euromemo.eu ...
Ευρωπαίοι Οικονομολόγοι για την Εναλλακτική Οικονομική Πολιτική στην Ευρώπη
Υπόμνημα 2012
Περίληψη
Η κρίση της Ευρωπαϊκής Ενωσης επιδεινώνεται
Η κρίση της ευρωζώνης απειλεί το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι ευρωπαϊκές
Αρχές όμως, αντί να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης ισχύος των
χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που υποδαυλίζουν την κρίση, επιβάλλουν προγράμματα
λιτότητας στην Ελλάδα και σε άλλες περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης και ταυτόχρονα
προωθούν ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας κάτω από την εποπτεία
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για όλα τα κράτη μέλη,
υποσκάπτοντας έτσι και τη δημοκρατική νομιμοποίηση της Ε.Ε.
Η περιοριστική δημοσιονομική πολιτική έχει συμπιέσει τη ζήτηση στην Ευρώπη, ενώ οι
προβλέψεις για το 2012 αναφέρονται σε ουσιαστική στασιμότητα της παραγωγής, πράγμα
το οποίο θα καταστήσει δυσχερέστερη την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, ιδιαίτερα
για τις χώρες με υψηλό έλλειμμα. Η σύνοδος κορυφής της ευρωζώνης στις 26 Οκτωβρίου
2011 αποφάσισε την περικοπή του χρέους της Ελλάδας από κρατικά ομόλογα κατά 50%.
Ωστόσο, η πανικόβλητη πώληση ομολόγων εντατικοποιήθηκε, επηρεάζοντας μεγαλύτερες
χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.
Προγράμματα λιτότητας στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Λάτβια, Ρουμανία και
Ουγγαρία), καθώς και σε χώρες της ευρωζώνης (Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία), έχουν
οδηγήσει σε βαθιά ύφεση, ενώ οι δημοσιονομικές περικοπές συνοδεύονται επίσης από την
απαίτηση για εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και την απορύθμιση των εργασιακών
σχέσεων.
Οι χώρες της Νοτίου και Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και η Τουρκία, πολλές από τις
οποίες εξαρτώνται από τις εισροές κεφαλαίου, επλήγησαν σκληρά από την κρίση. Οι χώρες
αυτές, όπως και της Βορείου Αφρικής, άνοιξαν τις οικονομίες τους, κατά παρότρυνση της
Ε.Ε. στο παρελθόν, με τις αρνητικές συνέπειες που υφίστανται σήμερα.
Ορισμένες χώρες της Ε.Ε., και ιδιαίτερα η Γερμανία, ωφελήθηκαν από την ανάκαμψη του
παγκόσμιου εμπορίου το 2010. Ωστόσο, το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τα
πλεονάσματα της Κίνας και της Ιαπωνίας συμβάλλει στην επικίνδυνη διεύρυνση της
παγκόσμιας ανισορροπίας μεταξύ των διαφόρων χωρών. Επί πλέον, τα χαμηλά επιτόκια
στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ έχουν ενισχύσει την αστάθεια των ροών κεφαλαίου
προς τις χώρες μεσαίου εισοδήματος, οδηγώντας στην ανατίμηση των νομισμάτων τους.
Η καταστροφή της Φουκουσίμα οδήγησε την Γερμανία στην αναθεώρηση του
προγράμματός της για την εξάλειψη της πυρηνικής ενέργειας, όχι όμως και σε μια
ευρύτερη ευρωπαϊκή αναθεώρηση. Στη συνέχεια της αποτυχίας του συνεδρίου της
Κοπεγχάγης, η Ε.Ε. δεν έχει διαμορφώσει μια επαρκή απάντηση στο ζήτημα της κλιματικής
αλλαγής. Η αγροτική παραγωγή στην Ευρώπη, η οποία βασίζεται στο αποτυχημένο
υπόδειγμα της εκβιομηχάνισης, επιδρά αρνητικά στην κοινωνία και στο περιβάλλον και
υποσκάπτει τη δυνατότητα των αναπτυσσόμενων χωρών για διατροφική αυτάρκεια.
Λανθασμένες πολιτικές οδηγούν σε λανθασμένα αποτελέσματα – Κριτική της
ασκούμενης πολιτικής της Ε.Ε.
Η Ε.Ε. δεν διαμόρφωσε μια επαρκή απάντηση στην κρίση της ευρωζώνης. Οι προτεινόμενες
μεταρρυθμίσεις του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας στηρίζονται στην λανθασμένη
αντίληψη ότι, εφόσον περιοριστεί το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι δυνάμεις της αγοράς
εξασφαλίζουν την ισόρροπη ανάπτυξη. Πριν από την κρίση, η Γερμανία δημιούργησε
μεγάλα πλεονάσματα στις συναλλαγές με τους εταίρους της, ενώ οι ελλειμματικές χώρες
της Νοτίου Ευρώπης χρηματοδότησαν το έλλειμμά τους με την εισροή κεφαλαίων. Η
χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 είχε ως αποτέλεσμα την απότομη μείωση της ιδιωτικής
κατανάλωσης, καθιστώντας αναγκαία τη σημαντική αύξηση των δημοσίων δαπανών. Οι
νέες ρυθμίσεις της Ε.Ε. αναφέρονται στο συντονισμό των μέτρων πολιτικής. Στην
πραγματικότητα όμως επικεντρώνονται σε θέματα εποπτείας, απειλώντας τα οικονομικά
ασθενέστερα κράτη σε πλήρη υποδούλωση της δημοσιονομικής τους πολιτικής.
Η κρίση της ευρωζώνης απειλεί ευθέως τις ευρωπαϊκές τράπεζες, οι οποίες υφίστανται
ζημίες από τα κρατικά ομόλογα, που έχουν στην κατοχή τους. Εντούτοις, οι τράπεζες αυτές
επιδίδονται σε εκστρατεία επηρεασμού των κέντρων διαμόρφωσης πολιτικής, προκειμένου
να παρεμποδίσουν τη λήψη μέτρων για τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών. Ετσι,
πέτυχαν την αποδυνάμωση ήδη περιορισμένης εμβέλειας προτάσεων για τα
χρηματοπιστωτικά παράγωγα και την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Η Επιτροπή
έχει επίσης προτείνει την καθιέρωση φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, στις
οποίες όμως δεν συμπεριλαμβάνονται οι συναλλαγές στην αγορά συναλλάγματος, ενώ
σημαντικά για την εφαρμογή του νόμου κράτη αντιτίθενται.
Η κρίση έχει εκθέσει την αποκλίνουσα παραγωγική διάρθρωση της Ε.Ε. Η περιφερειακή
πολιτική της Ε.Ε. επικεντρώνει σε θέματα υποδομών και εκπαίδευσης, όχι όμως και
βιομηχανίας, την οποία ο πυρήνας των νεομερκαντιλίστικων χωρών, με επίκεντρο τη
Γερμανία, δεν ενδιαφέρθηκε να προωθήσει. Ετσι, η ευρωπαϊκή πολιτική έχει παγιώσει την
υφιστάμενη κατανομή εργασίας στο πλαίσιο της Ε.Ε., την οποία θα επιδεινώσει η πολιτική
λιτότητας, που επιβλήθηκε στις χώρες της περιφέρειας.
Η Μεσογειακή πολιτική της Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με τις λαϊκές εξεγέρσεις στην
Τυνησία και στην Αίγυπτο. Παρά το γεγονός ότι ο εκδημοκρατισμός κρίνεται θετικά, το
οικονομικό υπόδειγμα που οδήγησε σε εκτεταμένη φτώχεια και ανεργία δεν έχει ανατραπεί
και η Ε.Ε. εξακολουθεί να προωθεί την απελευθέρωση του εμπορίου. Η πολιτική γειτονίας
και διεύρυνσης της Ε.Ε. βρίσκονται σε αδιέξοδο. Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία και
τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν σημειώνουν πρόοδο και παρατηρείται μεγάλη
διστακτικότητα σε πολλά κράτη μέλη για την παραπέρα διεύρυνση της Ε.Ε.
Η εμπορική πολιτική της Ε.Ε., παρά το γεγονός ότι θεωρητικά εξακολουθεί να στηρίζει το
Γύρο της Ντόχα, έχει μετακινηθεί αποφασιστικά στην κατεύθυνση της σύναψης διμερών
συμφωνιών απελευθέρωσης του εμπορίου. Ειδικότερα, η Ε.Ε. πιέζει τις χώρες της Αφρικής,
της Καραϊβικής και του Ειρηνικού προκειμένου να υπογράψουν Συμφωνίες Οικονομικής
Συνεργασίας, για το άνοιγμα των αγορών τους στα ευρωπαϊκά προϊόντα και επενδύσεις.
Η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει λανθασμένα τη στρατιωτική έννοια του όρου ‘ασφάλεια’, σχετικά με
την απεξάρτηση από την παγκόσμια αγορά ενέργειας και πρώτων υλών. Η νέα έκθεση της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αγροτική πολιτική σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα στην
κατεύθυνση της βιωσιμότητας, αλλά, αν και αναγνωρίζει την κοινωνική σημασία της
αγροτικής εργασίας, παρέχεται στήριξη και σε μη ενεργούς αγρότες.
Ενίσχυση της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης στην Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οφείλει να ενεργήσει άμεσα ως δανειστής τελευταίας
καταφυγής για τις χώρες της ευρωζώνης, προκειμένου να ανακόψει το φαύλο κύκλο της
πτώσης των τιμών των κρατικών ομολόγων και των πωλήσεων πανικού. Επίσης, η μεγάλη
αύξηση του μεγέθους και της ισχύος του χρηματοπιστωτικού τομέα τις τρεις τελευταίες
δεκαετίες πρέπει επειγόντως να αναστραφεί. Η λιανική τραπεζική πρέπει να διαχωριστεί
από την επενδυτική, ενώ οι δραστηριότητες των επενδυτικών τραπεζών, των κεφαλαίων
υψηλού κινδύνου και των ιδιωτικών κεφαλαίων πρέπει να περιοριστούν δραστικά. Επίσης,
πρέπει να προωθηθούν μορφές τραπεζών, όπως οι συνεταιριστικές, οι δημόσιες και άλλες
μη κερδοσκοπικού ενδιαφέροντος, για την χρηματοδότηση θεμιτών επενδύσεων για
κοινωνικούς και οικολογικούς σκοπούς. Τα περισσότερα παράγωγα προϊόντα πρέπει να
απαγορευτούν και όλοι οι τίτλοι να διαπραγματεύονται σε δημόσια προσβάσιμες αγορές.
Ολες οι χρηματοπιστωτικές συναλλαγές πρέπει να φορολογηθούν, ενώ είναι ώριμο το
αίτημα για τη δημιουργία δημόσιου οργανισμού αξιολόγησης των τίτλων.
Το δημόσιο χρέος, ιδιαίτερα της Ελλάδος, δεν είναι βιώσιμο. Ο έλεγχος του χρέους, όπως
έγινε στο Εκουαδόρ, πρέπει να αναδείξει το μέρος εκείνο που είναι νόμιμο, καθώς και ποιοι
οργανισμοί οφείλουν να αναλάβουν το κόστος της διαγραφής εκείνου που δεν κρίνεται
νόμιμο. Στις υπερχρεωμένες χώρες, η μείωση πρέπει να επιδιωχθεί επίσης μέσω της
φορολόγησης της περιουσίας των πολύ εύπορων ατόμων. Παράλληλα, για την αποφυγή
της κερδοσκοπίας εναντίον των πιο αδύναμων χωρών της ευρωζώνης, τα εν λόγω κράτη
πρέπει να ανταλλάξουν τα κρατικά τους ομόλογα με ευρωομόλογα με την εγγύηση
ολόκληρης της ευρωζώνης.
Η ενιαία νομισματική πολιτική πρέπει να συνοδεύεται από κοινή δημοσιονομική πολιτική,
στόχος της οποίας οφείλει να είναι η πλήρης απασχόληση με καλές θέσεις εργασίας. Τα
προγράμματα λιτότητας δυσχεραίνουν περισσότερο την αποπληρωμή του χρέους, ενώ τα
κράτη με πρωτογενή ελλείμματα πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να ακολουθήσουν
επεκτατική πολιτική. Αναγκαίο είναι ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, ιδιαίτερα στις
περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης, το οποίο μπορεί να χρηματοδοτηθεί από την
Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ήδη σε θέση να εκδώσει ομόλογα. Αντί της μονόπλευρης
έμφασης στην περικοπή των δημοσίων δαπανών, η μακροχρόνια τάση μείωσης της
φορολόγησης των υψηλών εισοδημάτων πρέπει να αναστραφεί. Οι συνταγματικές
απαγορεύσεις κατά των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι επικίνδυνες και δεν πρέπει να
εφαρμοστούν.
Ο συντονισμός της ευρωπαϊκής πολιτικής μισθών οφείλει να εξασφαλίσει την αναστροφή
της γενικευμένης τάσης μείωσης του μεριδίου των μισθών στο εθνικό εισόδημα, καθώς και
τη σύγκληση των μισθών στα κράτη χαμηλού εισοδήματος με εκείνους στα κράτη υψηλού
εισοδήματος. Η μείωση των ωρών εργασίας σε 30 ώρες εβδομαδιαία είναι απαραίτητη,
τόσο για την καταπολέμηση της ανεργίας, όσο και για την επίτευξη μιας κοινωνίας, που δεν
κυριαρχείται από τη μισθωτή εργασία.
Αντί των προγραμμάτων λιτότητας, χρειάζονται προγράμματα για την αντιμετώπιση των
βασικών διαρθρωτικών προβλημάτων του καπιταλισμού σήμερα. Οι ιδιωτικοποιήσεις
αποδυνάμωσαν τις δημόσιες υπηρεσίες, οδηγώντας, για παράδειγμα, σε συστήματα
υγείας δύο ή περισσότερων ταχυτήτων. Ο ρόλος των δημοσίων υπηρεσιών πρέπει να
επαναθεμελιωθεί. Η στρατηγική των χαμηλών μισθών, στο όνομα της βελτίωσης της
ανταγωνιστικότητας των αναπτυσσόμενων περιοχών απέτυχαν. Η ανάπτυξη πρέπει
αντίθετα να στηριχτεί στην εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας, ενώ τα διαρθρωτικά ταμεία
της Ε.Ε. πρέπει να προωθήσουν την ανάπτυξη παραγωγικών τομέων. Για την μείωση της
ανισορροπίας μεταξύ των εμπορικών ισοζυγίων, τα κράτη μέλη πρέπει να μειώσουν τις
εισαγωγές τους, επεκτείνοντας τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι συνεταιρισμοί
μπορούν να αναλάβουν σημαντικό ρόλο για την ενοποίηση των κοινωνικών και
οικονομικών σκοπών, για την προώθηση της τοπικής παραγωγής και κατανάλωσης. Η
εφαρμογή της έννοιας της «ευελιξίας με ασφάλεια» έχει στην πραγματικότητα οδηγήσει
στην αύξηση της ανασφάλειας στην εργασία, για την αντιμετώπιση της οποίας είναι
απαραίτητη η επανακαθιέρωση και εφαρμογή των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.
Χρειάζονται μέτρα για την αποφυγή της μείωσης των μισθών και της χειροτέρευσης των
συνθηκών εργασίας από τις επιχειρήσεις, στο όνομα της «πίεσης του ανταγωνισμού» από
άλλες χώρες της Ε.Ε.
Η Ε.Ε. πρέπει να αντιμετωπίσει τις ασυμμετρίες σε σχέση με τις γείτονες προς αυτήν χώρες
με την εφαρμογή μέτρων πολιτικής, που να ευνοούν τις εν λόγω χώρες, πράγμα το οποίο
πρέπει να περιλαμβάνεται στην νέα προσέγγιση των Συμφωνιών Σύνδεσης για τις σχέσεις
αυτές. Η θέση υπέρ του ελεύθερου εμπορίου πρέπει να εγκαταλειφθεί και στη θέση του να
συμφωνηθούν ρυθμίσεις εξειδικευμένες κατά τομέα, με πολύ μεγάλο μεταβατικό
διάστημα. Οι γείτονες χώρες πρέπει να διατηρήσουν τη δυνατότητα ενίσχυσης των
παραγωγικών τους δομών και η βοήθεια της Ε.Ε. να προσανατολίζεται στη στήριξη της
βιομηχανικής τους ανάπτυξης.
Αντί της μερκαντιλίστικης στρατηγικής προώθησης των εξαγωγών, η Ε.Ε. πρέπει να
ενισχύσει την εγχώρια ζήτηση, προκειμένου να απορροφήσει περισσότερα εισαγόμενα
αγαθά και υπηρεσίες. Το κυρίαρχο υπόδειγμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και
των διμερών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου πρέπει να εγκαταλειφθεί, προκειμένου οι
ασυμμετρίες μεταξύ των διαφόρων χωρών να ληφθούν υπόψη. Οι αγροτικές επιδοτήσεις,
που διαστρεβλώνουν τις εμπορικές ανταλλαγές πρέπει να εξαλειφθούν, καθώς και το
αίτημα για την απελευθέρωση των δημοσίων υπηρεσιών των εμπορικών εταίρων. Η
αναπτυξιακή πολιτική πρέπει να στηρίζει την οικοδόμηση της τοπικής οικονομίας και την
ενίσχυση των δυνατοτήτων του κράτους.
Η Ε.Ε. μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης με τον
συντονισμό της πολιτικής των κρατών μελών της ενόψει του ΡΙΟ ΙΙ το 2012. Η πολιτική αυτή
μπορεί να περιλαμβάνει διεθνικά προγράμματα «πράσινης απασχόλησης’, τη σύνδεση
οικολογικών και κοινωνικών ζητημάτων με την εξοικονόμηση ενέργειας, κλπ. Η Κοινή
Αγροτική Πολιτική μπορεί επίσης να μετασχηματιστεί για την επίτευξη του συμβιβασμού
μεταξύ διαφορετικών στόχων. Ητοι, το πολιτικό αίτημα της διατροφής του ευρωπαϊκού
πληθυσμού με τρόφιμα υψηλής ποιότητας σε χαμηλή τιμή, τη διατήρηση του ενεργού
αγροτικού πληθυσμού, που εξασφαλίζει την οικολογική ισορροπία στην ύπαιθρο χώρα και
την προώθηση δίκαιων ανταλλαγών αγροτικών προϊόντων με τον υπόλοιπο κόσμο.
www.euromemo.eu
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου