Περι μεταρρυθμίσεων, μνημονίων και ελληνικού κράτους

Red NoteBook ...
Της Έλλης Σιακπίδου

Τα τελευταία δύο χρόνια, μετά την αποκάλυψη του μεγέθους του χρέους και την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ, υπάρχει μια συστηματική και μεθοδευμένη προώθηση των μέτρων του μνημονίου (I και οσονούπω ΙΙ) από συγκεκριμένες ομάδες πολιτικών και δημοσιογράφων. Οι υποστηρικτές του μνημονίου βασίζουν την αναγκαιότητα των μέτρων σε μια εικόνα, την οποία έχουν στοιχειοθετήσει δύο χρόνια τώρα ψηφίο-ψηφίο και η οποία συνοψίζεται ως εξής:

Η Ελλάδα βρίσκεται στο «χείλος τους γκρεμού» λόγω του μεγάλου χρέους της (160% του ΑΕΠ).

· Το χρέος προέκυψε γιατί τα τελευταία χρόνια «ξοδεύαμε περισσότερα από όσα βγάζαμε», την ώρα που «μαζί τα τρώγαμε».

· Οι Ευρωπαίοι μπορεί να είναι πιεστικοί και συχνά παράλογοι στις απαιτήσεις τους, αλλά έχουν δίκιο γιατί θέλουν να δουν αποτελέσματα με τα χρήματα που μας δανείζουν.

· Το μνημόνιο είναι «μονόδρομος» και η μόνη λύση για τη «σωτηρία» της χώρας και την «αποφυγή της καταστροφής».

· Από τον καιρό του πρώτου μνημονίου (Μάιος 2011) μέχρι σήμερα, το χρέος δε μειώθηκε και η κατάσταση στην Ελλάδα δε βελτιώθηκε γιατί τα μέτρα δεν εφαρμόστηκαν έγκαιρα.

· Τώρα είναι η ώρα που πρέπει να προχωρήσουμε στις μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές, όπως μειώσεις μισθών και περιορισμό του κράτους, το οποίο δυσχεραίνει την οικονομική δραστηριότητα και αποθαρρύνει τους ξένους επενδυτές. Δεν υπάρχουν περιθώρια καθυστυστερήσεων.

· Κατά συνέπεια, πρέπει τώρα όλοι να «σφίξουμε το ζωνάρι» και να «κάνουμε θυσίες».

Η χρήση των εκφράσεων και της απλουστευμένης γλώσσας είναι σκόπιμη γιατί απεικονίζει το επίπεδο της συζήτησης και το μονόπλευρο εκλαϊκευτικό χαρακτήρα της επιχειρηματολογίας. Ο στόχος βέβαια δεν άλλος από τη δημιουργία μιας συλλογικής ενοχής, ώστε να ελαχιστοποηθούν οι αντιστάσεις και οι αντιδράσεις στα μέτρα από τους πολίτες.

Τις τελευταίες εβδομάδες, και κατά τη διάρκεια των διαπραγματατεύσεων για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI) στη μείωση του ελληνικού χρέους, έχουν πληθύνει οι φωνές υπέρ του περιορισμού του ρόλου του κράτους και της εφαρμογής διαρθρωτικών αλλαγών στην αγορά εργασίας. Το επιχείρημα διατυπώνεται ως εξής: το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι ο διογκωμένος δημόσιος τομέας, ο οποίος πρέπει να μειωθεί, όπως άλλωστε ο 13ος και 14ος μισθός, για να γίνει πιο ευέλικτη η αγορά εργασίας. Παράλληλα, πλάθεται η εικόνα μιας Ελλάδας η οποία αντιστέκεται σε οποιαδήποτε αλλαγή, κάνει απεργία με το παραμικρό, και διατηρεί με νύχια και δόντια δώρα και επιπλέον μισθούς, τα οποία είναι «παρωχημένα κεκτημένα» μιας άλλης εποχής. Υπό αυτό το πρίσμα, τόσο κακή είναι η ιδέα για την επιτροπεία από τον Ευρωπαίο επίτροπο;

Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν μερικά πράγματα:

Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας δεν είναι το μέγεθος του κράτους. Είναι ο χαρακτήρας και η μορφή του συγκεκριμένου κράτους και το πώς αυτό έχει χρησιμοποιηθεί από τους πολιτικούς ως μέσω ψηφοθηρίας και διαφθοράς.

Η προτεραιότητα για την Ελλάδα δεν είναι η μείωση του κράτους, αλλά η καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής (και μέσα στο πλαίσιο αυτό, φυσικά υπάρχουν άνρθωποι που αντιστέκονται στην όποια αλλαγή).

Το κράτος στην Ελλάδα δυσχεραίνει την οικονομική δραστηριότητα, όχι λόγω της έκτασης της παρέμβασης, αλλά λόγω της αναξιοκρατίας που προωθεί και της προνομιακής μεταχείρισης που έχουν ορισμένες κοινωνικές ομάδες. Και δεν αναφέρομαι στους ψηφοφόρους του εκάστοτε κόμματος, οι οποίοι βρήκαν δουλειά στο δημόσιο τομέα ή πήραν επιδόματα που δεν άξιζαν. Αναφέρομαι σε ομάδες δημοσιογράφων, επιχειρηματιών, εργολάβων και κατασκευαστών, οι οποίες έχουν χρόνιες προνομιακές σχέσεις με τον κρατικό μηχανισμό, δεν τηρούν της φορολογικές τους υποχρεώσεις και είναι υπεράνω δικαιοσύνης.

Η Ελλάδα ήταν μια φτωχή χώρα, η οποία με την ένταξη της στην ΕΟΚ (1981) έγινε δέκτης μεγάλων ροών επιδοτήσεων από την (τότε) ΕΟΚ μέχρι να μπουν στην ΕΕ οι χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης και να στραφούν τα κονδύλια προς τα εκεί (2004). Αυτά τα χρήματα, οπως και τα έσοδα από τη φορολογία, δεν έχουν διανεμηθεί δίκαια στην ελληνική κοινωνία και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για την ανάπτυξη παραγωγικών βάσεων στην οικονομία. Αυτά τα χρήματα όμως δεν τα φάγαμε όλοι· τα έφαγαν κάποιοι.

Δεν ακούω κανέναν από αυτούς που τόσο εύκολα σπεύδουν να μειώσουν εισοδήματα άλλων, να προτείνει μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής. Αντί να ξεκινήσουμε με τις μειώσεις κατώτατων μισθών, γιατί δε συλλέγουμε τους φόρους και τις ασφαλιστικές εισφορές που χρωστάει πληθώρα επιχειρήσεων στην Ελλάδα; Πριν γίνει η περικοπή του 13ου και 14ου μισθού, γιατί δεν καταργείται η βουλευτική ασυλία; Πριν καταργηθεί η συλλογική σύμβαση, γιατί δε συλλαμβάνονται οι φοροφυγάδες, να κατασχεθούν τα υπάρχοντα τους και μετά να ξανα-υπολογιστεί το χρέος; Εκτός κι αν θεωρούμε ότι με την αποπομπή του Τσοχατζόπουλου, τη σύλληψη του Γαβαλά και του ιδιοκτήτη των Bodyline, το πολιτικό σύστημα έφτασε στην κάθαρση και η φοροδιαφυγή πατάχθηκε.

Στην Αμερική και στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες διαφημίζονται άκριτα ως «προηγμένες κοινωνίες» και οικονομικά παραδείγματα προς μίμηση, το κράτος λειτουργεί. Και λειτουργεί μεταξύ άλλων, αναδιανεμητικά, από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα προς τα χαμηλά, ατελώς η μη. Στην Ελλάδα, το κράτος είναι ένα παγκάρι από το οποίο κάποιοι τρώνε και κάποιοι όχι, στο οποίο κάποιοι έχουν πρόσβαση και κάποιοι όχι, από το οποίο καποιοι ωφελούνται και κάποιοι όχι. Οι περισσότεροι από αυτούς που δέχονται το μνημόνιο αβίαστα ή με μικρή αντίσταση, και μιλούν για μείωση του κράτους, ανήκουν σε αυτούς που είχαν/έχουν πρόσβαση σε αυτό το κράτος. Για όλους τους υπόλοιπους, το ζήτημα είναι η κοινωνική δικαιοσύνη, η αξιοκρατία και οι ίσες ευκαιρίες.