Μα πού πήγαν οι Ρώσοι πολίτες;

προοδευτική πολιτική...

Αντρέι Κοντσαλόφσκι Η παρακολούθηση του πρόσφατου συνεδρίου του κόμματος «ενωμένη Ρωσία» στην τηλεόραση αποδείχθηκε τελικά πολύ ενδιαφέρουσα. Υπήρχε η ίδια οικεία αίσθηση των συνεδρίων του σοβιετικού κομμουνιστικού κόμματος. Όταν βλέπεις κάτι τέτοιο, κατανοείς πως το ζήτημα δεν είναι πια η αλήθεια ή το ψέμα, αλλά ο βαθμός του ψέματος: είναι η εξαπάτηση πλήρης ή εξακολουθούν να απομένουν κάποια ψήγματα αλήθειας; Από την άλλη, τι άλλο μπορούσε πραγματικά να αναμένει κανείς από ένα τέτοιο συνέδριο; Δηλαδή τι θέλατε; Αντιπαράθεση; Μεταξύ ποιων; Μα σκεφτείτε λιγάκι... Για τι είδους κόμμα μιλάμε; O αξιοθαύμαστος πρώην πρωθυπουργός μας Βίκτωρ Τσερνομίρτιν (Victor Chernomyrdin) είχε πει κάποτε πως όποιο κόμμα κι αν δημιουργηθεί στη Ρωσία, σύντομα θα γίνει σαν το «κομμουνιστικό κόμμα σοβιετικής ένωσης» (ΚΚΣΕ). Επρόκειτο για ένα πολύ εμβριθές σχόλιο, καθώς η «ενωμένη Ρωσία» (ΕΡ), όπως εξάλλου και το ΚΚΣΕ ήταν «κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση» του ρωσικού λαού. Κι αν το ΚΚΣΕ αντανακλούσε το σοβιετικό λαό, η ΕΡ καθρεφτίζει το σημερινό ρωσικό λαό, ένα λαό που μόλις που άρχισε να προετοιμάζεται για τον εκσυγχρονισμό του. Η ΕΡ είναι ο αντικατοπτρισμός του έθνους. Ποιοι εντάσσονται σε αυτό το κόμμα; Κατ' αρχήν έχουμε να κάνουμε με ενεργούς Ρώσους πολίτες που γνωρίζουν πως στη Ρωσία δε γίνεται να κάνεις δουλειές χωρίς στενές σχέσεις με την εξουσία. Και η εξουσία κατοικοεδρεύει -αυτό δε είναι αναντίρρητο- στην ΕΡ. Είδα με τα μάτια μου ανθρώπους να συμπληρώνουν επί τόπου στο γόνατο αιτήσεις εγγραφής στο κόμμα μόλις τους είπαν πως κάτι τέτοιο θα ωφελούσε τη δουλειά τους. Στα νιάτα μου είχα σκεφτεί με τον ίδιο τρόπο: μόλις γινόμουν 25 ετών θα έμπαινα στο κόμμα για να μπορώ να πάω στο εξωτερικό. Τότε αυτό χρειαζόταν κάποιο «σπρώξιμο». Ευτυχώς τη γλίτωσα: όταν έγινα 24 ετών κατάλαβα πως μπορούσες και να κοροϊδέψεις το κόμμα -κι αυτό ακριβώς έκανα. Υπάρχουν κι άλλοι ενεργοί Ρώσοι πολίτες, που προσπαθούν να στήσουν επιχειρήσεις χωρίς να έχουν σχέσεις με την εξουσία. Κι υπάρχει και μια τρίτη ομάδα ενεργών πολιτών που κραυγάζουν πως η ΕΡ είναι «κόμμα κλεφτών και απατεώνων». Αυτοί συμπεριφέρονται λες κι υπάρχει κι άλλο κόμμα στη Ρωσία, ένα κόμμα που εκφράζει κάποια εναλλακτική ιδεολογία για την οποία να αξίζει κανείς να θυσιάσει τη ζωή του. Αυτά αφορούν το ενεργό τμήμα της κοινωνίας. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Και τελικά, πόσοι είναι οι Ρώσοι ενεργοί πολίτες; Θυμηθείτε λιγάκι τον Αύγουστο του 1991, όταν έγινε το πραξικόπημα. Από έναν πληθυσμό 140 εκατομμυρίων, πόσοι ενθουσιάστηκαν από την ιδέα της ανατροπής; Κάποιοι στην Αγία Πετρούπολη και τη Μόσχα -αυτό είναι όλο. Και το 1993, όταν βομβαρδίστηκε το κοινοβούλιο, πόσοι το υπερασπίστηκαν; Με θυμάμαι να στέκομαι στη γέφυρα εμπρός από το Λευκό Οίκο. Θυμάμαι ένα τσούρμο μπούφων που χάζευαν το βομβαρδισμό και άλλους να το βάζουν στα πόδια. Αλλά κυρίως θυμάμαι λίγο πιο κει από τη γέφυρα κάποιους καθημερινούς ανθρώπους να γκρινιάζουν και να ρωτάνε πότε θα σταματήσει ο βομβαρδισμός -γιατί είχε διακοπεί η κυκλοφορία των τρόλεϊ. Μπορείτε να φανταστείτε κάτι ανάλογο να συμβαίνει στο Λονδίνο ή το Παρίσι; Αν επιτίθονταν τίποτα τανκς ενάντια στο βρετανικό κοινοβούλιο, ολόκληρος ο λαός θα ξεσηκωνόταν για να το υπερασπιστεί! Στη Μόσχα των 12 εκατομμυρίων ίσως να υπήρξαν 40 με 50 χιλιάδες που να τους συνεπήρες ο επαναστατικός πυρετός. Από μια χώρα 140 εκατομμυρίων! Οπότε η ίδια η ιδέα πως θα μπορούσαμε να έχουμε ένα κόμμα πολιτικά ενεργών πολιτών αποφασισμένων να οικοδομήσουν ένα έθνος, είναι ταυτόχρονα αφελής και μάταιη. Κι ύστερα ακούς να λέγεται: «δε θέλουμε τον Πούτιν (Putin)! Θέλουμε κάποιον άλλο!». «Και ποιος να 'ναι αυτός;» ρωτάνε μερικοί. «Δε θέλουμε τον Πούτιν! Θέλουμε κάποιον άλλο!» Εκεί με πιάνει απελπισία. Αγαπημένοι μου φίλοι που διακηρύσσετε πως δε θέλετε τον Πούτιν, τι θέλετε; Έναν «καλό» ή έναν «κακό»; Για να κάνει τι ακριβώς; Να τα βάλει με τη διαφθορά; Πιστεύετε αλήθεια, με το χέρι στην καρδιά, πως φταίει ο Πούτιν για τη διαφθορά που κατατρώγει ολόκληρο το έθνος μας; Και ποιος ασκεί τη διαφθορά; Είναι τίποτα τύποι που μας ήρθαν από το πουθενά; Είναι κι αυτοί Ρώσοι, σαν κι εμάς. Μιας που αναρωτιέστε, αναρωτηθείτε καλύτερα πώς γίνεται και όλοι αυτοί οι Ρώσοι που ανακατεύτηκαν με την εξουσία έγιναν τόσο πετυχημένοι γκάνγκστερ, προστάτες και εκβιαστές, με τους υπόλοιπους Ρώσους να ονειρεύονται να την κοπανήσουν από τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει πως στη Ρωσία δεν υπάρχουν πολίτες. Το μόνο που έχουμε είναι ένας πληθυσμός. Το έγραψα πρόσφατα, πάλι στο «όπεν ντεμόκρασι»: «Ρωσία: η χώρα του όχλου». Ο αρχισυντάκτης της πολιτικής επιθεώρησης «ογκανιόκ» Βίκτωρ Λόσακ (Victor Loshak) έγραψε πρόσφατα: «οι αρχές συμπεριφέρονται έτσι επειδή η κοινωνία δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της». Πότε αλήθεια ανέλαβε τις ευθύνες της η κοινωνία; Πείτε μου, πότε ακριβώς; Θα σας απαντήσω: το 10ο αιώνα. Ο φιλόσοφος Βλάντιμιρ Κάντορ (Vladimir Kantor) το έγραψε πολύ ωραία. Στη ρωσική κουλτούρα συνηθίζεται να εκχωρείται ολόκληρη η εξουσία σε έναν άνθρωπο, από τον οποίο στη συνέχεια αναμένεται να τα κάνει όλα σωστά. Αυτό άρχισε να γίνεται το 10ο αιώνα και συνεχίζεται ως σήμερα. Γυρίζω παντού να βρω Ρώσους πολίτες. Δείτε την περίπτωση της σφαγής στο Κουτσέφσκαγια.. Πού ήταν ο κόσμος; Απλά δεν υπήρχε κανείς να σταματήσει τους μαφιόζους από το να βιάζουν και να δολοφονούν τα θύματά τους. Οι κραυγές τους ακούγονταν ως έξω στο δρόμο, αλλά κανείς δεν εμφανίστηκε, κανείς δεν ανακατεύτηκε. Κανείς δεν κατέθεσε το παραμικρό για τα γεγονότα διότι εξακολουθούν να φοβούνται. Οι ανακριτές επέστρεψαν στη Μόσχα, αλλά ο τρόμος παρέμεινε εκεί. Από την άποψη αυτή, οποιοσδήποτε κυβερνήτης γινόταν θύμα μιας επίθεσης μαφιόζων με πολυβόλα στα χέρια δεν θα μπορούσε να βγει στο δρόμο να καλέσει βοήθεια, κι αυτό όχι διότι θα ήταν διεφθαρμένος και «πιασμένος». Δε θα μπορούσε να ζητήσει βοήθεια γιατί εκεί δε θα εύρισκε πολίτες. Στο δρόμο υπάρχει μόνο πληθυσμός. Κανείς δεν ξέρει για πόσο θα συνεχίζεται αυτό -και πάντως όχι εγώ. Οπότε δεν είναι τόσο καλή ιδέα να ελπίζουμε πως θα πρέπει να έρθεις την εξουσία κάποιος άλλος πολιτικός πέραν του Πούτιν ή του Μεντβέντεφ (Medvedev) για να τα κάνει όλα καλά. Ούτε κι εκείνος θα κάνει τίποτα. Φυσικά μπορεί να φανεί κάποιος που θα σαρώσει τους πάντες και τα πάντα και θα τοποθετήσει στις καίριες θέσεις νέους ανθρώπους -αλλά θα είναι πάλι ίδιας πάστας άνθρωποι. Τις πταίει; Ο Αντόν Τσέχοφ (Anton Chekhov) το είχε πει: «είμαστε όλοι ένοχοι, κι εσύ, κι εγώ, που σημαίνει κανένας» Ο Andrei Konchalovsky είναι σκηνοθέτης και σεναριογράφος