Του Γαβριήλ Σακελλαρίδη, απο το κοκκινο σημειωματαριο...
Πριν από μία βδομάδα περίπου διέρρευσε το προσχέδιο της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής. Το πιο ενδιαφέρον που προκύπτει από την ανάγνωση αυτού του κειμένου είναι η εξής διαπίστωση: το διαζύγιο που έχουν πάρει οι συντάκτες τους με την πραγματικότητα. Ή για να το θέσουμε αλλιώς (και επειδή προφανώς οι συντάκτες του είναι επιστήμονες με διαδακτορικά σε καλά πανεπιστήμια και άριστοι τεχνοκράτες) αυτό που εντυπωσιάζει είναι η χρήση οικονομικών επιχειρημάτων με τέτοιο τρόπο ώστε να διαστρεβλωθεί η ανάγνωση της πραγματικότητας..
Χαρακτηριστικό είναι το χωρίο του προσχεδίου της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο οποίο δίνεται μία ερμηνεία της ύφεσης της ελληνικής οικονομίας κατά 6% το 2012[1]. Αφού γίνεται η παραδοχή ότι η ύφεση είναι μεγαλύτερη από ότι αναμενόταν, η εξήγηση που δίνεται εδράζεται σε τρεις παράγοντες: α) Την έλλειψη αξιοπιστίας της ελληνικής κυβέρνησης που προέκυψε κυρίως λόγω των δύο διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων και της πολιτικής αβεβαιότητας που αυτή προκάλεσε, β) την μειωμένη διεθνή ζήτηση για εξαγωγές λόγω της ισχνής ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ και γ) λόγω της μη πιστής εφαρμογής του Μνημονίου, η οποία προκάλεσε την καθυστέρηση τω δόσεων, η οποία με τη σειρά της ρίχε ως αποτέλεσμα την πιστωτική ασφυξία της πραγματικής οικονομίας και την έλλειψη ρευστότητας.
Ας δούμε τα τρία αυτά σημεία με τη σειρά:
1. Η πολιτική αβεβαιότητα λόγω των εκλογών. Θα ήταν πολύ εύκολο να κατηγορηθούν οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μνημονίου για τη βαθιά ύφεση της ελληνικής οικονομίας, αν στα δυόμιση χρόνια που εφαρμόζοταν αυτή η πολιτική είχαν υπάρξει δείγματα ανάκαμψης. Και αυτό όπως γνωρίζουμε δεν συνέβη ποτέ. Ακόμα και με τη κυβέρνηση Παπαδήμου, η οποία στηριζόταν στα 2/3 του ελληνικού κοινοβουλίου, εξέφραζε δηλαδή τη συντριπτική πλειοψηφία του μνημονιακού μπλοκ, τα οικονομικά αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου καλύτερα. Η ύφεση συνεχιζόταν ακόμα και στην περίοδο που στο πολιτικό σκέλος εξασφαλιζόταν το βέλτιστο σενάριο για την τρόικα. Επομένως, ως οικονομικό επιχείρημα, «η εμβάθυνση της ύφεσης λόγω πολιτικής αβεβαιότητας» δεν φαίνεται ικανό να σταθεί και να πείσει, αφού τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια ακόμα και όταν δεν επικρατούσε τέτοιο κλίμα. Αυτό που υποννοείται από την παραπάνω ερμηνεία είναι η ενοχοποίηση της δημοκρατικής λειτουργίας για την αποτυχία του προγράμματος. Σε συνθήκες τέτοιας κρίσης, άλλωστε, είναι γνωστό ότι οι «ευαισθησίες» για την ορθή λειτουργία της δημοκρατίας εκλαμβάνονται ως «λαϊκισμός» και ως εμπόδιο για την πραγμάτωση των στόχων των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων [2].
2. Η ισχνή παγκόσμια οικονομία, εξαιτίας της οποίας οι ελληνικές εξαγωγές δεν αυξήθηκαν όσο αναμενόταν. Το σημείο αυτό ως βασική εξήγηση της ελληνικής ύφεσης είναι εξαιρετικά ευφάνταστο. Ας δούμε τα στατιστικά στοιχεία: Το 2011 η ύφεση ανήλθε στο 7,1% το οποίο οφέιλεται σε συρρίκνωση της εσωτερικής ζήτησης κατά 10,1% και θετική συνεισφορά της εξωτερικής ζήτησης κατά 2,4%. Το 2012 η ύφεση προβλέπεται σε 6% το οποίο οφέιλεται σε συρρικνωση της εγχώριας ζήτησης κατά 9% και αύξηση της εξωτερικής ζήτησης σε 3,3%. Απο τα παραπάνω προκύπτει ότι η συμβολή της αύξησης των εξαγωγών και της μείωσης των εισαγωγών ήταν σημαντική στο να μην ξεφύγει κι άλλο η ύφεση. Αυτή η εξέλιξη φυσικά οφείλεται στην ίδια την ύφεση που περιόρισε τη ζήτηση για εισαγωγές και κατακρήμνισε τους μισθούς αυξάνοντας σε κάποιο βαθμό τις εξαγωγές (εσωτερική υποτίμηση). Σε κάθε περίπτωση όμως η ύφεση δεν προέρχεται από την χαμηλή συμβολή του εξωτερικού τομέα, αλλά από την τεράστια συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης. Και αυτό αποφεύγεται να αναφερθεί στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άλλωστε, η μείωση της παγκόσμιας ζήτησης για τις εξαγωγές ήταν κάτι που ήταν γνωστό από το 2008 και μετά, όταν η παγκόσμια ύφεση ήταν πλέον γεγονός, και αναφερόταν συχνά από τους αριστερούς οικονομολόγους ως κριτική στο μοντέλο ανάπτυξης που στηριζόταν στις εξαγωγές και την εσωτερική υποτίμηση. Επομένως, κανείς δεν δικαιούται να ομιλεί σα να μην γνώριζε.
3. Η μη συμμόρφωση με το Μνημόνιο που είχε ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση των δόσεων και την πιστωτική ασφυξία. Και αυτό το επιχείρημα δεν μπορεί να σταθεί ως αιτία της ύφεσης. Αυτό συμβαίνει πρώτα από όλα επειδή η πιστωτική ασφυξία της πραγματικής οικονομίας, μπορεί να ξεκίνησε εξαιτίας της κρίσης δημόσιου χρέους, όμως σήμερα έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο, εξαιτίας της πολιτικής λιτότητας. Η περαιτέρω συνέχιση αυτής της πολιτικής θα οδηγήσει σε περαιτέρω πιστωτική ασφυξία. Στην ουσία η μνημονιακή πολιτική δημιουργεί μία «μαύρη τρύπα» η οποία απορροφά όλα τα κονδύλια που έρχονται με την μορφή των δόσεων στην ελληνική οικονομία και στην πραγματικότητα διευρύνεται από αυτές. Άλλωστε η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις δόσεις είναι απαραίτητη για να παίξει το ρόλο του «μαστίγιου και του καρότου» για να συνεχιστεί τι πρόγραμμα αναδιάρθρωσης του ελληνικού καπιταλισμού.
Οι πραγματικές αιτίες της ελληνικής ύφεσης αποκρύπτονται στην έκθεση αυτή, παρόλο που αποτελούν κοινό τόπο σε κάθε ορθολογικώς σκεπτόμενο άνθρωπο. Όμως απλώς αυτή η ανάγνωση δεν συμβαδίζει με τις ανάγκες για περαιτέρω υποτίμηση της εργασίας και εκκαθάρισης των μην ανταγωνστικών ατομικών κεφαλαίων.
_____________________________
Σημειώσεις
[1] Η εξέλιξη των τριμηνιαίων στοιχείων για την ύφεση της ελληνικής οικονομίας κατά το 2012, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, μας προετοιμάζει για μεγαλύτερα ποσοστά ύφεσης τα οποία θα κυμαίνονται μεταξύ 6,5% με 6,9% στο τέλος του χρόνου.
[2] Δείτε σχετικά το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του W. Streeck (2011), “The Crises of Democratic Capitalism”, New Left Review, 71, September-October 2011 http://newleftreview.org/II/71/wolfgang-streeck-the-crises-of-democratic-capitalism
Πριν από μία βδομάδα περίπου διέρρευσε το προσχέδιο της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής. Το πιο ενδιαφέρον που προκύπτει από την ανάγνωση αυτού του κειμένου είναι η εξής διαπίστωση: το διαζύγιο που έχουν πάρει οι συντάκτες τους με την πραγματικότητα. Ή για να το θέσουμε αλλιώς (και επειδή προφανώς οι συντάκτες του είναι επιστήμονες με διαδακτορικά σε καλά πανεπιστήμια και άριστοι τεχνοκράτες) αυτό που εντυπωσιάζει είναι η χρήση οικονομικών επιχειρημάτων με τέτοιο τρόπο ώστε να διαστρεβλωθεί η ανάγνωση της πραγματικότητας..Χαρακτηριστικό είναι το χωρίο του προσχεδίου της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο οποίο δίνεται μία ερμηνεία της ύφεσης της ελληνικής οικονομίας κατά 6% το 2012[1]. Αφού γίνεται η παραδοχή ότι η ύφεση είναι μεγαλύτερη από ότι αναμενόταν, η εξήγηση που δίνεται εδράζεται σε τρεις παράγοντες: α) Την έλλειψη αξιοπιστίας της ελληνικής κυβέρνησης που προέκυψε κυρίως λόγω των δύο διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων και της πολιτικής αβεβαιότητας που αυτή προκάλεσε, β) την μειωμένη διεθνή ζήτηση για εξαγωγές λόγω της ισχνής ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ και γ) λόγω της μη πιστής εφαρμογής του Μνημονίου, η οποία προκάλεσε την καθυστέρηση τω δόσεων, η οποία με τη σειρά της ρίχε ως αποτέλεσμα την πιστωτική ασφυξία της πραγματικής οικονομίας και την έλλειψη ρευστότητας.
Ας δούμε τα τρία αυτά σημεία με τη σειρά:
1. Η πολιτική αβεβαιότητα λόγω των εκλογών. Θα ήταν πολύ εύκολο να κατηγορηθούν οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μνημονίου για τη βαθιά ύφεση της ελληνικής οικονομίας, αν στα δυόμιση χρόνια που εφαρμόζοταν αυτή η πολιτική είχαν υπάρξει δείγματα ανάκαμψης. Και αυτό όπως γνωρίζουμε δεν συνέβη ποτέ. Ακόμα και με τη κυβέρνηση Παπαδήμου, η οποία στηριζόταν στα 2/3 του ελληνικού κοινοβουλίου, εξέφραζε δηλαδή τη συντριπτική πλειοψηφία του μνημονιακού μπλοκ, τα οικονομικά αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου καλύτερα. Η ύφεση συνεχιζόταν ακόμα και στην περίοδο που στο πολιτικό σκέλος εξασφαλιζόταν το βέλτιστο σενάριο για την τρόικα. Επομένως, ως οικονομικό επιχείρημα, «η εμβάθυνση της ύφεσης λόγω πολιτικής αβεβαιότητας» δεν φαίνεται ικανό να σταθεί και να πείσει, αφού τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια ακόμα και όταν δεν επικρατούσε τέτοιο κλίμα. Αυτό που υποννοείται από την παραπάνω ερμηνεία είναι η ενοχοποίηση της δημοκρατικής λειτουργίας για την αποτυχία του προγράμματος. Σε συνθήκες τέτοιας κρίσης, άλλωστε, είναι γνωστό ότι οι «ευαισθησίες» για την ορθή λειτουργία της δημοκρατίας εκλαμβάνονται ως «λαϊκισμός» και ως εμπόδιο για την πραγμάτωση των στόχων των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων [2].
2. Η ισχνή παγκόσμια οικονομία, εξαιτίας της οποίας οι ελληνικές εξαγωγές δεν αυξήθηκαν όσο αναμενόταν. Το σημείο αυτό ως βασική εξήγηση της ελληνικής ύφεσης είναι εξαιρετικά ευφάνταστο. Ας δούμε τα στατιστικά στοιχεία: Το 2011 η ύφεση ανήλθε στο 7,1% το οποίο οφέιλεται σε συρρίκνωση της εσωτερικής ζήτησης κατά 10,1% και θετική συνεισφορά της εξωτερικής ζήτησης κατά 2,4%. Το 2012 η ύφεση προβλέπεται σε 6% το οποίο οφέιλεται σε συρρικνωση της εγχώριας ζήτησης κατά 9% και αύξηση της εξωτερικής ζήτησης σε 3,3%. Απο τα παραπάνω προκύπτει ότι η συμβολή της αύξησης των εξαγωγών και της μείωσης των εισαγωγών ήταν σημαντική στο να μην ξεφύγει κι άλλο η ύφεση. Αυτή η εξέλιξη φυσικά οφείλεται στην ίδια την ύφεση που περιόρισε τη ζήτηση για εισαγωγές και κατακρήμνισε τους μισθούς αυξάνοντας σε κάποιο βαθμό τις εξαγωγές (εσωτερική υποτίμηση). Σε κάθε περίπτωση όμως η ύφεση δεν προέρχεται από την χαμηλή συμβολή του εξωτερικού τομέα, αλλά από την τεράστια συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης. Και αυτό αποφεύγεται να αναφερθεί στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άλλωστε, η μείωση της παγκόσμιας ζήτησης για τις εξαγωγές ήταν κάτι που ήταν γνωστό από το 2008 και μετά, όταν η παγκόσμια ύφεση ήταν πλέον γεγονός, και αναφερόταν συχνά από τους αριστερούς οικονομολόγους ως κριτική στο μοντέλο ανάπτυξης που στηριζόταν στις εξαγωγές και την εσωτερική υποτίμηση. Επομένως, κανείς δεν δικαιούται να ομιλεί σα να μην γνώριζε.
3. Η μη συμμόρφωση με το Μνημόνιο που είχε ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση των δόσεων και την πιστωτική ασφυξία. Και αυτό το επιχείρημα δεν μπορεί να σταθεί ως αιτία της ύφεσης. Αυτό συμβαίνει πρώτα από όλα επειδή η πιστωτική ασφυξία της πραγματικής οικονομίας, μπορεί να ξεκίνησε εξαιτίας της κρίσης δημόσιου χρέους, όμως σήμερα έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο, εξαιτίας της πολιτικής λιτότητας. Η περαιτέρω συνέχιση αυτής της πολιτικής θα οδηγήσει σε περαιτέρω πιστωτική ασφυξία. Στην ουσία η μνημονιακή πολιτική δημιουργεί μία «μαύρη τρύπα» η οποία απορροφά όλα τα κονδύλια που έρχονται με την μορφή των δόσεων στην ελληνική οικονομία και στην πραγματικότητα διευρύνεται από αυτές. Άλλωστε η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις δόσεις είναι απαραίτητη για να παίξει το ρόλο του «μαστίγιου και του καρότου» για να συνεχιστεί τι πρόγραμμα αναδιάρθρωσης του ελληνικού καπιταλισμού.
Οι πραγματικές αιτίες της ελληνικής ύφεσης αποκρύπτονται στην έκθεση αυτή, παρόλο που αποτελούν κοινό τόπο σε κάθε ορθολογικώς σκεπτόμενο άνθρωπο. Όμως απλώς αυτή η ανάγνωση δεν συμβαδίζει με τις ανάγκες για περαιτέρω υποτίμηση της εργασίας και εκκαθάρισης των μην ανταγωνστικών ατομικών κεφαλαίων.
_____________________________
Σημειώσεις
[1] Η εξέλιξη των τριμηνιαίων στοιχείων για την ύφεση της ελληνικής οικονομίας κατά το 2012, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, μας προετοιμάζει για μεγαλύτερα ποσοστά ύφεσης τα οποία θα κυμαίνονται μεταξύ 6,5% με 6,9% στο τέλος του χρόνου.
[2] Δείτε σχετικά το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του W. Streeck (2011), “The Crises of Democratic Capitalism”, New Left Review, 71, September-October 2011 http://newleftreview.org/II/71/wolfgang-streeck-the-crises-of-democratic-capitalism
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου