Η Αυγή online...
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Το Annus horribilis 2011 τελείωσε. Βιώσαμε τη δραματική απομυθοποίηση της κυρίαρχης ιδεολογίας του καταναλωτισμού, της διαρκούς ανάπτυξης, του εκσυγχρονισμού, του καπιταλισμού. Μια απομυθοποίηση που συνόδευσε τις βαθιές ρωγμές σε ό,τι συγκρατούσε την κοινωνία μας εδώ και δεκαετίες: τη δυνατότητα επιβίωσης οικογενειακών επιχειρήσεων ή/και τον διορισμό, την ύπαρξη ενός στοιχειώδους κράτους-πρόνοιας, το πελατειακό σύστημα του δικομματισμού που αγκάλιαζε τους πάντες (από τα συγγενικά δίκτυα μέχρι τα αθλητικά σωματεία και τους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ και της ΔΑΚΕ).
Μέσα στον χαμό των ημερών, οι περισσότεροι δείχνουν να μην εμπιστεύονται τις μέχρι πρόσφατα κυρίαρχες δομές εξουσίας. Έτσι προκύπτουν η απαισιοδοξία, η απελπισία, η μετανάστευση αλλά και η αγανάκτηση και οι προσπάθειες για κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία και αλληλεγγύη.
Η προσοχή της αριστεράς έχει προς το παρόν στραφεί στις πιο πολιτικοποιημένες εκδοχές αυτών των διαδικασιών, σε ό,τι σχηματικά ονομάστηκε «οι πλατείες». Αυτό είναι αναμενόμενο στον βαθμό που οι «πλατείες» των μεγάλων πόλεων, και βασικά το Σύνταγμα, εκφέρουν έναν λόγο περί κοινωνικής δικαιοσύνης που συγγενεύει με τον λόγο της αριστεράς. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι να μιλήσει και να πράξει κανείς για την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, ο τρόπος της αριστεράς είναι μόνο ένας από αυτούς.
Η προσοχή μας δεν πρέπει να μείνει αποκλειστικά στις «πλατείες». Οι «πλατείες» αναμφίβολα αποτέλεσαν το μεγάλο πολιτικό γεγονός του 2011. Εξίσου σημαντικό είναι να εστιάσουμε στις προσπάθειες αντίστασης και αλληλεγγύης στις γειτονιές και τις κωμοπόλεις. Δίπλα στο Σύνταγμα υπάρχει και η Κερατέα, το «Δεν πληρώνω» στα διόδια, τα συσσίτια στις γειτονιές, οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης κατοίκων στις κωμοπόλεις, οι τοπικές κινήσεις για το «χαράτσι» κ.λπ.
Στις προσπάθειες αυτές ενεργοποιήθηκε ένα μικρό αλλά δυναμικό μέρος της κοινωνίας μας, που υπερβαίνει τα συνήθη ακροατήρια της αριστεράς. Ο κόσμος αυτός ομοιάζει με τον κόσμο της «πλατείας» στο ότι απαιτεί υποσχέσεις για άμεσα αποτελέσματα. Διαφέρει όμως καθώς είναι πιο αμήχανος στις πολιτικές διαδικασίες και πιο απελπισμένος. Η περισσή απελπισία του οφείλεται στη δυσκολία κατανόησης του αντίκτυπου που οι προσπάθειές του μπορούν να έχουν στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Τα αιτήματα αυτού του κόσμου άλλωστε είναι συχνά πιο αποσπασματικά και έχουν μια τοπική εμβέλεια που αδυνατεί να συνδεθεί οργανικά με τις μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις. Το πρόβλημα αυτό δεν υπήρξε για τους πρωταγωνιστές της «πλατείας»: η χωρική τους τοποθέτηση στην πλατεία Συντάγματος, στον Λευκό Πύργο κ.λπ. εκ των πραγμάτων έθετε τα προτάγματά τους σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο. Μια επιπλέον διαφορά έγκειται στο ότι οι γειτονιές και οι κωμοπόλεις στερούνται ενός πολυπληθούς ανθρώπινου δυναμικού με σημαντική εμπειρία σε κινηματικές συλλογικές πολιτικές διαδικασίες. Οι «πλατείες» αξιοποίησαν ως καταλύτες ένα πολιτικό δυναμικό που είχε την κατάλληλη «τεχνογνωσία» των συλλογικών πολιτικών διαδικασιών λόγω της μακροχρόνιας ένταξής του σε κινηματικούς χώρους.
