Του Τάσου Τσακίρογλου, απο την Εφημεριδα των Συντακτων...
«Το αποδυναμωμένο υποκείμενο είναι μια μορφή που έχει χωριστεί απ” ό,τι μπορεί να κάνει. Οπως λέει ο Ζιλ Ντελέζ, “une force separee de ce qu” elle peut”». Με τα λόγια αυτά οι Μάικλ Χαρντ και Τόνι Νέγκρι περιγράφουν αυτό που πολύ νωρίτερα είχε διαγνώσει η Χάνα Αρεντ: τη γενικευμένη μείωση των δυνατοτήτων της ανθρώπινης δράσης ως συνέπεια μιας μακράς περιόδου αποξένωσης εξαιτίας των αντιπροσωπευτικών θεσμών.
Η λογική της ανάθεσης στα κόμματα και στους επαγγελματίες πολιτικούς, η περιχαράκωση σε έναν κακώς εννοούμενο ιδιωτικό χώρο (ο οποίος έγινε ταυτόχρονα χρυσό κλουβί και καταφύγιο), η προσκόλληση στο κυνήγι του ατομικού συμφέροντος και η εξάρτηση από τις αναθυμιάσεις της τηλεοπτικής οθόνης δημιούργησαν έναν παθητικό ανθρωπολογικό τύπο, προϊόν σχεδόν κοινωνικού υπνωτισμού. Σήμερα στα χαρακτηριστικά αυτά έρχονται να προστεθούν η ανασφάλεια, ο γενικευμένος φόβος και (για την πλειονότητα) το σοκ της κοινωνικής έκπτωσης.
Οι περισσότεροι εξ ημών αντιλαμβανόμαστε την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος έτσι όπως το ξέραμε, αφού έχουμε γίνει μάρτυρες όλων των παθογενειών που γέννησε, συντήρησε και γιγάντωσε και θύματα των οποίων είμαστε και εμείς. Οι συνέπειες όμως της σημερινής κρίσης λειτουργούν παραλυτικά για τις όποιες δυνατότητες ανάληψης πρωτοβουλιών, αλλά και ευθυνών που θα έπρεπε να αναλάβουμε. Τα πράγματα βρίσκονται σ” εκείνο το κομβικό σημείο όπου, εάν κυριαρχήσει ο φόβος μπροστά στο άγνωστο («ο φόβος μπροστά στην ελευθερία», κατά Εριχ Φρομ), θα αντιμετωπίσουμε άμεσα τον κίνδυνο μιας συντηρητικής αναδίπλωσης, με πολιτική της έκφραση τον ακροδεξιό λαϊκισμό. Τα πρώτα βήματα έχουν γίνει ήδη.
Αυτό που ορισμένοι κοινωνιολόγοι περιγράφουν ως κοινωνικό παράδοξο είναι κάτι παραπάνω από ορατό: η σιωπή των θυμάτων. Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι ένας βερμπαλιστικός παροξυσμός από την πλευρά των θυτών, οι οποίοι επιχειρούν με κάθε τρόπο να πείσουν ότι η μόνη δυνατή εναλλακτική είναι μία: εάν βγούμε από τον μονόδρομο, τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα.
Ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες της κοινωνικής εκπτώχευσης και η μονόδρομη κοινωνική κινητικότητα προς τα κάτω δημιουργούν μια συλλογική κοινωνική εμπειρία, έστω και τραυματική, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο συγκρότησης μιας συλλογικής άρνησης και αντίστασης. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι η οργή και η αγανάκτηση θα μετουσιωθούν σε ενεργό δράση και δεν θα παραμείνουν σ” αυτό που οι Βρετανοί ονομάζουν quiet desperation, βουβή απελπισία. Με την προϋπόθεση ότι η επιθυμία για μια αξιοπρεπή και αυτόνομη ύπαρξη θα ξυπνήσει μέσα στους πολίτες, ύστερα από μια μακρόχρονη χειμερία νάρκη ατομικισμού και, γιατί όχι, εθελοδουλείας, η οποία οδήγησε σε εκχώρηση-απαλλοτρίωση όλων των δημιουργικών και συμμετοχικών πρωτοβουλιών των πολιτών. Με την προϋπόθεση ότι θα διεκδικήσουμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο όχι μόνο από τους «απέναντι», αλλά (και κυρίως) από αυτούς που βρίσκονται «στο δικό μας στρατόπεδο», αυτούς που επαγγέλλονται την υλοποίηση μιας εναλλακτικής που και εμείς στηρίζουμε.
t.tsakiroglou@efsyn.gr
«Το αποδυναμωμένο υποκείμενο είναι μια μορφή που έχει χωριστεί απ” ό,τι μπορεί να κάνει. Οπως λέει ο Ζιλ Ντελέζ, “une force separee de ce qu” elle peut”». Με τα λόγια αυτά οι Μάικλ Χαρντ και Τόνι Νέγκρι περιγράφουν αυτό που πολύ νωρίτερα είχε διαγνώσει η Χάνα Αρεντ: τη γενικευμένη μείωση των δυνατοτήτων της ανθρώπινης δράσης ως συνέπεια μιας μακράς περιόδου αποξένωσης εξαιτίας των αντιπροσωπευτικών θεσμών.
Η λογική της ανάθεσης στα κόμματα και στους επαγγελματίες πολιτικούς, η περιχαράκωση σε έναν κακώς εννοούμενο ιδιωτικό χώρο (ο οποίος έγινε ταυτόχρονα χρυσό κλουβί και καταφύγιο), η προσκόλληση στο κυνήγι του ατομικού συμφέροντος και η εξάρτηση από τις αναθυμιάσεις της τηλεοπτικής οθόνης δημιούργησαν έναν παθητικό ανθρωπολογικό τύπο, προϊόν σχεδόν κοινωνικού υπνωτισμού. Σήμερα στα χαρακτηριστικά αυτά έρχονται να προστεθούν η ανασφάλεια, ο γενικευμένος φόβος και (για την πλειονότητα) το σοκ της κοινωνικής έκπτωσης.
Οι περισσότεροι εξ ημών αντιλαμβανόμαστε την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος έτσι όπως το ξέραμε, αφού έχουμε γίνει μάρτυρες όλων των παθογενειών που γέννησε, συντήρησε και γιγάντωσε και θύματα των οποίων είμαστε και εμείς. Οι συνέπειες όμως της σημερινής κρίσης λειτουργούν παραλυτικά για τις όποιες δυνατότητες ανάληψης πρωτοβουλιών, αλλά και ευθυνών που θα έπρεπε να αναλάβουμε. Τα πράγματα βρίσκονται σ” εκείνο το κομβικό σημείο όπου, εάν κυριαρχήσει ο φόβος μπροστά στο άγνωστο («ο φόβος μπροστά στην ελευθερία», κατά Εριχ Φρομ), θα αντιμετωπίσουμε άμεσα τον κίνδυνο μιας συντηρητικής αναδίπλωσης, με πολιτική της έκφραση τον ακροδεξιό λαϊκισμό. Τα πρώτα βήματα έχουν γίνει ήδη.
Αυτό που ορισμένοι κοινωνιολόγοι περιγράφουν ως κοινωνικό παράδοξο είναι κάτι παραπάνω από ορατό: η σιωπή των θυμάτων. Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι ένας βερμπαλιστικός παροξυσμός από την πλευρά των θυτών, οι οποίοι επιχειρούν με κάθε τρόπο να πείσουν ότι η μόνη δυνατή εναλλακτική είναι μία: εάν βγούμε από τον μονόδρομο, τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα.
Ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες της κοινωνικής εκπτώχευσης και η μονόδρομη κοινωνική κινητικότητα προς τα κάτω δημιουργούν μια συλλογική κοινωνική εμπειρία, έστω και τραυματική, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εφαλτήριο συγκρότησης μιας συλλογικής άρνησης και αντίστασης. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι η οργή και η αγανάκτηση θα μετουσιωθούν σε ενεργό δράση και δεν θα παραμείνουν σ” αυτό που οι Βρετανοί ονομάζουν quiet desperation, βουβή απελπισία. Με την προϋπόθεση ότι η επιθυμία για μια αξιοπρεπή και αυτόνομη ύπαρξη θα ξυπνήσει μέσα στους πολίτες, ύστερα από μια μακρόχρονη χειμερία νάρκη ατομικισμού και, γιατί όχι, εθελοδουλείας, η οποία οδήγησε σε εκχώρηση-απαλλοτρίωση όλων των δημιουργικών και συμμετοχικών πρωτοβουλιών των πολιτών. Με την προϋπόθεση ότι θα διεκδικήσουμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο όχι μόνο από τους «απέναντι», αλλά (και κυρίως) από αυτούς που βρίσκονται «στο δικό μας στρατόπεδο», αυτούς που επαγγέλλονται την υλοποίηση μιας εναλλακτικής που και εμείς στηρίζουμε.
t.tsakiroglou@efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου