Ο Τσίπρας, η Ευρώπη και το 1821...

ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗ, απο την Ελευθεροτυπια...

Η υποψηφιότητα Τσίπρα για την προεδρία της Κομισιόν, η δειλή αναθάρρηση μέσω της στήριξης σε αυτήν της ευρωπαϊκής Αριστεράς και η απήχηση που φάνηκε να έχει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη γείτονα Ιταλία στάθηκαν αφορμή για μία πιο ηχηρή εξωτερίκευση της γενικής παρατήρησης περί αναγκαιότητας για αλλαγή νοοτροπίας στην προσέγγιση της κρίσης, καθώς και για επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο κινείται και φέρεται η ενοποιημένη Ευρώπη. 

Ο ομοϊδεάτης του Σόιμπλε την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο Αυστριακός υπουργός Εξωτερικών Κλέμενς φον Μέτερνιχ

Στην αρχή της χρεοκοπικής περιπέτειας, η Ελλάδα βρέθηκε κολλημένη στον τοίχο, ερίφιο στη στάνη με τις άσπιλες προβατίνες. Η προβληματική της κατάσταση αποδόθηκε σε στερεότυπες αντιλήψεις σχετικές με τα κουσούρια του ελληνικού χαρακτήρα. Πλήθος απομεινάρια από την εποχή Φαλμεράιερ, κατάλοιπα εθνικοσοσιαλιστικών φυλετικών θεωριών ανασύρθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν, βάλλοντας κατά της «απειθαρχίας» που μαστίζει το έθνος. Η τακτική της προπαγάνδας λειτούργησε σε όλο της το μεγαλείο και πέτυχε το επιθυμητό: την αυτοενοχοποίηση, το σκύψιμο της κεφαλής.

Με άρθρο του, που δημοσιεύθηκε πριν από καιρό στους «Times», ο ιστορικός Mark Mazower απάντησε στις κατηγορίες, θέτοντας το ζήτημα της παροιμιώδους ελληνικής αντιδραστικότητας σε άλλη βάση, μεταχειριζόμενος ως παραδείγματα την εμπειρία της Κατοχής, καθώς και εκείνη της Επανάστασης του 1821.

Κατά τον ίδιο, η νεότερη Ευρώπη οφείλει πολύ περισσότερα απ' όσα καταλογίζει στο ατίθασο πνεύμα των Ελλήνων. Εξαιτίας του, πρώτοι αυτοί αμφισβήτησαν τη ναζιστική κυριαρχία στη Γηραιά Ηπειρο και έδωσαν το σύνθημα για την ανατροπή, αναπτύσσοντας το αξιολογότερο αντιστασιακό κίνημα. Πάντοτε θα λογίζεται ως κομβικό σημείο στην εξέλιξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Μάχη της Κρήτης και η καθυστέρηση που προκάλεσε στους γερμανικούς σχεδιασμούς.

Πηγαίνοντας πιο πίσω, κατά τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, η Ευρώπη βίωνε μία περίοδο αβάσταχτης απολυταρχίας. Η αντιπαράθεση με την πνιγηρή καθεστηκυία τάξη θεωρούνταν και ήταν αδιανόητη. Το Συνέδριο της Βιέννης, που πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο του 1814 έως τον Ιούνιο του 1815, αποφάσισε τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού χάρτη σύμφωνα με τις επιθυμίες των βασιλικών οίκων των χωρών που υπερίσχυσαν στους ναπολεόντειους πολέμους.

Το φθινόπωρο του 1815, η συγκρότηση της περίφημης Ιεράς Συμμαχίας ήρθε να συμπληρώσει και να επισφραγίσει τη βούληση των μεγάλων κρατών να μην επιτρέψουν εθνικές ή άλλες (κοινωνικού τύπου) εξεγέρσεις να κλονίσουν τις διαμορφωθείσες ισορροπίες. Από τούδε και στο εξής, η Ευρώπη θα κυβερνιόταν απαλλαγμένη από ρυπογόνους φιλελευθερισμούς, προσηλωμένη σε συμφέροντα μοναρχών, διοικούντων με πυγμή ατσάλινη.

Ομως, η ζωή και η Ιστορία δεν καμώνονται μονάχα από υψηλές επιδιώξεις, μα και από ταπεινές ανάγκες. Τη νομοτελειακή συνθήκη ήρθε να υπενθυμίσει το «ελληνικό ζήτημα». Η Επανάσταση του 1821 συνάντησε την ομόθυμη αντίρρηση των Ευρωπαίων ηγεμόνων. Κυρίως επειδή τους αψήφησε, αμφισβητώντας την ορθότητα και τη λειτουργικότητα της πολιτικής τους. Ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας, βαθύτατα επηρεασμένος από το Διαφωτισμό, ξανάβαλε στο τραπέζι παραμέτρους, ιδέες και αξίες που ανανέωσαν, εμπλούτισαν τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό.

Παρά τις ελλείψεις, τις αδυναμίες και τα ολισθήματά του, πέτυχε να αναπτερώσει το ηθικό πολλών κινημάτων παρεμφερών αποχρώσεων, έφερε στην επιφάνεια θέματα που απασχολούσαν και σιγοψιθυρίζονταν, άνοιξε μονοπάτια για μεταβολές και ανατροπές.