Ψύχραιμες(;) προβλέψεις στην Ευρώπη του 2011

alterthess
Χρήστος Λάσκος

Ο αμερικανός μαρξιστής οικονομολόγος Michael Roberts, σημειώνει, σχετικά με τις αποφάσεις της τελευταίας ευρωπαϊκής συνόδου πως αυτό που κατά βάση επιδιώχθηκε ήταν να πειστούν οι «αγορές» να συνεχίσουν να στηρίζουν τα ιταλικά και ισπανικά κρατικά ομόλογα και, ακόμη περισσότερο, να επεκτείνουν την επένδυσή τους σε αυτά. Επισημαίνω αυτήν τη διαπίστωση γιατί στην Ελλάδα συχνά, λόγω της μεγάλης έντασης του «δικού» μας προβλήματος, χάνουμε τις σημαντικότερες διαστάσεις των όσων συμβαίνουν. Για τους άλλους «εκεί έξω» η εικόνα εμφανίζεται διαφορετική.

Με δεδομένη αυτήν την παραδοχή μπορούμε να κάνουμε μερικά κατατοπιστικά, νομίζω, σχόλια.

Πρώτον, το άμεσο πρόβλημα που επιχειρεί να αντιμετωπίσει η Ευρωζώνη είναι το ιταλικό. Όχι τώρα, αλλά εδώ και αρκετούς μήνες είναι προφανές πως η είσοδος στο κάδρο της Ιταλίας –και, αμέσως μετά, της Γαλλίας- έχει σχεδόν προεξοφληθεί. Το επίπεδο των επιτοκίων δανεισμού από την άνοιξη και ύστερα είναι ο πιο επιφανειακός, αλλά και ασφαλής ταυτόχρονα, δείκτης. Στην πραγματικότητα και δεδομένης της διαχείρισης που κάνει η ευρωπαϊκή κυρίαρχη ελίτ, η διάλυση της Ευρωζώνης στα εξ ων συνετέθη, αν όχι σε αμέτρητα κομμάτια και θρύψαλα, είναι η πιο πιθανή έκβαση όλων αυτών. Γιατί η ιδέα πως το EFSF θα μπορέσει να αντιμετωπίσει μια τέτοια εξέλιξη με την αύξηση των κεφαλαίων του στο 1 τρισεκατομμύριο είναι, απλώς, γελοία: οι δανειακές ανάγκες της Ιταλίας, με δημόσιο χρέος της τάξης του 1,9 τρις, είναι πολύ μεγαλύτερες, ενώ, μετά την Ιταλία, ακολουθούν, ως γνωστόν, πολλοί ακόμη. Πολύ περισσότερο που τα κεφάλαια του EFSF θα προκύψουν από μόχλευση(!), επαναλαμβάνοντας τη συνταγή που με τόση αποτελεσματικότητα τίναξε το χρηματοπιστωτικό σύμπαν στον αέρα το 2008 σε παγκόσμιο επίπεδο.

Δεύτερον, το κύριο ζήτημα στο ευρωπαϊκό επίπεδο δεν είναι το δημόσιο χρέος, αλλά οι τράπεζες. Αυτό σημαίνει πως σε οποιαδήποτε περίπτωση κάτι ριζικό θα πρέπει να γίνει με τις τράπεζες- ζόμπι. Ενδεικτικό είναι πως τα ανοίγματα της ήσσονος σημασίας Dexia αντιστοιχούν σε δύο φορές το συνολικό ελληνικό δημόσιο χρέος. Μπορούμε να φανταστούμε τι γίνεται σε ό,τι αφορά τη Deutshe Bank ή την BNP Paribas, όπου τα «παιζόμενα» αφορούν την τάξη των τρις. Και, κυρίως, δεν ξεχνάμε πως το φαινόμενο αφορά το όλον ευρωπαϊκό –και όχι μόνο- τραπεζικό σύστημα, για το οποίο οι σκελετοί είναι αμέτρητοι. Μιλώντας με μαρξικούς όρους μόνο μια μεγάλης έκτασης καταστροφή κεφαλαίου θα αποτελούσε ουσιώδη διέξοδο για το σύστημα. Αυτό, όμως, είναι που επιχειρούν από το 2008 κι έκτοτε ακριβώς να αποφύγουν οι κυρίαρχοι κύκλοι. Η εφαρμογή της αρχής “too big to fail”, ωστόσο, παρατείνει τα αδιέξοδα μιας πρωτοφανούς κρίσης υπερσυσσώρευσης, η οποία όλο και περισσότερο φαίνεται πως θα ξεπεράσει ως προς τα αποτελέσματά της τη κρίση της δεκαετίας του ’30.

Τρίτον, μια κάποια, σχετικά περισσότερο επαρκής, απάντηση στα όσα συμβαίνουν θα ήταν η μετατροπή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σε πραγματική Κεντρική Τράπεζα. Και, ίσως, μετά από μερικούς μήνες να αποφασιστεί κι αυτό μέσα στην απελπισία, αν και μέχρι στιγμής η αποτροπή του αποτελεί το βασικό πυλώνα μιας νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής, που δεν επιτρέπει σε κανένα «ανεύθυνο» να κάνει επεκτατική ή κοινωνική πολιτική «χωρίς κόστος». Τα πράγματα, ωστόσο, μάλλον έχουν ξεφύγει και, ακόμη και αυτό, πλέον, πολύ δύσκολα θα είχε έστω περιορισμένα θετικά αποτελέσματα. Έτσι που μια επανίδρυση της Ενωμένης Ευρώπης να είναι πλέον πιθανή μόνο ως τμήμα ενός προγράμματος ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού σε σύγκρουση με το ευρωπαϊκό κεφάλαιο και τους πολιτικούς εκπροσώπους του. Διαφορετικά η διάλυσή της είναι, όπως έχει ήδη ειπωθεί, η πιο πιθανή έκβαση –και κανείς δεν θα την κλάψει.

Τέταρτον, για να έρθουμε στα δικά μας, μέσα σε αυτό το μεγάλο τοπίο είναι προφανές πως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι τα εμφανίζουν ακόμη και οι «ετερόδοξοι» μέσα στο κυρίαρχο μπλοκ. Η απόφαση της τελευταίας Συνόδου, ως γνωστόν, για το περίφημο 50% απομείωσης του χρέους μεταφράζεται εν τέλει σε διαγραφή 68 δις επί συνόλου 360 και κάτι, προβάλλοντας την ισχύ της ταυτότητας 50%=19% -τη στιγμή, μάλιστα, που οι ελληνικές τράπεζες θα απαιτήσουν, υπολογίζοντας χαμένα ομόλογα και κατακόκκινα δάνεια, 65 δις ανακεφαλαιοποίηση και τα ασφαλιστικά ταμεία αρκούνται σε διαβεβαιώσεις πως θα τα συνδράμει το κράτος(!), το οποίο αφού έφαγε τα αποθεματικά μισού αιώνα τους χρωστάει όλη την τριμερή... Βέβαια, η αναφερόμενη απομείωση θα προκύψει με εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών, που, ό,τι κι αν λέγεται, δεν είναι το πιθανότερο ενδεχόμενο, πολύ περισσότερο που αρκετοί από τους εμπλεκόμενους –τράπεζες και άλλοι- θα κερδίσουν παραπάνω από την «ανοιχτή χρεοκοπία» μέσω των CDS που κατέχουν. Ακόμη και στην «καλή», εθελοντική εκδοχή, όμως, η απόφαση δεν στοιχειοθετεί την ελάχιστη έστω πρόοδο στο μέτρο που ακολουθείται από «δημοσιονομική προσαρμογή» -υστερική λιτότητα- δέκα τουλάχιστον χρόνων, η οποία αν εφαρμοστεί θα σημάνει την πλήρη διάλυση της ελληνικής κοινωνίας πολύ νωρίτερα. Εξωφρενική ανεργία, μηδενικές επενδύσεις, καταστροφή των υποδομών, εκτεταμένη φτώχεια είναι μια μετριοπαθής περιγραφή των μελλούμενων. Από την άλλη, μια τέτοια κατάσταση είναι απολύτως ασύμβατη ακόμη και με τις στοιχειώδεις αστικοδημοκρατικές «ευπρέπειες»: η δεκαετία του ’30 βοά και ως προς αυτό.

Στην πραγματικότητα, η απόφαση, σε ό,τι αφορά το «ελληνικό πρόβλημα», έχει άλλο, από τον ομολογημένο, σκοπό –αν και ο Σόιμπλε όλο και συχνότερα κελαηδάει την αλήθεια. Η Ελλάδα έχει επιλεγεί, κατόπιν φιλότιμων προσπαθειών της κυβέρνησής της, να εξοντωθεί έτσι ώστε να αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγήν για όλους τους υπόλοιπους. Γι’ αυτό και δεν έχει μεγάλη σημασία το να εντρυφήσουμε σε «λεπτομέρειες» επί του τραπεζικού, του ασφαλιστικού ή άλλων καίριων ζητημάτων στο μέτρο που τα επίδικα στην ελληνική περίπτωση είναι πολύ πιο εντοπισμένα και σαδιστικά σχεδόν επιλεγμένα.

***

Η ελληνική ριζοσπαστική Αριστερά από την αρχή της κρίσης στην Ελλάδα, εκείνες τις ταραχώδεις μέρες πριν από την επιβολή του Μνημονίου, διαπίστωνε πως η προαναγγελόμενη τότε πολιτική δεν αφορούσε την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους, αλλά την εξόντωση της εργατικής τάξης, με την επιβολή μέτρων που η ελληνική αστική τάξη επεδίωκε από δεκαετίες. Επιπλέον, πως η χρεοκοπία θα έρχονταν ακριβώς λόγω της εφαρμογής των μέτρων, που οδηγούσαν σε μια θανάσιμη υφεσιακή περιδίνηση την ελληνική οικονομία. Ακόμη, πως η κυβέρνηση συνειδητά ενέπλεξε τον ελληνικό λαό σε μια εξοντωτική περιπέτεια προσφέροντας ένα ιδανικό πειραματόζωο, που άνοιγε δρόμο για την επιβολή παντού στην Ευρώπη των πιο άγριων ταξικών πολιτικών ενός ολόκληρου αιώνα. Τέλος, πως η ελληνοποίηση των προβλημάτων, τη στιγμή που προφανώς βρισκόμαστε στο εσωτερικό μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, η οποία είναι πολύ πιθανό πως θα αποδειχτεί ιστορικής σημασίας για την πορεία της ανθρωπότητας, τα έκανε απολύτως μη επιλύσιμα.

Οι εκτιμήσεις αυτές έχουν δικαιωθεί πολύ περισσότερο από ό,τι κι η ίδια θα περίμενε. Το ίδιο, συνεπώς, είναι λογικό να ισχύει και με την πρότασή της, μοναδική διέξοδο για τη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας και, κυρίως, των κατώτερων τάξεών της. Μόνο ένας μεγάλος μετασχηματισμός βασισμένος σε ριζική αναδιανομή του εισοδήματος, σε εκτεταμένη δήμευση κινητού και ακίνητου πλούτου μέσω μιας ακραία προοδευτικής φορολογίας, σε επιβολή ολοκληρωμένου δημοσίου ελέγχου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ώστε οι τράπεζες να γίνουν ταμιευτήρια από κερδοσκοπικοί λεβιάθαν που είναι σήμερα, σε πραγματική διαγραφή μεγάλου μέρος του χρέους, σε διεθνιστικές πρωτοβουλίες που θα κάνουν εφικτό το σοσιαλιστικό προσανατολισμό μπορεί να δώσει τη διέξοδο που απαιτείται. Σε αυτό, όμως, χρειάζεται να ειπωθούν πολύ περισσότερα από την προηγούμενη μικρή παράθεση.

* Ο Χρήστος Λάσκος είναι μέλος της ΠΓ του ΣΥΝ και οικονομολόγος.