Η Αυγή online...
Να οργανώσουμε τη συλλογική ευφυΐα
Ημερομηνία δημοσίευσης: 09/06/2012
Του Δημοσθένη Παπαδάτου - Αναγνωστόπουλου
Αν το τέλος της δικομματικής εναλλαγής σηματοδοτεί όντως μια «νέα Μεταπολίτευση», όπως ισχυριζόμαστε, ανάμεσα σε άλλα θα μας χρειαστεί η ευαισθησία για να εντοπίσουμε ίχνη της πολιτισμικής αλλαγής που αποτυπώνουν και εμβαθύνουν την εν εξελίξει πολιτική. Η αλλαγή αυτή δεν αφορά στενά το πεδίο «των γραμμάτων και των τεχνών». Εκεί έχουμε ήδη κάποια δείγματα, κυρίως στο χώρο των εντύπων και των ηλεκτρονικών εκδόσεων, αλλά και στον χώρο του θεάτρου. Δεν έχουμε βέβαια μεγάλα «γεγονότα», ούτε τραγούδια που να μας πάνε δυο βήματα πιο κει, ούτε ίσως τη λογοτεχνία που θα προτείνει ένα δρόμο πέραν της εμβατηριακής στράτευσης και της αισθαντικής ιδιώτευσης, βήματα πάντως έχουν γίνει. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, το «πολιτισμικό» δεν εξαντλείται εκεί.
Μια κρίσιμη, νομίζω, διάσταση της πολιτισμικής αλλαγής στην οποία αναφέρομαι, έχει να κάνει με τους κανόνες διεξαγωγής του πολιτικού παιχνιδιού. Το βράδυ της 6ης Μαΐου, μαζί με τα όρια του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., είδαμε και τα όρια ενός μοντέλου πολιτικής επικοινωνίας και κινητοποίησης το οποίο, ιδίως μετά το ’90, δεν στηριζόταν πια στην «ένταση εργασίας» και τις μαζικές κομματικές οργανώσεις (έστω και στην εκφυλισμένη εκδοχή των ψηφοσυλλεκτικών μηχανισμών...), αλλά στις καμπάνιες «έντασης κεφαλαίου» και, πιο γενικά, στη «μιντιοποίηση της πολιτικής».
Στο μοντέλο αυτό, που στην Ευρώπη έχει επικρατήσει ήδη από τη δεκαετία του ’70, τον πρώτο λόγο δεν είχαν τα κομματικά μέλη και η «αυτοοργάνωση» (εκεί, δηλαδή, όπου στήριξε πολλά το ΠΑΣΟΚ στο ξεκίνημά του), αλλά μια κάστα ειδικών της πολιτικής ερμηνείας και της καθοδήγησης, οι εταιρείες δημοσκοπήσεων, οι επικοινωνιολόγοι και, βεβαίως, οι αστέρες των βραδινών δελτίων ειδήσεων. Ειδικά οι τελευταίοι πάει μια εικοσαετία τώρα που λειτουργούν ως κομματάρχες χωρίς κόμματα, στο έδαφος που τους άφησαν οι μαζικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. της δεκαετίας του ’80. Οι οργανώσεις αυτές συγκροτήθηκαν σε μια περίοδο σταθερής απασχόλησης (άρα μπορούσαν να «στρατεύουν») και εύρωστου, οικονομικά, κρατικού μηχανισμού (άρα μπορούσαν να υπόσχονται). Συγκροτήθηκαν, με άλλα λόγια, σε μια συνθήκη που σήμερα είναι ήδη πολύ μακρινή.
Τι μεσολάβησε το ξέρουμε όλοι. Πιο καλά απ’ όλους, όμως, το έμαθαν ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. μετά την 6η Μαΐου. Με τα κόμματα αυτά καταχρεωμένα στις τράπεζες, με τα φιλικά τους μέσα απαξιωμένα από τα τόσα ψέματα και την τόσο απροσχημάτιστη στράτευση και με τους επιτελείς τους ανίκανους να εμπνεύσουν και απρόθυμους να αναλάβουν το ρίσκο της έκθεσης μπροστά στους εξαγριωμένους πολίτες, οι κομματικοί μηχανισμοί υποχρεώθηκαν να αναζητήσουν διαφορετικούς διαύλους αποκατάστασης της επικοινωνίας και ανάκτησης της οικειότητας με τους ψηφοφόρους.
Το Διαδίκτυο φάνηκε το πιο πρόσφορο μέσο, καθώς κοστίζει λιγότερο και επιτρέπει (αν δεν επιβάλλει) μια πιο «προσωπική» επαφή. Όμως, η μετατόπιση προς τα εκεί του δημόσιου χώρου έφερε τα επιτελεία των μνημονιακών στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να αναμετρηθούν με μια ήδη οργανωμένη «συλλογική ευφυΐα» - αρκετά συλλογική ώστε να είναι αποτελεσματική και αρκετά ευφυή για να γνωρίζει τόσο τον κώδικα όσο και την ατζέντα της αντιπαράθεσης. Με άλλα λόγια, η ανακάλυψη του Διαδικτύου από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. υπήρξε επώδυνη, καθώς, σε αντίθεση με τη μονόδρομη (one way) επικοινωνία μέσω των εφημερίδων και των καναλιών, το Ίντερνετ είχε (και) γι’ αυτούς αντίλογο, και μάλιστα σε 24ωρη βάση, χωρίς κεντρική καθοδήγηση και με σχεδόν απεριόριστη διαθεσιμότητα των εμπλεκόμενων.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν βεβαίως ότι το νέο μέσο έχει την κύρια «ευθύνη» για την ήττα του «δικομματισμού» ούτε πολύ περισσότερο ότι αποτελεί αυτό το νέο λίκνο της δημοκρατίας. Είμαστε από χρόνια μάρτυρες της οργανωμένης παρουσίας, εκεί, της Ακροδεξιάς -αλλά και της μεταφοράς, σε πολλές ιστοσελίδες και κοινωνικά δίκτυα, των πιο αντικοινωνικών μηνυμάτων και γενικά των πιο σκοτεινών εκδοχών των παραδοσιακών μέσων. Έχουμε, μάλιστα, δείγματα για το ότι η προσωποποίηση της πολιτικής, που ταυτίζεται με το Ίντερνετ, σημαίνει συχνά αποπολιτικοποίηση, καθώς και για τους τρόπους που η λογική αυτή επιδρά στους ίδιους τους κομματικούς μηχανισμούς, που επίσημα ή ανεπίσημα υιοθετούν τον κιτρινισμό, προσπαθώντας να περάσουν το μήνυμα και να επιβιώσουν στο μετασχηματισμένο πολιτικό πεδίο.
Ακόμα και έτσι, όμως, η ουσία παραμένει: από τις εκλογές της 6ης Μαΐου και μετά, τα επικοινωνιακά επιτελεία των ακριβοπληρωμένων ειδικών έχουν αποτύχει οικτρά να κάνουν το κρέας ψάρι, έχουν αποτύχει να κινητοποιήσουν και να μιλήσουν στις καρδιές των ανθρώπων και έχουν υποχρεωθεί να δουν ότι η μιντιοποίηση της πολιτικής έχει φτάσει στα όριά της.
Αν υπάρχει ένα συμπέρασμα από όλα αυτά, λοιπόν, αυτό δεν είναι η υποχρέωση να λατρέψουμε το νέο μέσο, αλλά η ανάγκη να οργανώσουμε τη συλλογική ευφυΐα που δουλεύει στο Διαδίκτυο και, κυρίως, να τη βοηθήσουμε να αναπτυχθεί και πέρα από αυτό. Η προσπάθεια αυτή δεν σημαίνει εργαλειοποίηση, η δε επιτυχία της δεν περνάει από την κατάργηση των «παλιών τρόπων» -της εφημερίδας, της κομματικής οργάνωσης κ.ο.κ.-, κι αυτό γιατί, χωρίς τις αρετές των εδραιωμένων αυτών «τρόπων», οι νέοι τρόποι θα είχαν μάλλον λιγότερο σημαντικά επιτεύγματα να επιδείξουν.
Από την άλλη πλευρά, η συγκρότηση αυτής της συλλογικής ευφυΐας δείχνει ότι τα παραδοσιακά μέσα οργάνωσης της (αντι)ηγεμονίας δεν δικαιούνται να πολιτεύονται πια ως αυτάρκη. Δεν δικαιούνται, με άλλα λόγια, να παραγνωρίσουν τη σημασία της αυτοοργάνωσης και της αμφισβήτησης ιεραρχιών και «ειδικοτήτων», της ανιδιοτελούς προσφοράς, της εμπλοκής των πολλών και της αξιοποίησης της μαζικής διανοητικότητας.
Αν τα προαναφερθέντα ξέφυγαν από τη λογική της αγοράς και έδειξαν τα όριά της, είναι προφανές ότι αποτελούν πρώτη ύλη για την ανασυγκρότηση της κοινωνίας και πέρα από το τουίτερ. Ας μην αφήσουμε αυτό το δίδαγμα αναξιοποίητο.
Αν το τέλος της δικομματικής εναλλαγής σηματοδοτεί όντως μια «νέα Μεταπολίτευση», όπως ισχυριζόμαστε, ανάμεσα σε άλλα θα μας χρειαστεί η ευαισθησία για να εντοπίσουμε ίχνη της πολιτισμικής αλλαγής που αποτυπώνουν και εμβαθύνουν την εν εξελίξει πολιτική. Η αλλαγή αυτή δεν αφορά στενά το πεδίο «των γραμμάτων και των τεχνών». Εκεί έχουμε ήδη κάποια δείγματα, κυρίως στο χώρο των εντύπων και των ηλεκτρονικών εκδόσεων, αλλά και στον χώρο του θεάτρου. Δεν έχουμε βέβαια μεγάλα «γεγονότα», ούτε τραγούδια που να μας πάνε δυο βήματα πιο κει, ούτε ίσως τη λογοτεχνία που θα προτείνει ένα δρόμο πέραν της εμβατηριακής στράτευσης και της αισθαντικής ιδιώτευσης, βήματα πάντως έχουν γίνει. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, το «πολιτισμικό» δεν εξαντλείται εκεί.
Μια κρίσιμη, νομίζω, διάσταση της πολιτισμικής αλλαγής στην οποία αναφέρομαι, έχει να κάνει με τους κανόνες διεξαγωγής του πολιτικού παιχνιδιού. Το βράδυ της 6ης Μαΐου, μαζί με τα όρια του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., είδαμε και τα όρια ενός μοντέλου πολιτικής επικοινωνίας και κινητοποίησης το οποίο, ιδίως μετά το ’90, δεν στηριζόταν πια στην «ένταση εργασίας» και τις μαζικές κομματικές οργανώσεις (έστω και στην εκφυλισμένη εκδοχή των ψηφοσυλλεκτικών μηχανισμών...), αλλά στις καμπάνιες «έντασης κεφαλαίου» και, πιο γενικά, στη «μιντιοποίηση της πολιτικής».
Στο μοντέλο αυτό, που στην Ευρώπη έχει επικρατήσει ήδη από τη δεκαετία του ’70, τον πρώτο λόγο δεν είχαν τα κομματικά μέλη και η «αυτοοργάνωση» (εκεί, δηλαδή, όπου στήριξε πολλά το ΠΑΣΟΚ στο ξεκίνημά του), αλλά μια κάστα ειδικών της πολιτικής ερμηνείας και της καθοδήγησης, οι εταιρείες δημοσκοπήσεων, οι επικοινωνιολόγοι και, βεβαίως, οι αστέρες των βραδινών δελτίων ειδήσεων. Ειδικά οι τελευταίοι πάει μια εικοσαετία τώρα που λειτουργούν ως κομματάρχες χωρίς κόμματα, στο έδαφος που τους άφησαν οι μαζικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. της δεκαετίας του ’80. Οι οργανώσεις αυτές συγκροτήθηκαν σε μια περίοδο σταθερής απασχόλησης (άρα μπορούσαν να «στρατεύουν») και εύρωστου, οικονομικά, κρατικού μηχανισμού (άρα μπορούσαν να υπόσχονται). Συγκροτήθηκαν, με άλλα λόγια, σε μια συνθήκη που σήμερα είναι ήδη πολύ μακρινή.
Τι μεσολάβησε το ξέρουμε όλοι. Πιο καλά απ’ όλους, όμως, το έμαθαν ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. μετά την 6η Μαΐου. Με τα κόμματα αυτά καταχρεωμένα στις τράπεζες, με τα φιλικά τους μέσα απαξιωμένα από τα τόσα ψέματα και την τόσο απροσχημάτιστη στράτευση και με τους επιτελείς τους ανίκανους να εμπνεύσουν και απρόθυμους να αναλάβουν το ρίσκο της έκθεσης μπροστά στους εξαγριωμένους πολίτες, οι κομματικοί μηχανισμοί υποχρεώθηκαν να αναζητήσουν διαφορετικούς διαύλους αποκατάστασης της επικοινωνίας και ανάκτησης της οικειότητας με τους ψηφοφόρους.
Το Διαδίκτυο φάνηκε το πιο πρόσφορο μέσο, καθώς κοστίζει λιγότερο και επιτρέπει (αν δεν επιβάλλει) μια πιο «προσωπική» επαφή. Όμως, η μετατόπιση προς τα εκεί του δημόσιου χώρου έφερε τα επιτελεία των μνημονιακών στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να αναμετρηθούν με μια ήδη οργανωμένη «συλλογική ευφυΐα» - αρκετά συλλογική ώστε να είναι αποτελεσματική και αρκετά ευφυή για να γνωρίζει τόσο τον κώδικα όσο και την ατζέντα της αντιπαράθεσης. Με άλλα λόγια, η ανακάλυψη του Διαδικτύου από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. υπήρξε επώδυνη, καθώς, σε αντίθεση με τη μονόδρομη (one way) επικοινωνία μέσω των εφημερίδων και των καναλιών, το Ίντερνετ είχε (και) γι’ αυτούς αντίλογο, και μάλιστα σε 24ωρη βάση, χωρίς κεντρική καθοδήγηση και με σχεδόν απεριόριστη διαθεσιμότητα των εμπλεκόμενων.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν βεβαίως ότι το νέο μέσο έχει την κύρια «ευθύνη» για την ήττα του «δικομματισμού» ούτε πολύ περισσότερο ότι αποτελεί αυτό το νέο λίκνο της δημοκρατίας. Είμαστε από χρόνια μάρτυρες της οργανωμένης παρουσίας, εκεί, της Ακροδεξιάς -αλλά και της μεταφοράς, σε πολλές ιστοσελίδες και κοινωνικά δίκτυα, των πιο αντικοινωνικών μηνυμάτων και γενικά των πιο σκοτεινών εκδοχών των παραδοσιακών μέσων. Έχουμε, μάλιστα, δείγματα για το ότι η προσωποποίηση της πολιτικής, που ταυτίζεται με το Ίντερνετ, σημαίνει συχνά αποπολιτικοποίηση, καθώς και για τους τρόπους που η λογική αυτή επιδρά στους ίδιους τους κομματικούς μηχανισμούς, που επίσημα ή ανεπίσημα υιοθετούν τον κιτρινισμό, προσπαθώντας να περάσουν το μήνυμα και να επιβιώσουν στο μετασχηματισμένο πολιτικό πεδίο.
Ακόμα και έτσι, όμως, η ουσία παραμένει: από τις εκλογές της 6ης Μαΐου και μετά, τα επικοινωνιακά επιτελεία των ακριβοπληρωμένων ειδικών έχουν αποτύχει οικτρά να κάνουν το κρέας ψάρι, έχουν αποτύχει να κινητοποιήσουν και να μιλήσουν στις καρδιές των ανθρώπων και έχουν υποχρεωθεί να δουν ότι η μιντιοποίηση της πολιτικής έχει φτάσει στα όριά της.
Αν υπάρχει ένα συμπέρασμα από όλα αυτά, λοιπόν, αυτό δεν είναι η υποχρέωση να λατρέψουμε το νέο μέσο, αλλά η ανάγκη να οργανώσουμε τη συλλογική ευφυΐα που δουλεύει στο Διαδίκτυο και, κυρίως, να τη βοηθήσουμε να αναπτυχθεί και πέρα από αυτό. Η προσπάθεια αυτή δεν σημαίνει εργαλειοποίηση, η δε επιτυχία της δεν περνάει από την κατάργηση των «παλιών τρόπων» -της εφημερίδας, της κομματικής οργάνωσης κ.ο.κ.-, κι αυτό γιατί, χωρίς τις αρετές των εδραιωμένων αυτών «τρόπων», οι νέοι τρόποι θα είχαν μάλλον λιγότερο σημαντικά επιτεύγματα να επιδείξουν.
Από την άλλη πλευρά, η συγκρότηση αυτής της συλλογικής ευφυΐας δείχνει ότι τα παραδοσιακά μέσα οργάνωσης της (αντι)ηγεμονίας δεν δικαιούνται να πολιτεύονται πια ως αυτάρκη. Δεν δικαιούνται, με άλλα λόγια, να παραγνωρίσουν τη σημασία της αυτοοργάνωσης και της αμφισβήτησης ιεραρχιών και «ειδικοτήτων», της ανιδιοτελούς προσφοράς, της εμπλοκής των πολλών και της αξιοποίησης της μαζικής διανοητικότητας.
Αν τα προαναφερθέντα ξέφυγαν από τη λογική της αγοράς και έδειξαν τα όριά της, είναι προφανές ότι αποτελούν πρώτη ύλη για την ανασυγκρότηση της κοινωνίας και πέρα από το τουίτερ. Ας μην αφήσουμε αυτό το δίδαγμα αναξιοποίητο.
.webp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου