Στα δικά μου μάτια, όπως -νομίζω- και των περισσότερων μαθητών του 1973, οι τότε φοιτητές και οι φοιτήτριες εξέφραζαν ένα είδος πολιτισμικού «αντάρτικου», ανέτρεπαν τη μικροαστική συνθήκη και τις συμβάσεις του καταπιεστικού σχολικού και περισχολικού περιβάλλοντος. Ανέτρεπαν το μικροαστό του προποτζίδικου, τη μικροαστή του κομμωτηρίου, τα ενδυματολογικά και συμπεριφορικά στερεότυπα της εποχής.
Ο χώρος των πανεπιστημίων συμπύκνωνε ένα ανοιχτό και ανεπιτήδευτο ερωτικό ήθος, καλλιεργούσε διαφορετικά διαβάσματα, μουσικές, πρόσωπα, κοσμοθέαση. Η επανάσταση του Πολυτεχνείου του 1973, δηλαδή, είχε ήδη συντελεστεί στη μέση νεολαιίστικη συνείδηση πρωτίστως ως πνευματική, εθιμική ανάγκη, τα δε γεγονότα αυτά καθαυτά μορφοποίησαν και πολιτικοποίησαν έξοχα τη συλλογική ανάγκη. Οι απολιτικοί και συντηρητικοί ήταν πολλοί μεν (όπως πάντα), αλλά δεν ηγεμόνευαν, δεν αποτελούσαν το υπόδειγμα. Η ματωμένη επέτειος του 1980 με τις δολοφονίες του Κουμή και της Κανελλοπούλου, με την πολλαπλή σύγκρουση με το τότε κράτος (και το πάντα ατιμώρητο παρακράτος), καθώς και με την εσωαριστερή πολιτική σύγκρουση στα πανεπιστήμια, έδειχνε ότι οι ηγεμονίες άλλαζαν. Τη μεταλλαγή την εξέφρασε το επερχόμενο ΠΑΣΟΚ. Η πορεία του 1981 για την επέτειο της εξέγερσης ήταν μια πληκτική, ολικά νόμιμη κυβερνητική διαδικασία. Σαν να θυμάμαι τον Κακλαμάνη και άλλους υπουργούς της πρώτης κυβέρνησης Παπανδρέου να είναι επικεφαλής. Η εξέγερση τουλάχιστον ως ρητορική θεσμοποιούνταν.
Στα επόμενα χρόνια τα πανεπιστήμια έκαναν ένα μεγάλο κύκλο διεύρυνσης γνωστικών αντικειμένων, διδασκόντων, φοιτητών, κτηριακών χώρων, θεωρησιακών πεδίων, πολιτικών εκφωνήσεων. Τα ΑΕΙ εμπλούτισαν τη συνθήκη πολιτισμού της χώρας με μορφωμένους πολίτες, με μια πολύπλευρη αν και αντιφατική κουλτούρα και συνέβαλαν στην οικονομική άνοδο αλλά και τη διαμόρφωση ενός σκληρού κομματικού τυπικού. Η χώρα πλούτισε, στεγάστηκε, κανονικοποιήθηκε, παραμυθιάστηκε.
Με την εξέγερση του 1973 τέθηκαν τα αιτήματα μόρφωσης, ανάπτυξης και δημοκρατίας (κανονικής, όχι κακέκτυπης όπως οι προδικτατορικές εκδοχές της), που κατέληξαν το 2013 σε αιτήματα συσσιτίου της Αρχιεπισκοπής και του δήμου. Το αίτημα της ανάπτυξης (ψωμί) κατέληξε στη σημερινή εργασιακή νέκρα και φτώχεια.
Το αίτημα της μόρφωσης (Παιδεία), ως νεοτερικής προϋπόθεσης, καταλήγει σε μια επιθετική ερείπωση της μορφωτικής διαδικασίας και μια αναχρονιστική ταξική αποδόμηση του πανεπιστημίου.
Το αίτημα της δημοκρατίας (ελευθερία) σήμερα καταλήγει στον κοινωνικό εκφασισμό και την έκλειψη στοιχειωδών δημοκρατικών και ρυθμιστικών κανόνων, αλλά και στην καθημερινή λογιστική υποδούλωση. Σαν να διαστράφηκε όλη η σύνοδος των νοημάτων που έκλεινε μέσα της η εξέγερση (ή που της ανέθεσαν οι μεταγενέστερες γενιές ή έστω σκηνοθέτησαν οι πολλοί αμέτοχοι μικροαστοί και πολιτικοί). Σαν να πέρασαν όλα μέσα από μια στρεβλωτική κακοποίηση.
Η Ανάπτυξη έγινε παρασιτικός παχυδερμισμός, η Μόρφωση έγινε παπανδρεϊκή (του Γιώργου) γραφειοκρατική επίφαση, η δημοκρατία κατέληξε γενική και ανενεργός επίκληση κάποιου νόμου, χωρίς δίκαιο στο εσωτερικό του που να τον θεμελιώνει και να τον εξορθολογίζει κοινωνικά. Σήμερα αναβιώνουν όλες οι συγκρούσεις και όλες οι νομιμότητες συγχρόνως. Οσο εντονότερη γίνεται η μέρα, το τώρα, η ζωή, όσο η καθημερινότητα σκοτεινιάζει και ξεραίνεται τόσο η μνήμη απομονώνεται, ξεκολλά, απομακρύνεται, απενεργοποιείται. Μια πτήση με διπλό χρόνο. Μπροστά και πίσω συγχρόνως. Σαν να διαμορφώνει δηλαδή ο τόπος, η κοινωνία μας, ένα διπλό σχιζοφρενικό χρόνο. Εχοντας υψωθεί με μια πολιτική ποιότητα (αυτή του Πολυτεχνείου '73) που διεμβόλισε και αιμοδότησε ανακόλουθα αλλά ισχυρά την ελληνική πραγματικότητα, σήμερα η κοινωνία καταρρέει και ξεχνάει και απελπίζεται. Σαν να έχει απολύσει τα πολιτικά κληροδοτήματα, σαν να μην μπορεί να εκλογικεύσει το οικονομικό θεσμικό και πολιτικό τανκ της περιόδου. Σαν να έχει ένα μέσα τανκ που την ακυρώνει, τη γερνάει.
Ξέρω. Ολοι (κι εγώ) ενοχοποιούν την πολιτική διαχείριση, την αναίδεια, την άχρηστη φύση του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Ολοι θεωρούν ότι το μέσα τανκ είναι το αποθηκευμένο ψεύδος που αποδόμησε την παραγωγή, την πολιτική, την ποιότητα. Το μέσα τανκ είναι η κρυμμένη μεγαλομανία ενός κούφιου και αντιευρωπαϊκού ευρωπαϊσμού, που εξαφάνισε ό,τι δημιουργούσε αυτός ο τόπος και το αντικατέστησε με ομοιώματα και μιμήσεις. Αλλά κι αυτή η ερμηνεία δεν είναι λύση για το μέσα ανασχετικό τανκ. Παρ' όλο που είμαι κριτικός με την καλομαθημένη γενιά του Πολυτεχνείου, παρ' όλο που προδίδει ένα είδος πολιτικής αδυναμίας η στροφή στο προγενέστερο, ξέρω ότι χρειαζόμαστε όσο ποτέ ένα Πολυτεχνείο 1973. Στην παραγωγή, στην πολιτική, στην Παιδεία, στις σχέσεις. Το κοίταγμα των πηγών θα σχεδιάσει το μέλλον και θα ξανασχεδιάσει τη χώρα και τη ζωή.
* Ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ dsevastakis@arch,ntua.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου