Ο Φάνης και το ανθρωπάκι...

του Νίκου Κακλαμάνη, απο το Red NoteBook...

Οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα σημάδεψαν πολλούς από εμάς και συνέβαλαν στη μετάβασή μας από την πολιτική εφηβεία στην ενηλικίωση – από  την αθωότητα στην αμφιβολία.

Στο τρίγωνο Ιερουσαλήμ- Κάιρο-Αλεξάνδρεια περιφέρονται και συμπλέκονται πράκτορες, αγωνιστές, μοιραίες γυναίκες, νταβατζήδες, έρωτες, πάθη και πολιτικές ίντριγκες, ενώ ο Ρόμελ πλησιάζει στην Αίγυπτο.

Ο Φάνης είναι ο οργανωτής, εμψυχωτής και καθοδηγητής του δημοκρατικού, αντιφασιστικού κινήματος της Μέσης Ανατολής. Πιστός στις κομμουνιστικές ιδέες και το κόμμα, προσηνής, ήπιος, ακούει τους συντρόφους του, κατανοεί τις ανάγκες και δέχεται τις αδυναμίες τους, τους στηρίζει με κάθε τρόπο και μπαίνει μπροστά στα δύσκολα.

Το ανθρωπάκι είναι υψηλόβαθμο κομματικό στέλεχος. Ψυχρός, αλαζόνας, κενός συναισθημάτων, υπονομεύει σε κάθε ευκαιρία τον Φάνη, παγιδεύει και συκοφαντεί συντρόφους, κάνει μυστικές συναντήσεις και συνάπτει συμφωνίες με τον αντίπαλο.
Τελικά, το κίνημα της Μέσης Ανατολής συντρίβεται από τον αγγλικό στρατό. Οι αγωνιστές αφοπλίζονται, συλλαμβάνονται και κλείνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην έρημο, τα περίφημα «σύρματα». Η ηγεσία του ΕΑΜ τους αποκηρύσσει, υπογράφει τη συμφωνία του Λιβάνου που χαρακτηρίζει τον αγώνα τους «αντεθνική στρατιωτική στάση» και για τους πρωταγωνιστές του κινήματος διαχέεται η ρετσινιά του πράκτορα της Intelligence Service.

Μετά την απελευθέρωση, οι «συρματάδες» επιστρέφουν στην Ελλάδα. Ο Φάνης, με συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα στη κομματική ηγεσία, προσπαθεί να αποκαταστήσει την αλήθεια, να υπερασπιστεί την τιμή και την υπόληψη των συναγωνιστών του. Ματαιοπονεί. Στο κόμμα κάνει κουμάντο το ανθρωπάκι: η ηγεσία ακούει μόνο το ανθρωπάκι. Ο Φάνης, λοιπόν, μπαίνει στο ψυγείο. Έπειτα από χρόνια το κόμμα τον θυμάται και του αναθέτει αποστολή σε κάποιο νησί. Την αναλαμβάνει με ανακούφιση. Όμως γνωρίζει ότι πρόκειται για αποστολή αυτοκτονίας.

Κάπου εδώ τελειώνει ο μύθος και αρχίζει η ιστορία. Φιλόλογοι και ιστορικοί συμφωνούν πως ο μυθιστορηματικός Φάνης στηρίζεται στον Ικαριώτη Γιάννη Σαλά, πρώην Ακροναυπλιώτη, και γραμματέα της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης. Όντως, στις αρχές του1947 ο Σαλάς ήρθε στη Σάμο με εντολή να οργανώσει αντάρτικο. Συναντήθηκε με τον απότακτο δημοκρατικό αξιωματικό Γιάννη Μαλαγάρη και δημιουργήθηκε ο Δημοκρατικός Στρατός Σάμου. Ο εμφύλιος στο νησί κράτησε περισσότερο από δυο χρόνια και ήταν ένας κανονικός πόλεμος με μάχες, προσωρινές καταλήψεις πόλεων, ελεύθερες περιοχές, παράτολμους στρατιωτικούς ελιγμούς από το ένα βουνό στο άλλο.
Το 1949 τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ για τους αντάρτες. Ο στρατός ενισχύθηκε δραστικά και η εκκένωση των ορεινών χωριών από όλους τους κατοίκους στέρησε από τους αντάρτες κάθε δυνατότητα υποστήριξης και ανεφοδιασμού. Προς τα τέλη Ιουλίου ο κύριος όγκος των ανταρτών περικυκλώθηκε, ο Μαλαγάρης και ο Γρυδάκης αυτοκτόνησαν, και όσοι δεν σκοτώθηκαν, οδηγήθηκαν στις φυλακές  της πρωτεύουσας, αφού διαπομπεύτηκαν σε όλο το νησί. Ο Σαλάς αφού κρύφτηκε για 2-3 μήνες, πιάστηκε έπειτα από προδοσία και εκτελέστηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1949 κοντά στο χωριό Καλλιθέα της δυτικής Σάμου.

Σε αντίθεση με το Φάνη, το ανθρωπάκι δεν συνδέθηκε με κάποιο ιστορικό πρόσωπο. Δεν είναι επομένως δυνατό να έχουμε πληροφορίες για την τύχη του. Επειδή το ανθρωπάκι είναι πανούργο, ευέλικτο και παντός καιρού, μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι επιβίωσε όλων των καταστάσεων – και καραδοκεί. Ας έχουμε το νου μας. Διότι, αν παρ’ελπίδα, εμφανιστεί και επικρατήσει το ανθρωπάκι, ο Φάνης θα στηθεί για δεύτερη φορά στο εκτελεστικό απόσπασμα.