λέει ότι είναι βαρετή. Κάθεται και χαζεύει έξω από το παράθυρο, ενώ ψιθυρίζει μελωδίες και φτιάχνει ανόητα τραγουδάκια.”

Στις μεγαλύτερες τάξεις η πίεση αυξάνεται. Εξάλλου οι μαθητές πρέπει να είναι έτοιμοι για τα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι μαθητές διδάσκονται Κλίμακες και Τρόπους, Μέτρο, Αρμονία και Αντίστιξη. “Είναι πολλά αυτά που πρέπει να μάθουν, όμως αργότερα στο πανεπιστήμιο όταν θα έχουν την ευκαιρία να τα ακούσουν αυτά τα πράγματα, θα εκτιμήσουν όλη τη σκληρή δουλειά που κατέβαλαν στο λύκειο”. Φυσικά, δεν είναι πολλοί οι φοιτητές που επικεντρώνονται στη μουσική, οπότε μόνο λίγοι θα καταφέρουν να ακούσουν τη μουσική που οι μαύρες τελείες αναπαριστούν.

Παρόλα αυτά είναι σημαντικό κάθε μέλος της κοινωνίας να μπορεί να αναγνωρίζει μια αλλαγή τονικότητας ή μια φούγκα, ασχέτως αν δεν τις ακούσουν ποτέ. “Να σου πω την αλήθεια, οι περισσότεροι μαθητές δεν είναι πολύ καλοί στη μουσική. Βαριούνται στην τάξη, οι δεξιότητές τους είναι περιορισμένες, και οι εργασίες τους μετά βίας διαβάζονται. Οι περισσότεροι από αυτούς δε δίνουν δεκάρα για το πόσο σημαντική είναι η μουσική στις μέρες μας· θέλουν απλά να πάρουν όσο το δυνατόν λιγότερα μαθήματα μουσικής και να ξεμπερδεύουν. Υποθέτω ότι απλά υπάρχουν άνθρωποι που το έχουν και άλλοι που δεν το ‘χουν. Είχα όμως μια μαθήτρια κάποτε, ήταν φοβερή! Τα φύλλα της ήταν άψογα. Κάθε νότα στη θέση της, τέλεια καλλιγραφία, διέσεις, υφέσεις, σκέτη ομορφιά. Θα γίνει φοβερή μουσικός μια μέρα.”

Καθώς ξυπνάει λουσμένος στον κρύο ιδρώτα, ο μουσικός αντιλαμβάνεται, όλος ευγνωμοσύνη, ότι ήταν ένα τρελό όνειρο. “Μα, φυσικά!” καθησυχάζει τον εαυτό του, “Καμιά κοινωνία δε θα μείωνε ποτέ μια τόσο όμορφη και ουσιαστική μορφή τέχνης σε κάτι τόσο ανόητο και ασήμαντο· κανένας πολιτισμός δε θα μπορούσε να φανεί τόσο σκληρός στα παιδιά του ώστε να τους στερήσει ένα τόσο φυσικό, ικανοποιητικό μέσο ανθρώπινης έκφρασης. Τι παραλογισμός!”

Εντωμεταξύ, στην άλλη μεριά της πόλης ένας ζωγράφος ξυπνά από ένα παρόμοιο εφιάλτη…

Πηγή: Μαθηματική Εκπαίδευση και Τεχνολογία