Η ακατάβλητη συμμόρφωση...

Από την Ελευθεροτυπία...

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ*

Πώς κτίζονται τα σκαλοπάτια αυτού του ερέβους; Εάν η τρέχουσα πολιτική χωρίζεται σε στάδια οδύνης, εάν το ένα αντιλαϊκό μέτρο σβήνει από ένα σκληρότερο που ακολουθεί, ποιο είναι το τέλος;

Και υπάρχει τέλος; Μήπως συμφέρει να μην υπάρξει τέλος; Και μπορεί ο κάθε ανακαινισμένος ΠΑΣΟΚος ή ο κάθε παλαιός γιος μιας στρουμπουλής Αριστεράς να συνεχίζει επ' αόριστον τη ρουφηξιά; Ισως το τέλος έρχεται όταν υπάρξει η περιβόητη κοινωνική έκρηξη, δηλαδή η εκτός ελέγχου ηθική. Οταν η χημεία της απελπισίας ξεπεράσει κάθε ορθολογισμό, κάθε άμυνα, κάθε δεύτερη σκέψη.
Αλλά αυτό περιμένουμε; Μια ροή αντίρροπη στο κακό κύμα, μαζική και σωτήρια; Είναι ποιότητα αναμονής αυτό; Μπορεί να στήσει έναν πολιτικό σχεδιασμό; Ή εγκλωβίζεται στη δοξασία, στην πίστη, στην ηγεμονία της έλευσης του Θεού; Η βία των μέτρων συνοδεύεται -και κυρίως προοικονομείται- από τη βία της αφήγησης των μέτρων. Μην ξεχνάμε ότι οι νέοι ψαλμοί, οι ειδησεογραφικές, δηλαδή, παπαγαλίες της απειλής και της νυχτερινής ενέδρας επιβάλλουν την οικονομία και τις ερμηνείες που είναι επιτρεπτές.
Πρόκειται για ισοσκελισμένους ψαλμούς, μετρημένους, κοστολογημένους. Ενα ορθολογικό και συντεταγμένο πάθος κλεφτρονιού, γεμάτο από την παρασημαντική, από τα σημεία και τα γράμματα της συντριπτικής αναδιανομής εισοδήματος και αναδιάταξης του δικαίου που συντελούνται. Εχουν εντοπιστεί αυτά από αρκετούς αναλυτές και διανοούμενους. Αλλά έχουν αποκρυβεί από επίσης αρκετούς διανοούμενους. Είναι εύκολο βέβαια να βρίσκεις ελαττώματα στη λαϊκή δυσαρέσκεια γιατί είναι αμαρτωλή, συνένοχη ή αντιαισθητική.
Στο βάθος, όμως, απλώς θες τις γέφυρες με την εξουσία που την εννοείς ως το μόνο εμπράγματο μέλος της πραγματικότητας. Φοβάσαι μην πεταχτείς, για άλλη μια φορά στη ζωή σου, απ' έξω, μη γίνεις ο Αργεντινός γιατρός που ψάχνει το σκουπιδοντενεκέ. Αναρωτιέσαι ποιον θα διαλέξει το τιμωρητικό χέρι της ανθεκτικής εξουσίας. Πώς θα χωριστούν οι αμνοί από τα ερίφια. Πώς θα μοιραστούν οι θέσεις του παραδείσου. Σίγουρα θα πάρουν πρώτα τους δικούς τους, σκέφτεσαι.
Το Πολιτικό Γραφείο ή τα μέλη του Κογκρέσου βρίσκουν πρώτοι χώρο στο πυρηνικό καταφύγιο. Αλλά μήπως μπορείς κι εσύ να πάρεις από το μικρό περίσσευμα; Κάτι τέτοιο διαβάζει κανείς σε κείμενα λιμνάζοντα στην τούμπα, στη δίκαιη αγανάκτηση του «ορθού λόγου». Και πράγματι, ο ορθός λόγος είναι πια αγανακτισμένος αλλά και φοβισμένα πονηρός.
Δεν αντέχει να λερώνουν τα πεζοδρόμια οι οχλοκράτες, γιατί «έτσι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε». Δεν αντέχει ο διανοούμενος ορθός λόγος τη σύγκρουση με τη νομοθετημένη αγυρτεία γιατί δεν «νοείται» (τρίτο ενικό) άρνηση του νόμου - όποιου νόμου. Δεν θέλει τη ζούγκλα της αυτοβουλίας, θέλει μια κανονική χαρμόσυνη ψήφιση. Θέλει τη σύγκρουση με «συντεχνιακά κατεστημένα και συμφέροντα» και «σ' αυτό το σημείο ο υπουργός έχει ένα δίκιο». Κοινοτοπίες. Για να κρυφτεί κάτι απλό: φοβάσαι και λες αυτό που θέλουν να ακούσουν. Χρησιμοποιείς όλο το ταλέντο σου, την εύστροφη καλλιέργειά σου, τη βιβλιογραφική σου ενεργητικότητα. Ετσι μετατρέποντας το νόμο σε κάτι εκτός κριτικής, σε δοξασία, φήμη, παραμυθία, κάθεσαι για λίγο ήσυχος. Το σκοτάδι τυλίγει τη χώρα, αλλά εσύ διανοούμενε είσαι ήσυχος.
Πρόκειται βέβαια για μια ακατάβλητη μορφή τρέλας. Παραδόξως όλη η συμμορφωτική φιλολογία επιφυλλίδων και εκφωνήσεων έχει ακριβώς τα χαρακτηριστικά της εξεγερσιακής τρέλας. Είναι μια εξέγερση ενάντια στη μακροσκοπική λογική, στη δομημένη απόφαση, στην τόλμη. Ναι, η ρητορική περί «αγόγγυστης παραδοχής» είναι δεισιδαιμονική πυροβασία που οδηγεί εκεί που οδήγησαν οι θεμελιώδεις συλλήψεις της ελληνικής αστικής παραφθοράς: στο μαύρο και τιποτένιο τίποτα.
*Ζωγράφος, επ. καθηγητής ΕΜΠ, dsevastakis@arch.ntua.gr