του Νικου Σκοπλακη, απο την Αυγη...
Οι οργανικοί διανοούμενοι του νεοφιλελευθερισμού καθιέρωσαν μια κεντρική πολιτισμική λειτουργία για κοινωνικό έλεγχο και κοινωνική κατανάλωση: ότι η «μάζα είναι μια μάζα χειρισμών». Και επειδή καμιά γενική πίστη στρατιωτικού τύπου δεν μακροημερεύει χωρίς τη μεταφυσική της έκδοση, αυτή η κεντρική πολιτισμική λειτουργία του νεοφιλελευθερισμού υπερασπίζεται την ηγεμονία της ως «πνευματικότητα» τώρα που άρχισαν τα δύσκολα, τα σύνθετα και τα τρικυμιώδη. «Δεν χρησιμοποιούν, σήμερα όπως και χθες, τη δημοκρατική κόπωση, τη ναυτία απέναντι στο κενό, τη σύγχυση απέναντι στην παραλυσία σαν προσχήματα για μια νέα ιστορική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία απαιτεί έναν καινούργιο καταπιεστικό αυταρχισμό, ενοποιητικό των ανθρώπων που έγιναν πελάτες και καταναλωτές ενός συστήματος, μιας αγοράς, μιας συγκεντροποιημένης περιστολής;», είχε αναρωτηθεί ο Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν το 1995, σχετικά με την «πνευματικότητα» του νεοφιλελεύθερου συντηρητισμού.
Κατά την προηγούμενη εικοσαετία, η μάζα χειρισμών συμπεριλάμβανε μεσσιανικούς μύθους καταναλωτικής δικαιοσύνης, επικολυρικές εγκλήσεις και techno-μποέμ ζωγραφιές μιας θολής κληρονομιάς που έπρεπε να εγγραφούν στην πολιτιστική βιομηχανία, οράματα και θαύματα ανάτασης, τα οποία «κάποια στιγμή» θα έβρισκαν κι αυτά τα καψερά τη δικαίωσή τους, κάπου στο βάθος της γραμμικής προόδου, του μη-χοίρου που γι' αυτό ήταν βέλτιστος, του «πρώτ' απ' όλα να κάνουμε καλά τη δουλειά μας». Τώρα που το πρωτογενές δημοκρατικό αίτημα και η κοινωνική δυσαρέσκεια κουρταλούν απαγορευμένες θύρες, δεν αρκεί ο μυθολογικός χαρακτήρας για να παραμείνει η μάζα «μάζα χειρισμών». Οι χειρισμοί πρέπει να αποκτήσουν κατασταλτική λειτουργία.
Όλες οι κατασταλτικές λειτουργίες, όμως, συνεπάγονται και ολίγη επιστράτευση. Έτσι, η χαμαιλεόντια πολιτισμική λειτουργία παίρνει τα όπλα της, για να συντηρήσει την αντιφατική μαζική βάση πάνω στην οποία υπερυψώθηκε και υπερυψούται (εις πάντας τους πνευματικούς παρθενώνας, αμήν).
Επιστρατεύονται, λοιπόν, μια μεσάζουσα ιδεολογία που εκβιάζει τη λατρεία του άκρου της, μια υπερχρονικά νεάζουσα ηθικολογία ως διαχρονικά νέα αντίληψη, ένας ιδεολογικοπολιτιστικός κορπορατισμός της νοσταλγίας για «τα ωραία χρόνια που τα λέγαμε μόνοι μας», μια ρομαντική σύλληψη των «εκλεκτών» με τα πλούσια γένια και τα έγκυρα χτένια. Ακόμα και τα επιμέρους καβγαδάκια στεγανοποιούνται, διότι οι χειρισμοί τείνουν σε αυτό που είχε περιγράψει ο Γκράμσι: μια οργανική διαδικασία διευθυντηρίων της κουλτούρας (πολύ συγκεκριμένου τύπου), η οποία αποσκοπεί στην ενοποίηση κάθε μερίδας οργανικών διανοουμένων σε ένα «ιδεολογικό κόμμα», ώστε να δώσει τη μάχη συμπληρωματικά με τη νεοσυντηρητική συμμαχία της άμεσης πολιτικής δράσης.
Η δημοκρατία είναι καλή μόνο μακριά από τις πόρτες αυτού του «ιδεολογικού κόμματος» και του συναφούς συστήματος, μόνον όσο δεν επικρίνει τα απροκάλυπτα ταξικά χάσματα, δεν διαταράσσει την κοινωνική παθητικότητα, δεν απειλεί τους όρους αναπαραγωγής μιας άβουλης μάζας, του σκηνικού για τον ατομικό θρίαμβο του περιούσιου, πνευματώδους οργανικού διανοούμενου στην επιτάχυνση της νεοφιλελεύθερης συνθήκης. Το αίτημα του αριστερού ριζοσπαστισμού να αντικρίσουμε ο ένας τον άλλο, να αναμετρηθούμε με την απογοήτευση και την πίκρα χωρίς να τις εσωτερικεύσουμε, να βγούμε πιο αποτελεσματικά από το καβούκι μας και, επιτέλους, να ξεφυτρώσουμε εκεί που δεν μας έσπειραν, βρίσκει το «ιδεολογικό κόμμα» του μνημονιακού αυταρχισμού απολύτως εχθρικό. Η «πνευματικότητά» του θεωρεί την παρουσία των καταπιεζόμενων τάξεων στο προσκήνιο ανεπιθύμητη και προστάζει η απουσία τους να αγνοείται. Ξεχειλίζοντας ταυτολογίες, αλλοιώσεις και διαβολές, φλέγεται να επιβάλει την αυταρχική τυποποίηση σαν «αίρεση» και το μίσος για την κοινωνική δικαιοσύνη σαν «μετριοπάθεια».
Η δημόσια έκφραση αυτής της «πνευματικότητας» εκπέμπεται σαν έκρηξη στερεοτύπων, ενσωματώνοντας ευρύτερα στρώματα στη χαοτικά συσσωρευμένη σημειολογία της συστημικής αυθαιρεσίας και διευκολύνοντας τον εκφασισμό. Η άρνηση της κοινωνικής διεκδίκησης, ο ολιγαρχικός ελιτισμός, ο life - style αναγωγισμός, ο δομικός φόβος για την αριστερή διέξοδο με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά είναι το σχήμα της επιτήρησης, της αυτο-αποξένωσης και της συντριβής των καταπιεζόμενων τάξεων και η νεοφιλελεύθερη «πνευματικότητα» είναι η συσκευασία πώλησής του σε αυτές.
Η νεοφιλελεύθερη «πνευματικότητα» είναι η θεολογία της «μάζας χειρισμών», θεολογία της υποταγής, στην οποία το δαιμονικό θεμέλιο της αξιόποινης διαγωγής είναι ο αριστερός ριζοσπαστισμός, η διαλεκτική εικόνα που διαταράσσει τη φετιχιστική αποσπασματικότητα, την πνευματικότητα σαν εμπορευματική μορφή κοινωνικής ενοχοποίησης στην οθόνη της αυταρχικής τυποποίησης και της νεοφιλελεύθερης τάξης.
* Ο Ν. Σκοπλάκης είναι ιστορικός
Οι οργανικοί διανοούμενοι του νεοφιλελευθερισμού καθιέρωσαν μια κεντρική πολιτισμική λειτουργία για κοινωνικό έλεγχο και κοινωνική κατανάλωση: ότι η «μάζα είναι μια μάζα χειρισμών». Και επειδή καμιά γενική πίστη στρατιωτικού τύπου δεν μακροημερεύει χωρίς τη μεταφυσική της έκδοση, αυτή η κεντρική πολιτισμική λειτουργία του νεοφιλελευθερισμού υπερασπίζεται την ηγεμονία της ως «πνευματικότητα» τώρα που άρχισαν τα δύσκολα, τα σύνθετα και τα τρικυμιώδη. «Δεν χρησιμοποιούν, σήμερα όπως και χθες, τη δημοκρατική κόπωση, τη ναυτία απέναντι στο κενό, τη σύγχυση απέναντι στην παραλυσία σαν προσχήματα για μια νέα ιστορική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία απαιτεί έναν καινούργιο καταπιεστικό αυταρχισμό, ενοποιητικό των ανθρώπων που έγιναν πελάτες και καταναλωτές ενός συστήματος, μιας αγοράς, μιας συγκεντροποιημένης περιστολής;», είχε αναρωτηθεί ο Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν το 1995, σχετικά με την «πνευματικότητα» του νεοφιλελεύθερου συντηρητισμού.
Κατά την προηγούμενη εικοσαετία, η μάζα χειρισμών συμπεριλάμβανε μεσσιανικούς μύθους καταναλωτικής δικαιοσύνης, επικολυρικές εγκλήσεις και techno-μποέμ ζωγραφιές μιας θολής κληρονομιάς που έπρεπε να εγγραφούν στην πολιτιστική βιομηχανία, οράματα και θαύματα ανάτασης, τα οποία «κάποια στιγμή» θα έβρισκαν κι αυτά τα καψερά τη δικαίωσή τους, κάπου στο βάθος της γραμμικής προόδου, του μη-χοίρου που γι' αυτό ήταν βέλτιστος, του «πρώτ' απ' όλα να κάνουμε καλά τη δουλειά μας». Τώρα που το πρωτογενές δημοκρατικό αίτημα και η κοινωνική δυσαρέσκεια κουρταλούν απαγορευμένες θύρες, δεν αρκεί ο μυθολογικός χαρακτήρας για να παραμείνει η μάζα «μάζα χειρισμών». Οι χειρισμοί πρέπει να αποκτήσουν κατασταλτική λειτουργία.
Όλες οι κατασταλτικές λειτουργίες, όμως, συνεπάγονται και ολίγη επιστράτευση. Έτσι, η χαμαιλεόντια πολιτισμική λειτουργία παίρνει τα όπλα της, για να συντηρήσει την αντιφατική μαζική βάση πάνω στην οποία υπερυψώθηκε και υπερυψούται (εις πάντας τους πνευματικούς παρθενώνας, αμήν).
Επιστρατεύονται, λοιπόν, μια μεσάζουσα ιδεολογία που εκβιάζει τη λατρεία του άκρου της, μια υπερχρονικά νεάζουσα ηθικολογία ως διαχρονικά νέα αντίληψη, ένας ιδεολογικοπολιτιστικός κορπορατισμός της νοσταλγίας για «τα ωραία χρόνια που τα λέγαμε μόνοι μας», μια ρομαντική σύλληψη των «εκλεκτών» με τα πλούσια γένια και τα έγκυρα χτένια. Ακόμα και τα επιμέρους καβγαδάκια στεγανοποιούνται, διότι οι χειρισμοί τείνουν σε αυτό που είχε περιγράψει ο Γκράμσι: μια οργανική διαδικασία διευθυντηρίων της κουλτούρας (πολύ συγκεκριμένου τύπου), η οποία αποσκοπεί στην ενοποίηση κάθε μερίδας οργανικών διανοουμένων σε ένα «ιδεολογικό κόμμα», ώστε να δώσει τη μάχη συμπληρωματικά με τη νεοσυντηρητική συμμαχία της άμεσης πολιτικής δράσης.
Η δημοκρατία είναι καλή μόνο μακριά από τις πόρτες αυτού του «ιδεολογικού κόμματος» και του συναφούς συστήματος, μόνον όσο δεν επικρίνει τα απροκάλυπτα ταξικά χάσματα, δεν διαταράσσει την κοινωνική παθητικότητα, δεν απειλεί τους όρους αναπαραγωγής μιας άβουλης μάζας, του σκηνικού για τον ατομικό θρίαμβο του περιούσιου, πνευματώδους οργανικού διανοούμενου στην επιτάχυνση της νεοφιλελεύθερης συνθήκης. Το αίτημα του αριστερού ριζοσπαστισμού να αντικρίσουμε ο ένας τον άλλο, να αναμετρηθούμε με την απογοήτευση και την πίκρα χωρίς να τις εσωτερικεύσουμε, να βγούμε πιο αποτελεσματικά από το καβούκι μας και, επιτέλους, να ξεφυτρώσουμε εκεί που δεν μας έσπειραν, βρίσκει το «ιδεολογικό κόμμα» του μνημονιακού αυταρχισμού απολύτως εχθρικό. Η «πνευματικότητά» του θεωρεί την παρουσία των καταπιεζόμενων τάξεων στο προσκήνιο ανεπιθύμητη και προστάζει η απουσία τους να αγνοείται. Ξεχειλίζοντας ταυτολογίες, αλλοιώσεις και διαβολές, φλέγεται να επιβάλει την αυταρχική τυποποίηση σαν «αίρεση» και το μίσος για την κοινωνική δικαιοσύνη σαν «μετριοπάθεια».
Η δημόσια έκφραση αυτής της «πνευματικότητας» εκπέμπεται σαν έκρηξη στερεοτύπων, ενσωματώνοντας ευρύτερα στρώματα στη χαοτικά συσσωρευμένη σημειολογία της συστημικής αυθαιρεσίας και διευκολύνοντας τον εκφασισμό. Η άρνηση της κοινωνικής διεκδίκησης, ο ολιγαρχικός ελιτισμός, ο life - style αναγωγισμός, ο δομικός φόβος για την αριστερή διέξοδο με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά είναι το σχήμα της επιτήρησης, της αυτο-αποξένωσης και της συντριβής των καταπιεζόμενων τάξεων και η νεοφιλελεύθερη «πνευματικότητα» είναι η συσκευασία πώλησής του σε αυτές.
Η νεοφιλελεύθερη «πνευματικότητα» είναι η θεολογία της «μάζας χειρισμών», θεολογία της υποταγής, στην οποία το δαιμονικό θεμέλιο της αξιόποινης διαγωγής είναι ο αριστερός ριζοσπαστισμός, η διαλεκτική εικόνα που διαταράσσει τη φετιχιστική αποσπασματικότητα, την πνευματικότητα σαν εμπορευματική μορφή κοινωνικής ενοχοποίησης στην οθόνη της αυταρχικής τυποποίησης και της νεοφιλελεύθερης τάξης.
* Ο Ν. Σκοπλάκης είναι ιστορικός
.webp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου