Ποιος είναι, τελικά, ο υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας;

των Κωστα Αθανασιου και Χρηστου Καραγιαννιδη, απο την Εποχη...

Μα, προφανώς, ο Σόιμπλε, σπεύδουν να απαντήσουν πολλοί, από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων μάλιστα. Ο Στουρνάρας είναι ένας απλός εντολοδόχος. Άλλωστε, όπως όλοι ξέρουμε, η Ελλάδα βρίσκεται υπό κατοχή, είναι θύμα κακόβουλων ξένων που τη φθονούν, έχει μετατραπεί σε αποικία. Αυτό, βέβαια, δεν απαλλάσσει τις ελληνικές κυβερνήσεις από ευθύνες. Ίσα ίσα. Απλώς, οι κυβερνώντες εγκαλούνται για υποχωρητικότητα μπροστά στους ξένους ή ακόμα και επειδή είναι βασιλικότεροι του βασιλέως, εφαρμόζουν ό,τι τους ζητούν οι εντολείς και κάτι παραπάνω, επειδή σπεύδουν σαν σπασίκλες μαθητές να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες των εντολέων. Άλλωστε, απλοί εντολοδόχοι είναι, όχι παραγωγοί… Πλάθεται, έτσι, ο νέος επικολυρικός μύθος για μια σύγκρουση του καλού ελληνικού λαού με τους κακούς ξένους δανειστές –μια εικόνα βολική στην ευκολία της, από την οποία όμως απουσιάζουν οι φτωχοί και οι πλούσιοι, το κεφάλαιο και οι εργαζόμενοι, οι τάξεις και οι συγκρούσεις μεταξύ τους. Και κάπου εκεί, στο φόντο του εθνικού και όχι ταξικού χαρακτήρα της κρίσης και της σύγκρουσης, αρχίζουν να αναμειγνύονται οι ανοησίες περί «υποκατάστασης του αριστερού λόγου από τον δικαιωματισμό», με τους γελοιογραφικούς λεονταρισμούς περί manu militari κ.λπ.…

Η «αποικία χρέους»

Μεγάλη συμβολή σε αυτή την οπτική έχει η περιγραφή της Ελλάδας ως «αποικίας χρέους». Ο εμπνευστής του όρου, Ν. Κοτζιάς, αναδιατυπώνει τις έννοιες της αυτοκρατορίας και της αποικίας (ως «αποικίας χρέους»), συνθέτοντας στην ουσία μία ακόμα παραλλαγή των γνώριμων θεωριών της εξάρτησης.
Στην Ελλάδα ως «αποικία χρέους», «οι Έλληνες Ολιγάρχες δεν επιδιώκουν ισότιμες σχέσεις με τους Ευρωπαίους και άλλους εταίρους. Μια τέτοια επιδίωξη θα σήμαινε ότι τμήμα τους θα πλήρωνε για τις αμαρτίες του παρελθόντος […]. Αντίθετα, επιθυμούν να αποκομίσουν, στη διάρκεια της κρίσης, επιπλέον πολιτικά και κοινωνικά κέρδη. Να μην τιμωρηθεί κανείς από όσους έχουν άμεση ευθύνη για το γεγονός ότι έφτασε η χώρα εδώ. Για να το πετύχουν αυτό σκύβουν τον αυχένα στους ξένους. […] Οι κυρίαρχες ομάδες στην Ελλάδα έχουν υποταγεί με ραγιαδισμό στον ξένο παράγοντα» (σ. 299-300 του ομώνυμου βιβλίου του). Έτσι, η «ελληνική Ολιγαρχία» εγκαλείται για «αντιπατριωτική στάση», για «νεοραγιαδισμό» και «ανικανότητα», καθώς ένας από τους λόγους που η Ελλάδα επιλέχθηκε για να γίνει πειραματόζωο είναι ότι «η ίδια η Ολιγαρχία και οι κυβερνώντες διέσυραν την Ελλάδα στο εξωτερικό» (σ. 399). Ανεξάρτητα του πόσο πειστική μπορεί να θεωρεί κανένας μια τέτοια οπτική, με τον τρόπο αυτό, με τη χρήση του όρου «αποικία» (ενός όρου που έρχεται από άλλη ιστορική εποχή και έχει ειδική φόρτιση και σύνδεση με την εθνική συγκρότηση, την ανάπτυξη των εθνών-κρατών και τα «εθνικά/υπερταξικά» αντιαποικιακά κινήματα που συγκροτήθηκαν εναντίον της), εξαφανίζεται η εικόνα ενός κόσμου που διαπερνάται από ταξικές αντιθέσεις και όλη η συζήτηση γίνεται σε επίπεδο «Ελλάδα-Γερμανία», «το Βερολίνο» και «η Αθήνα» κ.λπ.
Το γεγονός ότι μέσα στις παγκοσμιοποιημένες δομές του καπιταλισμού και στις υπερεθνικές δομές που συγκροτούνται, η έννοια της «εθνικής κυριαρχίας» έχει αλλάξει έτσι κι αλλιώς, ανεξάρτητα της κρίσης, έχει τοποθετηθεί σε διαφορετικό πλαίσιο, μοιάζει να μη συνυπολογίζεται σε όλη αυτή τη συζήτηση.
Και βεβαίως, η αποδοχή μιας τέτοιας αντίληψης δημιουργεί και ένα ερώτημα που συνήθως μένει αναπάντητο: εάν η Ελλάδα, λόγω του χρέους, έχει μετατραπεί σε αποικία (άρα πολιτικό υποχείριο), γιατί αυτό δεν ισχύει και για τις υπόλοιπες χώρες που έχουν παρόμοιο πρόβλημα χρέους;

Το χρέος ως εθνικό πρόβλημα

Η αλήθεια είναι πως έχει συζητηθεί επαρκώς το αν το χρέος είναι ή δεν είναι η βασική πτυχή αυτής της κρίσης. Όπως και να ’χει, είναι ορθή η άποψη του ΣΥΡΙΖΑ ότι το χρέος είναι ταξικό, και όταν η νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα το μετατρέπει σε «εθνικό» θέλει να οικοδομήσει μια «εθνική» προσπάθεια διεξόδου που θα συγκαλύψει το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι καλούνται να πληρώσουν μια κρίση που δεν δημιούργησαν με μοναδικό στόχο να μην πληρώσουν εκείνοι που τη δημιούργησαν. Αν η Αριστερά πέσει στην παγίδα να συζητάει το χρέος της ελληνικής οικονομίας και όχι την ταξικότητα του χρέους των καπιταλιστών, όποια απάντηση και να δώσει θα είναι πάντα προς όφελος του κεφαλαίου.
Μην ξεχνάμε ότι τμήματα του ελληνικού κεφαλαίου συνεχίζουν να κερδίζουν μέσα στην (ή ακόμα και από την) κρίση. Τη στιγμή που χιλιάδες μικρομεσαίοι συντρίβονται, το μεγάλο κεφάλαιο δεν φαίνεται να ακολουθεί αυτή την τύχη. Τις τελευταίες δεκαετίες το ελληνικό κεφάλαιο, και παρά τους βολικούς μύθους της «ψωροκώσταινας», έχει διεισδύσει σε ολόκληρη τη βαλκανική χερσόνησο, δρώντας σε ένα περιβάλλον με ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα και ευτελισμένους μισθούς (επωφελούμενο, δηλαδή, από αυτό στο οποίο μετατρέπεται η Ελλάδα σήμερα και το οποίο υπήρχε ήδη από τότε στις γειτονικές χώρες) και αποκομίζοντας, έτσι, τεράστια κέρδη. Τη δε τελευταία τριετία, δυνάμεις του ελληνικού κεφαλαίου (και όχι μόνο το εφοπλιστικό) συνεχίζουν να έχουν κέρδη (παρά τις όποιες απώλειες από ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις με ισχυρότερες δυνάμεις του κεφαλαίου) εκμεταλλευόμενες τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων που οι ίδιες υπαγορεύουν, υλοποιώντας τη μεγαλύτερη επίθεση που έγινε ποτέ εναντίον των εργαζομένων και, παράλληλα, μια από τις μεγαλύτερες ανακατανομές εισοδήματος στην ιστορία. Η σύγκλιση των βλέψεων εγχώριου και ξένου κεφαλαίου, παρά τις όποιες αντιθέσεις, γκρεμίζει σύνορα και φαντασιώσεις, οικοδομώντας έναν κόσμο όπου οι ταξικές αντιθέσεις είναι πιο ξεκάθαρες από ποτέ.
  
Από την ιδεολογία στην πολιτική

Η «εθνικοποίηση» των ταξικών ζητημάτων μεταφέρει το κέντρο βάρους της πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης σε δρόμους που καταλήγουν σε φαντασιακά υποκείμενα και φαντασιακούς εχθρούς, παραβλέποντας το πόσο έχει βαθύνει η ταξική πόλωση τα τελευταία, «μνημονιακά», χρόνια? συμπαρατάσσει τους θύτες με τα θύματα στην προσπάθεια του «ανάδελφου» έθνους να σωθεί από τους «κακούς ξένους», Γερμανούς εν προκειμένω, αγνοώντας τη βασική αρχή του συστήματος που λέγεται καπιταλισμός: την ταξική εκμετάλλευση.
Έτσι, δίνεται συγχωροχάρτι στο πολιτικό προσωπικό του ελληνικού καπιταλισμού, που μετατρέπεται απλώς σε υποτελείς εντολοδόχους, η εκδοχή του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού που λέγεται νεοφιλελευθερισμός μετατρέπεται σε μια τοπική ιδιαιτερότητα που λέγεται νεοραγιαδισμός, ενώ ο κόσμος και το κίνημα διαπαιδαγωγούνται σε μια «αντιαποικιακή» αντίληψη που απέχει από την πραγματικότητα, καταλήγει σε λάθος (έως επικίνδυνα) πολιτικά «διά ταύτα» ως προς τα πολιτικά προτάγματα αλλά και ως προς τις συμμαχίες και, σε τελική ανάλυση, υποτιμά το πόσο δύσκολος θα είναι ο δρόμος της ανατροπής.
Επιπλέον, η εκσφενδόνιση του πολιτικού/ταξικού αντιπάλου στη μακρινή Γερμανία ουσιαστικά απονεκρώνει, κάνει μάταιη την πολιτική αντιπαράθεση, μιας και οι εγχώριοι εκπρόσωποι του καπιταλισμού μετατρέπονται σε απλά πιόνια μιας εξωχώριας εξουσίας. Πώς να αντιπαρατεθεί κανείς με κάποιον που δεν είναι καν κάτοικος αυτής της χώρας; Που ποτέ δεν πρόκειται να ψηφίσεις υπέρ ή κατά του; Τι ελπίδες και τι αυτοπεποίθηση μπορεί να έχει ένα κίνημα όταν του περιγράφουμε μπροστά του έναν αντίπαλο απρόσιτο και ανυπέρβλητο;
Η Αριστερά δεν μπορεί να κοροϊδεύει τον κόσμο καταφεύγοντας στις ευκολίες περί «εθνικής σύγκρουσης» με τους κακούς Γερμανούς. Η σύγκρουση που ζούμε δεν έχει τα χρώματα σημαιών αλλά κοινωνικά χαρακτηριστικά. Οι από κάτω σε όλη την Ευρώπη δεν έχουν να αντιμετωπίσουν εθνικούς αντίπαλους, αλλά ταξικούς. Η Αριστερά οφείλει να δίνει τον ιδεολογικοπολιτικό αγώνα που της αντιστοιχεί, αναδεικνύοντας τον ταξικό/πολιτικό/ιδεολογικό χαρακτήρα της σύγκρουσης που περιγράφεται συνοπτικά με τον όρο «κρίση» και προσπαθώντας να οργανώσει τον ταξικά μεροληπτικό αγώνα αυτών που (οφείλει να) εκπροσωπεί. Αντί να καταφεύγει σε νεολογισμούς περί «αποικίας χρέους» ή σε αταβισμούς περί «κατοχής», καλύτερα να θυμίζει το (κάποτε) προφανές: είναι απλώς ο καπιταλισμός.

Κώστας Αθανασίου,
Χρήστος Καραγιαννίδης