Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2014

Γιατί πρέπει να πείσουμε τον Πάσχο Μανδραβέλη για την ενιαία τιμή βιβλίου;

Σε μια εκδήλωση πρώτης γραμμής, σύμπας ο κόσμος του βιβλίου και αρκετοί πολιτικοί προσπαθούν να πείσουν τον Πάσχο Μανδραβέλη για την ανάγκη διατήρησης της ενιαίας τιμής βιβλίου. Δίκιο έχουν. Γιατί μας νοιάζει όμως η γνώμη του Μανδραβέλη επ’ αυτού;
IMG_8884 copy
Ένας εναντίον όλων; Ή μήπως ένας αλλά λέων; Η σκηνή θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί επεισόδιο φάρσας. Αντίπροχθες το μεσημέρι, 4 Φεβρουαρίου, το πατάρι του βιβλιοπωλείου Ιανός ήταν κατάμεστο. Βουλευτές νυν και πρώην, εκπρόσωποι κομμάτων, σύμβουλοι υπουργών και του πρωθυπουργού, ο δήμαρχος Αθηναίων, εκδότες, συγγραφείς και βιβλιοπώλες συνέρρευσαν στην εκδήλωση που οργάνωσε η ΕΝΕΛΒΙ (Ένωση Ελληνικού Βιβλίου), ένας σχετικά νεοσύστατος σύλλογος εκδοτών, με σκοπό την υπεράσπιση της ενιαίας τιμής βιβλίου.
Για την εκδήλωση επιστρατεύτηκε μάλιστα, στο ρόλο της συντονίστριας και ως «βαρύ πυροβολικό», η Όλγα Τρέμη.
Σκοπός αυτού του συνωστισμού, να πεισθεί ο ένας, ένας και μοναδικός –τόσο στο τριμελές πάνελ των ομιλητών όσο και στην υπόλοιπη αίθουσα–, ότι πρέπει η ενιαία τιμή βιβλίου να διατηρηθεί και ο υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζιδάκης να αντισταθεί στις σειρήνες της τρόικας και του ΟΟΣΑ, που απαιτούν την πλήρη απελευθέρωση, μεταξύ κάμποσων άλλων, και της αγοράς του βιβλίου. Στην εκδήλωση μίλησαν ο συγγραφέας και αρθρογράφος της Καθημερινής Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο εκδότης και μέλος της ΕΝΕΛΒΙ Στέφανος Πατάκης (θερμός υπέρμαχος της ενιαίας τιμής βιβλίου) και αντί του Κωστή Χατζιδάκη –αν υποθέσουμε ότι αυτός πρέπει πραγματικά να πειστεί–, ο δημοσιογράφος Πάσχος Μανδραβέλης.  (Για όποιον θέλει να δει τη συζήτηση, υπάρχει βιντεοσκοπημένη εδώ).

Αποφασιστικής σημασίας στοιχείο για να πάρει το ρόλο, η πρόσφατη αρθρογραφία του για την ενιαία τιμή και η σχετική αλληλογραφία του με την ΕΝΕΛΒΙ. Βέβαια, ο κύριος Μανδραβέλης μιλά, όπως δηλώνει τόσο στην αρθρογραφία του όσο και στην προχτεσινή συζήτηση, ως αναγνώστης. Ως αναγνώστης και ως υπέρμαχος της ελευθερίας, φυσικά.
Αν και αναγνώστης, ο Πάσχος Μανδραβέλης δεν έχει δείξει ιδιαίτερη υποστήριξη τα τελευταία χρόνια σε ζητήματα που αφορούν το βιβλίο. Από την υποστήριξη του κλεισίματος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μετάφρασης Λογοτεχνίας (ΕΚΕΜΕΛ) με επιχείρημα τον περίφημο μπαρμπα-Μήτσο από τα Γρεβενά, που δεν μπορεί να πληρώνει για να εκπαιδεύονται μεταφραστές, μέχρι τη σημερινή του αρθρογραφία υπέρ της κατάργησης της ενιαίας τιμής βιβλίου, δείχνει να μην ενδιαφέρεται για το βιβλίο ή τουλάχιστον να αγνοεί πλήρως τον τρόπο που λειτουργεί η εκδοτική αγορά. Άλλωστε όπως δήλωσε και στην προχτεσινή εκδήλωση, ο ίδιος αγοράζει τα βιβλία του στα αγγλικά από το διαδικτυακό βιβλιοπωλείο Amazon. Όπως θα κάνει και ο μπαρμπα-Μήτσος από τα Γρεβενά, υποθέτουμε.
Το ερώτημα είναι γιατί πρέπει να πείσει κανείς τον Πάσχο Μανδραβέλη. Γιατί πρέπει να πείσει κάποιον άσχετο που επισημαίνει (ως σοβαρό επιχείρημα, υποθέτουμε): «ότι το βιβλίο των Daron Acemoglu, James Robinson Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη στις ΗΠΑ πωλείται 15,86 ευρώ (δεμένο) – 8,29 (paperback), ενώ στην Ελλάδα πωλείται αναγκαστικά 18,50 (paperback) ή 16,65 ευρώ με την έκπτωση 10%»; Αγνοώντας προφανώς το επιπλέον κόστος της ελληνικής έκδοσης (δικαιώματα, μετάφραση και επιμέλεια της μετάφρασης, περισσότερο χαρτί και, κατά συνέπεια, ακριβότερη βιβλιοδεσία) αλλά και τη διαφορά  μεγέθους μεταξύ ελληνικής και αγγλόφωνης αγοράς (σε πόσους υπολογίζει να πουλήσει το βιβλίο του ο έλληνας σε σχέση με τον αμερικανό εκδότη); Γιατί πρέπει να πείσει κανείς για την ανάγκη ύπαρξης ενιαίας τιμής βιβλίου κάποιον που νομίζει πως η κατάργησή της θα δημιουργήσει απλώς ένα τεράστιο και διαρκές μπαζάρ βιβλίων, που θα πουλιούνται φτηνά κι έτσι θα αυξηθεί το αναγνωστικό κοινό, αγνοώντας τις αλλαγές που θα επιφέρει η εν λόγω «μεταρρύθμιση» στο σύνολο της εκδοτικής αγοράς – οδηγώντας στο κλείσιμο μικρούς εκδοτικούς και βιβλιοπωλεία, επηρεάζοντας τον προσανατολισμό της εκδοτικής παραγωγής υπέρ των πλέον εμπορικών βιβλίων, αυτών που πουλιούνται κυρίως στις μεγάλες αλυσίδες και τα σούπερ μάρκετ, μειώνοντας τραγικά τα συγγραφικά δικαιώματα–, αγνοώντας ότι οι μεγάλες εκπτώσεις και οι μειωμένες τιμές δεν θα φτάνουν στην επαρχία και ο μπαρμπα-Μήτσος στα Γρεβενά δεν θα αγοράζει φθηνότερα τα βιβλία του ή στην καλύτερη περίπτωση θα μυηθεί από το εγγύτερο σούπερ μάρκετ στις 50 αποχρώσεις του γκρι. Γιατί να μπει στον κόπο να του ανταπαντήσει ότι η διεθνής εμπειρία αλλά και οι σχετικές έρευνες τεκμηριώνουν το ευρύτερο όφελος από την ενιαία τιμή βιβλίου, όπως και το γεγονός ότι η τιμή δεν παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο για τον δυνητικό αναγνώστη;
Στο τέλος της εκδήλωσης, ποικίλοι πολιτικοί επιβεβαίωσαν το ενδιαφέρον τους για το βιβλίο, ακόμα και ο υπουργός Πολιτισμού δήλωσε διά του συμβούλου του ότι θα υπερασπιστεί τη διατήρηση της ενιαίας τιμής βιβλίου, ενώ ο Πάσχος Μανδραβέλης επέμεινε μεν στο «(οικονομική) ελευθερία ή θάνατος», διαπίστωσε δε, με τη γνωστή πικρία του έλληνα μεταρρυθμιστή, ότι κι αυτήν τη φορά θα κερδίσουν οι αιώνιες… συντεχνίες.
Με μια έννοια βέβαια, ο Μανδραβέλης έχει μετατραπεί σε ένα είδος τοτέμ του νεοφιλελευθερισμού, σε αδέκαστο υπερασπιστή της ελευθερίας και της μεταρρύθμισης, σε φαντασιακό αντίπαλο κάθε κρατιστή, έτσι ώστε ακόμα και οι φίλοι του, αυτοί που συμφωνούν μαζί του σε όλα τα άλλα, να θεωρούν ζήτημα ζωτικής σημασίας να τον πείσουν.
Ωστόσο, η κουβέντα θα πρέπει να γίνει σοβαρά. Είναι απαραίτητο να υπερασπιστεί κανείς την ενιαία τιμή, όχι όμως γιατί χωρίς αυτήν θα μειωθεί η αναγνωσιμότητα (με την ίδια λογική που δεν θα αυξηθεί), αλλά γιατί θα διασωθεί η ελληνική βιβλιοπαραγωγή και οι μικρές επιχειρήσεις, θα προστατευτούν τα δικαιώματα και οι αμοιβές των συγγραφέων αλλά και των υπόλοιπων  εργαζομένων στο χώρο του βιβλίου, θα συνεχίσουν να υπάρχουν κάποια ράφια όπου τα βιβλία θα μπορούν να παραμένουν ακόμα και χρόνια μετά την έκδοσή τους, και κάποιοι βιβλιοπώλες που θα τα συστήνουν στους πελάτες τους, θα συνεχίζουν οι εκδότες να βγάζουν βιβλία μη εμπορικά, δύσκολα, για πιο ειδικό κοινό, να κάνουν ποιοτικές εκδόσεις.
Η αναγνωσιμότητα ωστόσο για να αυξηθεί θέλει πολύ περισσότερες και πολύ πιο συντονισμένες προσπάθειες, που αναγκαστικά θα πρέπει να τις λάβει το κράτος με συγκεκριμένες πολιτικές και συστηματική υποστήριξη (όλα αυτά που δεν αρέσουν σε υπέρμαχους της ελευθερίας σαν τον Πάσχο Μανδραβέλη).
Και στην τελική υπάρχει μια λογική που δεν διαφοροποιεί πολύ το γάλα ή το ελαιόλαδο από το βιβλίο: πράγματι, είναι σημαντικό να μειωθούν οι τιμές, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να ταΐζεις τον κόσμο σκουπίδια, πνευματικά ή μη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ροη αρθρων