Αντιρρησίες βράβευσης...

Μαριάννα Τζιαντζή...

Ο John Berger το 1962.

Πολλές συζητήσεις έγιναν με αφορμή την άρνηση του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου να δεχτεί το κρατικό Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων που του απονεμήθηκε για το σύνολο του έργου του.

Μόλις ανακοινώθηκαν τα βραβεία του υπουργείου Πολιτισμού, στις αρχές της εβδομάδας, ο κ. Χριστιανόπουλος δήλωσε «Δεν θα εμφανιστώ ούτε θα απλώσω το χέρι για να το πάρω. Δεν θέλω ούτε τα βραβεία ούτε τα λεφτά τους», ενώ ο ίδιος παρέπεμψε στο κείμενό του με τίτλο «Εναντίον» που είδε πρώτη φορά το φως το 1979, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Διαγώνιος.

Εύκολα μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο αυτό το κείμενο που, αν μη τι άλλο, δείχνει ότι ο ποιητής τουλάχιστον είναι συνεπής με τις αρχές του, κάποιες από τις οποίες θα τις ενστερνιζόταν και ο πιο σκληροπυρηνικός νεοφιλελεύθερος οπαδός του λιγότερου κράτους, αλλά κι ένας καλοπροαίρετος αριστερός ή αναρχικός που ονειρεύεται έναν κόσμο χωρίς αφεντικά και ιεραρχίες. Προσωπικά, το βρίσκω απλοϊκό και ισοπεδωτικό, αλλά δεν έχει σημασία. Είναι αυτονόητο ότι ο καθένας αναγνωρίζει την προσφορά του κ. Χριστιανόπουλου στα γράμματα, όπως θα την αναγνώριζε και στην περίπτωση που εκείνος θα αποδεχόταν τη βράβευσή του. Ωστόσο, η άρνηση αυτή επισκίασε το γεγονός ότι, εκτός από τον κ. Χριστιανόπουλο, φέτος βραβεύτηκαν και κάποιοι άλλοι που τα βιβλία τους αξίζουν να διαβαστούν και να συζητηθούν, όπως ο Θωμάς Κοροβίνης, ο Χρήστος Ευθυμίου, ο ποιητής Γιάννης Μαρκόπουλος –δυστυχώς, δεν γνωρίζω το έργο των άλλων συγγραφέων που διακρίθηκαν.

Η άρνηση αποδοχής μιας διάκρισης μπορεί να οφείλεται σε χίλιους δυο λόγους, όμως οι λόγοι που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι εκείνοι που δεν σχετίζονται μόνο με την ιδιοσυγκρασία και τις αρχές του βραβευμένου αλλά έχουν και μια ιστορική διάσταση. Αρκετοί ήταν οι επώνυμοι, στη δεκαετία του ’60 και στις αρχές του ’70, που είτε αρνήθηκαν τη βράβευσή τους είτε την είδαν σαν ευκαιρία να καταγγείλουν την εσωτερική ή εξωτερική πολιτική της χώρας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο βρετανός πεζογράφος Τζον Μπέργκερ, που το 1972 έδωσε στους Μαύρους Πάνθηρες το μισό χρηματικό έπαθλο του Booker Prize –και τότε το ποσό των 5.000 λιρών δεν ήταν διόλου ευκαταφρόνητο. Καλά και άγια τα όσα γράφει ο κ. Χριστιανόπουλος στο «Εναντίον», όμως η Ελλάδα του 2012 δεν είναι ίδια με την Ελλάδα του 1979 και θα περίμενε κανείς ότι η άρνησή του θα είχε κάποια σχέση με την επίθεση που δέχεται σήμερα «και» ο πολιτισμός ως δημόσιο αγαθό από την κυβέρνηση του μνημονίου και τα στηρίγματά της. Το κράτος βραβεύει κάποια πρόσωπα, όμως ταυτόχρονα αφήνει θέατρα, μουσεία και ορχήστρες να ρημάζουν, καταδικάζει τους εργάτες (και όχι τους βαρονίσκους) του πολιτισμού στην ανεργία ή και στην πείνα, καταργεί και με τη βούλα το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στα δημόσια σχολεία.

Ξεχασμένο είναι ένα περήφανο όχι που διατυπώθηκε σε πολύ δύσκολους καιρούς, το Μάιο του 1972, από τον ζωγράφο Γιώργο Βαρλάμο ο οποίος αποποιήθηκε τη μηνιαία χορηγία, ύψους 4.000 δρχ., της χουντικής κυβέρνησης. Σε ανοιχτή επιστολή του, ο Γ. Βαρλάμος αμφισβήτησε τα κριτήρια της απονομής των χορηγιών, χαρακτηρίζοντάς τα «εξωκαλλιτεχνικά» και παρατηρώντας ότι «αγνοήθηκαν καλλιτέχνες που διακονούν σεμνά σ’ ολόκληρη τη ζωή τους την τέχνη, με αφάνταστες υλικές και ηθικές θυσίες...» (*) Τα βραβεία της χούντας επίσης αρνήθηκαν ο γλύπτης Κλ. Λουκόπουλος και ο ζωγράφος Αλ. Κοντόπουλος.

Σεβαστό, αλλά εκτός τόπου και χρόνου το «όχι» του κ. Χριστιανόπουλου.

(ΠΡΙΝ, 29/1/12)
Η δήλωση του Γ. Βαρλάμου, όπως δημοσιεύθηκε στο Βήμα, στις 5.1.1973:


"Λόγοι ηθικής τάξεως δεν μου επιτρέπουν να δεχθώ τη χορηγία. Γιατί πιστεύω ότι τέτοιας μορφής "επιλεκτική" χορηγία δεν λύνει βασικά προβλήματα των ανθρώπων της. Επίσης τα κριτήρια της απονομής, καθαρώς εξωκαλλιτεχνικά, δημιουργούν πικρίαν και αγανάκτησιν. Η αντικειμενική κρίση έπρεπε να στηριχθεί στην αρχαιότητα των επιχορηγουμένων και στη γενική τους υλική και ηθική κατάσταση. Αγνοήθηκαν καλλιτέχνες που διακονούν σεμνά σ' ολόκληρη τη ζωή τους την τέχνη, με αφάνταστες υλικές και ηθικές θυσίες, για να υπάρχει ελληνική τέχνη.
Αρνούμαι τη χορηγεία επειδή ακόμα πιστεύω ότι καμιά επιτροπή , από οποιαδήποτε καλοπροαίρεται πρόσωπα και αν απαρτίζεται, δεν είναι αρμόδια να κρίνει τους καλλιτέχνες. Μόνον οι ίδιοι οι καλλιτέχνες παρέχουν αντικειμενική εγκυρότητα κρίσεως".