Η τοπικότητα όμως -που συνδέει τους ανθρώπους στις συλλογικές προσπάθειες των γειτονιών και των κωμοπόλεων- βοηθά στο να απαντήσουν πιο εύκολα στα ερωτήματα του ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πού πάμε, ερωτήματα που εν τέλει αφορούν το τι μας ενώνει ως κοινωνία. Ο καθένας κεφαλαιοποιεί ό,τι έχει από τον εαυτό του και το παρελθόν του για να μιλήσει με τους συνανθρώπους του και να τους γνωρίσει χωρίς να βασίζεται στους μέχρι χθες κυρίαρχους διαμεσολαβητές νοημάτων (π.χ. κόμματα). Οι άνθρωποι ξαναανακαλύπτουν τον κόσμο επανορίζοντας εν τέλει και τον εαυτό τους.
Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι στις τοπικές πρωτοβουλίες των γειτονιών και των κωμοπόλεων χτίζονται πιο άμεσοι, πιο μόνιμοι και πιο αποτελεσματικοί δεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι δύσκολο κάποιος να προβλέψει τα αποτελέσματα αυτών των διαδικασιών. Μπορούμε όμως με αισιοδοξία να πούμε ότι μας δίνεται η ευκαιρία να υπερβούμε το Annus horribilis 2011 αγγίζοντας την αρχή για τα επόμενα anni mirabiles!
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Το Annus horribilis 2011 τελείωσε. Βιώσαμε τη δραματική απομυθοποίηση της κυρίαρχης ιδεολογίας του καταναλωτισμού, της διαρκούς ανάπτυξης, του εκσυγχρονισμού, του καπιταλισμού. Μια απομυθοποίηση που συνόδευσε τις βαθιές ρωγμές σε ό,τι συγκρατούσε την κοινωνία μας εδώ και δεκαετίες: τη δυνατότητα επιβίωσης οικογενειακών επιχειρήσεων ή/και τον διορισμό, την ύπαρξη ενός στοιχειώδους κράτους-πρόνοιας, το πελατειακό σύστημα του δικομματισμού που αγκάλιαζε τους πάντες (από τα συγγενικά δίκτυα μέχρι τα αθλητικά σωματεία και τους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ και της ΔΑΚΕ).
Μέσα στον χαμό των ημερών, οι περισσότεροι δείχνουν να μην εμπιστεύονται τις μέχρι πρόσφατα κυρίαρχες δομές εξουσίας. Έτσι προκύπτουν η απαισιοδοξία, η απελπισία, η μετανάστευση αλλά και η αγανάκτηση και οι προσπάθειες για κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία και αλληλεγγύη.
Η προσοχή της αριστεράς έχει προς το παρόν στραφεί στις πιο πολιτικοποιημένες εκδοχές αυτών των διαδικασιών, σε ό,τι σχηματικά ονομάστηκε «οι πλατείες». Αυτό είναι αναμενόμενο στον βαθμό που οι «πλατείες» των μεγάλων πόλεων, και βασικά το Σύνταγμα, εκφέρουν έναν λόγο περί κοινωνικής δικαιοσύνης που συγγενεύει με τον λόγο της αριστεράς. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι να μιλήσει και να πράξει κανείς για την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, ο τρόπος της αριστεράς είναι μόνο ένας από αυτούς.
Η προσοχή μας δεν πρέπει να μείνει αποκλειστικά στις «πλατείες». Οι «πλατείες» αναμφίβολα αποτέλεσαν το μεγάλο πολιτικό γεγονός του 2011. Εξίσου σημαντικό είναι να εστιάσουμε στις προσπάθειες αντίστασης και αλληλεγγύης στις γειτονιές και τις κωμοπόλεις. Δίπλα στο Σύνταγμα υπάρχει και η Κερατέα, το «Δεν πληρώνω» στα διόδια, τα συσσίτια στις γειτονιές, οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης κατοίκων στις κωμοπόλεις, οι τοπικές κινήσεις για το «χαράτσι» κ.λπ.
Στις προσπάθειες αυτές ενεργοποιήθηκε ένα μικρό αλλά δυναμικό μέρος της κοινωνίας μας, που υπερβαίνει τα συνήθη ακροατήρια της αριστεράς. Ο κόσμος αυτός ομοιάζει με τον κόσμο της «πλατείας» στο ότι απαιτεί υποσχέσεις για άμεσα αποτελέσματα. Διαφέρει όμως καθώς είναι πιο αμήχανος στις πολιτικές διαδικασίες και πιο απελπισμένος. Η περισσή απελπισία του οφείλεται στη δυσκολία κατανόησης του αντίκτυπου που οι προσπάθειές του μπορούν να έχουν στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Τα αιτήματα αυτού του κόσμου άλλωστε είναι συχνά πιο αποσπασματικά και έχουν μια τοπική εμβέλεια που αδυνατεί να συνδεθεί οργανικά με τις μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις. Το πρόβλημα αυτό δεν υπήρξε για τους πρωταγωνιστές της «πλατείας»: η χωρική τους τοποθέτηση στην πλατεία Συντάγματος, στον Λευκό Πύργο κ.λπ. εκ των πραγμάτων έθετε τα προτάγματά τους σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο. Μια επιπλέον διαφορά έγκειται στο ότι οι γειτονιές και οι κωμοπόλεις στερούνται ενός πολυπληθούς ανθρώπινου δυναμικού με σημαντική εμπειρία σε κινηματικές συλλογικές πολιτικές διαδικασίες. Οι «πλατείες» αξιοποίησαν ως καταλύτες ένα πολιτικό δυναμικό που είχε την κατάλληλη «τεχνογνωσία» των συλλογικών πολιτικών διαδικασιών λόγω της μακροχρόνιας ένταξής του σε κινηματικούς χώρους.
Η τοπικότητα όμως -που συνδέει τους ανθρώπους στις συλλογικές προσπάθειες των γειτονιών και των κωμοπόλεων- βοηθά στο να απαντήσουν πιο εύκολα στα ερωτήματα του ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πού πάμε, ερωτήματα που εν τέλει αφορούν το τι μας ενώνει ως κοινωνία. Ο καθένας κεφαλαιοποιεί ό,τι έχει από τον εαυτό του και το παρελθόν του για να μιλήσει με τους συνανθρώπους του και να τους γνωρίσει χωρίς να βασίζεται στους μέχρι χθες κυρίαρχους διαμεσολαβητές νοημάτων (π.χ. κόμματα). Οι άνθρωποι ξαναανακαλύπτουν τον κόσμο επανορίζοντας εν τέλει και τον εαυτό τους.
Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι στις τοπικές πρωτοβουλίες των γειτονιών και των κωμοπόλεων χτίζονται πιο άμεσοι, πιο μόνιμοι και πιο αποτελεσματικοί δεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι δύσκολο κάποιος να προβλέψει τα αποτελέσματα αυτών των διαδικασιών. Μπορούμε όμως με αισιοδοξία να πούμε ότι μας δίνεται η ευκαιρία να υπερβούμε το Annus horribilis 2011 αγγίζοντας την αρχή για τα επόμενα anni mirabiles!
* Ο Γιώργος Αγγελόπουλος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου