Τα χαρακτηριστικά του κινήματος του Νοέμβρη...

Eagainst.com - Demand The Impossible!
Στις 16 Δεκεμβρίου 1972 η Frankfurter Rundschau δημοσίευσε ένα άρθρο με τον τίτλο “Στην Ελλάδα δεν θα υπάρξουν οδοφράγματα”. Στους μήνες που ακολούθησαν η διαπίστωση αυτή ενός ξένου ανταποκριτή διαψεύσθηκε επανειλημμένα. Έντεκα μήνες αργότερα, το Νοέμβρη του 1973, οι διαδηλώσεις των φοιτητών αποκορυφώθηκαν σε μια αληθινή εξέγερση. Η εξέγερση αυτή είναι ένα ορόσημο,όχι μόνο για το διάστημα της δικτατορίας, αλλά γενικότερα για τη μεταπολεμική εποχή, επειδή σπάει τους δεσμούς με τις παραδοσιακές πρακτικές και απορρίπτει τις παραδοσιακές ηγεσίες, θέτει νέους στόχους και περιλαμβάνει πια τις μάζες σα φορέα αντίστασης. Από τα ντοκουμέντα των διαφόρων αντιστασιακών ομάδων και οργανώσεων, καθώς κι από εκθέσεις μεμονωμένων ατόμων που έζησαν το Νοέμβρη, βγαίνουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Κέρδισε έδαφος η άποψη ότι μόνο ο αγώνας μπορεί ν’ ανατρέψει τη δικτατορία. Μέχρι τότε ο λαός είχε συμπεριφερθεί αδιάφορα, αφενός επειδή υποκλινόταν μπροστά στο νόμο των όπλων, αφετέρου επειδή εξαιτίας της πολιτικής ηγεσίας είχε απογοητευτεί. Στην αρχή ήλπιζα ότι οι “μεγάλοι σύμμαχοι” στη δύση θα ανέτρεπαν τη δικτατορία, πριν αντιληφθεί ότι η δικτατορία ήταν στην πραγματικότητα το πιόνι των δυτικών. Με τον καιρό, φυσικά, οι ψευδαισθήσεις αυτές έσβησαν. Έγινε επίσης σαφές ότι η “αντίσταση των οργανώσεων” ήταν όχι μόνο μια λαθεμένα ερμηνευμένη αντίσταση αλλά κι ότι έφερε τα χαρακτηριστικά των παραδοσιακών πολιτικών συνθηκών και δυνάμεων. Τo πέρασμα της μάζας από ένα λήθαργο σε μια αγωνιστική στάση, άρχισε βαθμιαία με τις φοιτητικές διαδηλώσεις από το τέλος του 1972 και ωρίμασε σ’ όλη τη διάρκεια του 1973. Η επίγνωση της αναγκαιότητας του αγώνα είναι,λοιπόν, το πρώτο πολύτιμο στοιχείο του αντιστασιακού κινήματος.

• Με την εξέγερση του Νοέμβρη,έγινε σαφές ότι μόνο η μαζική κινητοποίηση μπορεί να βάλει σε κίνδυνο το καθεστώς. Οι μεμονωμένες αντιστασιακές πράξεις, όσο διαπράττονται απομονωμένα, άφησαν μόνο μια θεατρική εντύπωση. Οι αντιστασιακές οργανώσεις που κατεύθυναν τη δραστηριότητα τους στο αντάρτικο πόλεων, χωρίς να δημιουργήσουν σύνδεση με τις μάζες, εξουδετερώθηκαν γρήγορα από το καθεστώς. Μόνο οι μάζες έθεσαν περιορισμούς στο καθεστώς και το απείλησαν επικίνδυνα. Έτσι, το καθεστώς εξαναγκάστηκε ν’ αντιδράσει, αλλάζοντας πρόσωπο και ξαναγυρίζοντας στην καταπίεση,

• Είναι σημαντικό να συγκεκριμενοποιήσουμε την έννοια “μάζες”, στο πλαίσιο της εξέγερσης του Νοέμβρη, να την αναλύσουμε στα συστατικά της μέρη, για να ορίσουμε τις κοινωνικές ομάδες που μπορούν ν’ αναφερθούν σαν επαναστατικοί φορείς και στους οποίους πρέπει κανείς να ποντάρει σ’ ένα στρατηγικό σχέδιο. Όσο η έννοια “μάζες” γίνεται φετίχ και χρησιμοποιείται αδιαχώριστα,μπορεί να γίνει επικίνδυνη, καθώς είναι άδεια από περιεχόμενο. Στην επαναστατική πράξη, λοιπόν, σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, τα εκάστοτε συστατικά μέρη του όρου “μάζες” μεταβάλλονται, επειδή οι νέες κοινωνικές ομάδες κινητοποιούνται σε διαφορετικές καταστάσεις. Τα γεγονότα του Νοέμβρη ανάγονται στην πρωτοβουλία των φοιτητών, αυτοί ήταν η “ηγετική” δύναμη. Οι εργάτες, με τους οικοδόμους επικεφαλείς, ακολούθησαν και έδωσαν στο φοιτητικό κίνημα την ευρύτερη διάσταση και τη βαθύτερη προοπτική του μαζικού επαναστατικού κινήματος. Πάνω από 400 οικοδόμοι ενώθηκαν με τους φοιτητές στο Πολυτεχνείο, και μάλιστα ενάντια στις οδηγίες της ηγεσίας τους. Σε αυτούς προστέθηκαν, εργάτες της βιομηχανίας, μαθητές, υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματιάς, αγρότες, διανοούμενοι κι επιστήμονες.

• Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της εξέγερσης του Νοέμβρη είναι η αυτονομία του μαζικού κινήματος. Καμιά πολιτική οργάνωση, κανένα κόμμα, καμιά αντιστασιακή ομάδα δεν μπόρεσε να ηγηθεί των εξεγερμένων, που πρότασσε την αυτονομία και την αυτοδιαχείριση. Οι εκπρόσωποι της παραδοσιακής αριστεράς ήθελαν μάλιστα στην αρχή να καθοδηγήσουν την εκδήλωση καθώς τάχθηκαν ανοιχτά κατά της κατάληψης, καταγγέλλοντας ως προβοκάτορες τους καταληψίες…Ωστόσο, οι αυτόνομες δυνάμεις κατάφεραν να επιβληθούν κι ετσι, οι ίδιοι οι αγωνιστές αποφάσιζαν για τους στόχους και την πορεία του αγώνα. Αυτή η αυτονομία, έδωσε στο κίνημα την ορμή του, του έδωσε νόημα και αποτελεσματικότητα και τη δυνατότητα ν’ αναπτύξει νέες μορφές και μεθόδους αγώνα.

• Παραπέρα, μ’ αυτή την ανεξαρτησία της εξέγερσης από οποιαδήποτε επίδραση των πολιτικών οργανώσεων σχετίζεται το ζήτημα της τοποθέτησης στόχων. Τα πολιτικά συνθήματα της αρχής- “Κάτω η χούντα”, “Δημοκρατία”, Έξω οι Αμερικάνοι”- αντικαταστάθηκαν στην πορεία της εξέγερσης από συνθήματα όπως “Γενική Απεργία”, “Λαϊκή Εξουσία”, “Επανάσταση”, ακόμη και “Κάτω το κράτος”, “Κάτω η εξουσία”. Αυτά τα συνθήματα μεταφέρθηκαν στους δρόμους και τα επανέλαβαν χιλιάδες συγκεντρωμένοι μπροστά στο Πολυτεχνείο. Μερικές φοιτητικές ηγεσίες προσπάθησαν να διαχωρίσουν τη θέση τους από τέτοια συνθήματα, ή να τα πνίξουν. Παραμένει ωστόσο γεγονός ότι οι στόχοι του κινήματος ορίστηκαν πλατύτεροι και με περισσότερες απαιτήσεις απ’ όσο το ήθελαν οι ηγεσίες.

• Σε μεικτές επιτροπές από φοιτητές κι εργάτες ανατέθηκε το καθήκον να μεταφέρουν το μήνυμα του αγώνα στον τόπο της δουλειάς, στα εργοστάσια. Λειτούργησε άψογα και οδήγησε με επιτυχία τον αγώνα, ένα αυτόνομα εξελιγμένο σύστημα από συνελεύσεις που γίνονταν ξέχωριστά – ανάλογα με την ομάδα που ανήκε ο καθένας- ή απο κοινού, καθώς και από μεικτές επιτροπές με ειδικά συγκεκριμένα καθήκοντα. Αυτή η ικανότητα της αυτοοργάνωσης από τη βάση, χωρίς τη “σοφία των ηγετών”, είναι μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της εξέγερσης του Νοέμβρη!

Πηγές
Αντίσταση και Αντιπολίτευση 1967-1974, Μάριος Νικολινάκος
Οι Αμετανόητοι, Βάσος Γεωργίου’
Στα χρόνια της χούντας, Γιάννης Μανούσακας