Η Αυγή online...
Γράφει ο Novalis
Ανάμεσα στην αλαζονεία ενός συνασπισμού εξουσίας που καταρρέει, στον πολύμορφο διεκδικητισμό που αναδύεται, στην αντιφατική επανάκαμψη της πολιτικής, βρίσκει τη θέση του, με διάφορες ευκαιρίες, ο "κόσμος των γηπέδων". Οι ρευστές κοινωνικο-πολιτικές του αποχρώσεις, η δυναμική που παρουσιάζει, η ταλάντευσή του ανάμεσα στο εξατομικευμένο και το συλλογικό, όπως και η διαφαινόμενη διαπερατότητα του γηπέδου από την κοινωνία (ή και αντιστρόφως) έκανε κυριακάτικη εφημερίδα να αναρωτηθεί πριν από μερικούς μήνες: "Είναι ο κόσμος της πλατείας που ανεβαίνει στα γήπεδα ή ο κόσμος των γηπέδων που κατεβαίνει πλέον στις πλατείες;".
Αλλά και για την αριστερά το φαινόμενο αυτό γίνεται αντικείμενο συζητήσεων, άλλοτε με αδιάπτωτο ενθουσιασμό, άλλοτε με αφοριστική δυσπιστία, άλλοτε με φορτισμένη αμηχανία. Πιστεύω ακράδαντα ότι η κομμουνιστική ανανέωση δεν μπορεί να εξελιχθεί θεωρητικά παρά αναφερόμενη ιστορικά σε κάθε σύγχρονό της φαινόμενο. Γι' αυτό νομίζω ότι, αν θέλουμε να συζητήσουμε σοβαρά πώς οι κινήσεις των γηπέδων μπορούν να γίνουν μέρος του πολιτικού ριζοσπαστισμού, οφείλουμε να συζητήσουμε ταυτοχρόνως εξίσου σοβαρά για το λούμπεν προλεταριάτο ή, καλύτερα, για την προϊούσα λουμπενοποίηση της εργατικής και άλλων κυριαρχούμενων τάξεων την εποχή του νεοφιλελευθερισμού. Να εξετάσουμε, επίσης, όψεις αυτού που ονομάστηκε "νεολαιίστικη κουλτούρα διαμαρτυρίας / οργής" ως ζητήματα εποικοδομήματος. Όποτε η αριστερά απλούστευσε, παρέκαμψε ή ερμήνευσε μηχανιστικά τέτοια ζητήματα χτύπησε μετά το κεφάλι της στον τοίχο.
Η διαρκής πρεκαριοποίηση και εξαθλίωση έχει δημιουργήσει συμπαγή στρώματα έξω από το σύστημα εργασίας - μισθού, κοινωνικά απομορφωμένα, υπό την επιρροή ιδεολογικών μηχανισμών της μαζικής κουλτούρας, στοιχεία των οποίων οικειώνονται με τον δικό τους τρόπο ως υποκατάστατα συνεκτικού κοινωνικού και ψυχολογικού χώρου. Οι προσεγγίσεις του φαινομένου από την αριστερή θεωρητική παράδοση κάθε άλλο παρά ιστορικά στατικές είναι.
Αν ο Μαρξ και ο Ένγκελς έκαναν αδρές αναφορές σε μια γενικά αντιδραστική προδιάθεση αυτών των κοινωνικών ομάδων, ο Τρότσκι, στο κείμενό του "Πώς θριάμβευσε ο Μουσολίνι", περιγράφει υπό ποιες συνθήκες και με ποιες μεθόδους ο φασισμός χειραγώγησε πολιτισμικές και προπολιτικές τάσεις λουμπενοποιημένων στρωμάτων και των ομαδώσεών τους. Ο Frantz Fanon, πάλι, όπως και κάποιοι θεωρητικοί της αμερικανικής και της γαλλικής Νέας Αριστεράς, μάς έδειξαν πώς αυτά τα στρώματα μπορούν να γίνουν άρρηκτο τμήμα των κοινωνικών κινημάτων και να επηρεαστούν από τον αριστερό ριζοσπαστισμό.
Οι παραδεδομένες ταξινομήσεις ορίζουν ένα πλαίσιο συζήτησης και εμπειρίας, αλλά δεν επαρκούν. Ειδικά σε ό,τι αφορά τους συνδέσμους, ας έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρόκειται για προϊόν αυτοοργάνωσης, αλλά για μαζικό παραπλήρωμα του μικρού και μεγάλου κεφαλαίου, που έβαλε στο χέρι τις ομάδες. Μέσα στον σχιζοφρενικό τους ρόλο, της "κλειστής" και συγχρόνως "ανοιχτής" έκφρασης, οι σύνδεσμοι τόσο ευνοούσαν όσο και παρεμπόδιζαν τη συγκέντρωση της εξουσίας σε ένα κέντρο και σε λίγα χέρια κάθε φορά.
Οι εκάστοτε αντιθέσεις προσωποποιούνταν. Οι έννοιες "κέντρο" και "λίγα χέρια" υπήρξαν κυρίαρχες αντιλήψεις σε μεγάλο μέρος αυτού του κόσμου, όπως κυρίαρχα ήταν και τα "τιμωρητικά" ξεσπάσματα ως τρόπος μετατόπισης από ένα "κέντρο" σε άλλο. Όσο η "ιδιάζουσα συνάθροιση" ως εμπειρία γηπέδου μεταφέρει τις εσωστρεφείς, στεγανές και μανιχαϊστικές δομές της στο πεδίο της κοινωνικής διεκδίκησης, δεν είναι σίγουρο ότι ο "κόσμος των συνδέσμων" θα γίνει συνιστώσα των κοινωνικών κινημάτων που θέλουμε.
Η αριστερά δεν μπορεί να προσεγγίζει το φαινόμενο αυτό με την απορριπτική ξινίλα του σταλινικού κατηχητικού, αλλά ούτε και με το αυτοκολακευτικό "τρα-λα-λά" που απεχθάνεται τις πολυπλοκότητες. Όπως έχει πει ο Γκράμσι, "υπάρχει ένα τεράστιο στρώμα που βιώνει την πολιτική χωρίς πεποιθήσεις". Όσο, λοιπόν, η αριστερά δεν ερευνά τους τρόπους που θα στηρίξουν το πολιτικό υπέδαφος συνάντησης με αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις, τόσο κι αυτές θα μεταλλάσσουν (με άγνωστες συνέπειες) τις μέχρι τώρα προσδιοριστικές τους "πεποιθήσεις" -της αθροισμένης οπαδοσύνης σ' ένα φόντο διαρκώς εχθρικό κι αφιλόξενο.
Γράφει ο Novalis
Ανάμεσα στην αλαζονεία ενός συνασπισμού εξουσίας που καταρρέει, στον πολύμορφο διεκδικητισμό που αναδύεται, στην αντιφατική επανάκαμψη της πολιτικής, βρίσκει τη θέση του, με διάφορες ευκαιρίες, ο "κόσμος των γηπέδων". Οι ρευστές κοινωνικο-πολιτικές του αποχρώσεις, η δυναμική που παρουσιάζει, η ταλάντευσή του ανάμεσα στο εξατομικευμένο και το συλλογικό, όπως και η διαφαινόμενη διαπερατότητα του γηπέδου από την κοινωνία (ή και αντιστρόφως) έκανε κυριακάτικη εφημερίδα να αναρωτηθεί πριν από μερικούς μήνες: "Είναι ο κόσμος της πλατείας που ανεβαίνει στα γήπεδα ή ο κόσμος των γηπέδων που κατεβαίνει πλέον στις πλατείες;".
Αλλά και για την αριστερά το φαινόμενο αυτό γίνεται αντικείμενο συζητήσεων, άλλοτε με αδιάπτωτο ενθουσιασμό, άλλοτε με αφοριστική δυσπιστία, άλλοτε με φορτισμένη αμηχανία. Πιστεύω ακράδαντα ότι η κομμουνιστική ανανέωση δεν μπορεί να εξελιχθεί θεωρητικά παρά αναφερόμενη ιστορικά σε κάθε σύγχρονό της φαινόμενο. Γι' αυτό νομίζω ότι, αν θέλουμε να συζητήσουμε σοβαρά πώς οι κινήσεις των γηπέδων μπορούν να γίνουν μέρος του πολιτικού ριζοσπαστισμού, οφείλουμε να συζητήσουμε ταυτοχρόνως εξίσου σοβαρά για το λούμπεν προλεταριάτο ή, καλύτερα, για την προϊούσα λουμπενοποίηση της εργατικής και άλλων κυριαρχούμενων τάξεων την εποχή του νεοφιλελευθερισμού. Να εξετάσουμε, επίσης, όψεις αυτού που ονομάστηκε "νεολαιίστικη κουλτούρα διαμαρτυρίας / οργής" ως ζητήματα εποικοδομήματος. Όποτε η αριστερά απλούστευσε, παρέκαμψε ή ερμήνευσε μηχανιστικά τέτοια ζητήματα χτύπησε μετά το κεφάλι της στον τοίχο.
Η διαρκής πρεκαριοποίηση και εξαθλίωση έχει δημιουργήσει συμπαγή στρώματα έξω από το σύστημα εργασίας - μισθού, κοινωνικά απομορφωμένα, υπό την επιρροή ιδεολογικών μηχανισμών της μαζικής κουλτούρας, στοιχεία των οποίων οικειώνονται με τον δικό τους τρόπο ως υποκατάστατα συνεκτικού κοινωνικού και ψυχολογικού χώρου. Οι προσεγγίσεις του φαινομένου από την αριστερή θεωρητική παράδοση κάθε άλλο παρά ιστορικά στατικές είναι.
Αν ο Μαρξ και ο Ένγκελς έκαναν αδρές αναφορές σε μια γενικά αντιδραστική προδιάθεση αυτών των κοινωνικών ομάδων, ο Τρότσκι, στο κείμενό του "Πώς θριάμβευσε ο Μουσολίνι", περιγράφει υπό ποιες συνθήκες και με ποιες μεθόδους ο φασισμός χειραγώγησε πολιτισμικές και προπολιτικές τάσεις λουμπενοποιημένων στρωμάτων και των ομαδώσεών τους. Ο Frantz Fanon, πάλι, όπως και κάποιοι θεωρητικοί της αμερικανικής και της γαλλικής Νέας Αριστεράς, μάς έδειξαν πώς αυτά τα στρώματα μπορούν να γίνουν άρρηκτο τμήμα των κοινωνικών κινημάτων και να επηρεαστούν από τον αριστερό ριζοσπαστισμό.
Οι παραδεδομένες ταξινομήσεις ορίζουν ένα πλαίσιο συζήτησης και εμπειρίας, αλλά δεν επαρκούν. Ειδικά σε ό,τι αφορά τους συνδέσμους, ας έχουμε υπόψη μας ότι δεν πρόκειται για προϊόν αυτοοργάνωσης, αλλά για μαζικό παραπλήρωμα του μικρού και μεγάλου κεφαλαίου, που έβαλε στο χέρι τις ομάδες. Μέσα στον σχιζοφρενικό τους ρόλο, της "κλειστής" και συγχρόνως "ανοιχτής" έκφρασης, οι σύνδεσμοι τόσο ευνοούσαν όσο και παρεμπόδιζαν τη συγκέντρωση της εξουσίας σε ένα κέντρο και σε λίγα χέρια κάθε φορά.
Οι εκάστοτε αντιθέσεις προσωποποιούνταν. Οι έννοιες "κέντρο" και "λίγα χέρια" υπήρξαν κυρίαρχες αντιλήψεις σε μεγάλο μέρος αυτού του κόσμου, όπως κυρίαρχα ήταν και τα "τιμωρητικά" ξεσπάσματα ως τρόπος μετατόπισης από ένα "κέντρο" σε άλλο. Όσο η "ιδιάζουσα συνάθροιση" ως εμπειρία γηπέδου μεταφέρει τις εσωστρεφείς, στεγανές και μανιχαϊστικές δομές της στο πεδίο της κοινωνικής διεκδίκησης, δεν είναι σίγουρο ότι ο "κόσμος των συνδέσμων" θα γίνει συνιστώσα των κοινωνικών κινημάτων που θέλουμε.
Η αριστερά δεν μπορεί να προσεγγίζει το φαινόμενο αυτό με την απορριπτική ξινίλα του σταλινικού κατηχητικού, αλλά ούτε και με το αυτοκολακευτικό "τρα-λα-λά" που απεχθάνεται τις πολυπλοκότητες. Όπως έχει πει ο Γκράμσι, "υπάρχει ένα τεράστιο στρώμα που βιώνει την πολιτική χωρίς πεποιθήσεις". Όσο, λοιπόν, η αριστερά δεν ερευνά τους τρόπους που θα στηρίξουν το πολιτικό υπέδαφος συνάντησης με αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις, τόσο κι αυτές θα μεταλλάσσουν (με άγνωστες συνέπειες) τις μέχρι τώρα προσδιοριστικές τους "πεποιθήσεις" -της αθροισμένης οπαδοσύνης σ' ένα φόντο διαρκώς εχθρικό κι αφιλόξενο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου